________________
ચિદાનંદજીકૃત પ્રસ્તાવિક દુહા.
૧૯૩ અનંતા મુનિવરે મોક્ષપદને પામ્યા છે. નવખંડ પૃથ્વમાં આના જેવું એકે પવિત્ર તીર્થ નથી. જગતમાં રહેલા સર્વ તીર્થ ફળદાયી છે પણ આ તીર્થનું ફળ સર્વથી અધિક છે, માટે જે મનુષ્ય સિદ્ધક્ષેત્રમાં જઈ યાત્રા કરી વિધિયુક્ત અન્નનું દાન કરે છે તે માણસ દેવકના સુખને પામે છે.
અમીચંદ કરસનજી શેઠ.
चिदानंदजी कृत प्रस्ताविक दुहा.
( અર્થ રહસ્ય સાથે. )
અવસર મરણ નિકટ તણે, જબ જાણે બુધ લેય;
તવ વિવેક સાધન કરે, સાવધાન અતિ હેય. ૧ - “ મૃત્યુને અવસર નજીક જણાય ત્યારે સુજ્ઞ–સમજુ મનુષ્યો અત્યંત સાવધાન થઈને વિવેકપૂર્વક પરભવનું સાધન કરે છે. તેને માટે ઘટતી (...) તૈયારી કરે છે-તે સાવધાન થઈ જાય છે. ગફલતમાં રહેતા નથી.” તે સુજ્ઞ મનુષ્ય તે વખતે શું વિચારે છે ? તે કહે છે–
ધર્મ અર્થ અરૂ કામ શિવ, સાધન જગમેં ચાર;
વ્યવહારે વ્યવહાર લખ, નિશ્ચ નિજમુન ધાર. ૨
આ સંસારમાં ધર્મ કરે, દ્રવ્ય મેળવવું, ઇંદ્રિ સંબંધી સુખ પ્રાપ્ત કરવું અને પ્રાંતે મોક્ષ પ્રાપ્તિ કરવી-આ ચાર પુરૂષાર્થ કહેવાય છે. તેમાં વ્યવહાર૫રાયણ મનુષ્ય વ્યવહારાદિક તરફ લક્ષ રાખી તદનુસાર પ્રવર્તે છે અને નિશ્ચયપર લક્ષવાળા મનુષ્ય તે પુરૂષાર્થો વડે આત્માના ગુણ (નિજ ગુણ) ને પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરે છે. માટે મારે અત્યારે મારા આત્મગુણ પ્રગટ થાય–તેનું આવરણ દૂર થાય તેવો પ્રયત્ન કરવાની જરૂર છે.
મૂર્ખ કુળ આચારથી, જાણે ધર્મ સદીવ તે વસ્તુસ્વભાવ ધર્મ સુધી, કહત અનુભવી જીવ. ૩
મૂખ મનુષ્ય કુળાચારનેજ સદૈવ ધર્મ માને છે અને જે કુળમાં : જન્મેલ હોય તેના આચાર પ્રમાણે પ્રવૃત્તિ કરતે ધર્મ કરૂં છું એમ માને છે; પણ સુધી એટલે બુદ્ધિમાન છે તે વસ્તુસ્વભાવને જ ધર્મ માને છે. અનુભવી જીવો તે તે સ્વભાવને પ્રગટ કરે તેને જ ધર્મ કહે છે અને તેને પ્રગટ કરવા ઉદ્યમ કરે છે. આ આત્માને સ્વભાવ જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રરૂપ છે તેને પ્રગટ કરવા માટે જ પ્રયત્ન કરે છે.” વળી
