________________
આધુનિક જૈનાતું કળાવિહિન ધાર્મિક જીવન.
૩૪૩
હોઈને જૈનસમાજને બહુ શરમાવનારી ગણાય તેમ છે. બિહારમાં બહુ મેટાં હિરા નથી. કેટલીક કલ્યાણક ભૂમિએ તેા માત્ર પાદુકાથી શૈાલી રહી છે; પણ રજપુતાનાના ભવ્ય મદિરા અત્યારે વિનાશ પામી રહ્યાં છે તેને કેમ ફાઇ વિચાર કરતું નથી ? મેવાડ અને મારવાડ આપણા જૈનોને ગારવ ૫માડનારા દેશો છે. મેવાડ મારવાડના ઈતિહાસમાં જૈનોએ યશસ્વી ચિર’જીવ સ્થાન મેળવેલુ છે. આ મેવાડ મારવાડમાં જે જૈનમદિરા છે તેની સાથે શેાભામાં, ભવ્યતામાં, કાતરકામમાં કે ખાંધણીમાં ઉભાં રહે એવાં ભાગ્યેજ હિંદના અન્ય વિભાગેામાં જૈનમ દિા દૃષ્ટિગોચર થાય છે. આ મંદિરને બચાવવામાં આવે, ઉદ્ધારવામાં આવે, સંભાળવામાં આવે અને અન્ય પ્રજાઓને પરિચિત કરવામાં આવે તે હિ...દની પ્રાચીન અને મધ્યકાલીન શિલ્પકળા અને આલેખન કળા ઉપર અસાધારણ પ્રકાશ પડ્યા વિના ન રહે. અત્યારે આણુ દજી કલ્યાણુજીએ પેાતાને પ્રાપ્ત થયેલી મેાટી મીલ્કતમાંથી” આદીશ્વર ભગવાનનાં લાખા રૂપિયાની કિ ́મતનાં આભૂષણા કરાવ્યાં સાભળ્યાં છે. આદીશ્વર ભગવાને આભૂષણની ખેાટ નહાતી, અને તેમ છતાં પણુ એ પાંચ વર્ષ તે આભૂષણ્ણા મેાડાં થયાં હત તેા ચાલત, તેટલીજ મીલ્કતમાંથી જિનમદિરાના જીર્ણોદ્ધારના અંતિ અગત્યના પ્રશ્નના બહુ સહેલાઈથી નીવેડા આવી શકત. આાથી પૂર્વ કળાનાં અપ્રતીમ અવશેષેા ખચત અને જૈન પ્રજાનું ગૈારવ વધત, એક બાજુએ જ્યારે અનેક મદિરાની માટી થઈ રહી હૈાય ત્યારે બીજી બાજુએ અમુક મૂર્તિને શણગારવામાં અનર્ગળ દ્રવ્ય ખરચે જઇએ, આમાં ડહાપણ, દીર્ઘદ્રષ્ટિ કે વિવેક કયાં રહ્યો ? જ્યારે ભવિષ્ય કાળમાં એ પુરાતન મંદિરના ખ ંડેરા ઉપર કોઇ ઇતિહાસ સંશાધક વિચરશે અને સાથે સાથે શત્રુંજય, ભેાયણી કે પાંચસરની સમૃદ્ધિનાં વધુને વાંચશે ત્યારે ઇતિહાસ પટ ઉપર તે જૈનપ્રજા માટે કેવે અભિપ્રાય આળેખશે!
હવે ખીજી ખાખત જીજ્ઞેૌદ્વાર વિધાનમાં પ્રગટ થતાં આપણાં અજ્ઞાનાચરિત વિષેની રહી. કાઈ પણ જીણુ મંદિર ઉદ્ધારવામાં મુખ્ય ખાખત એ લક્ષ્યમાં રાખવી જોઇએ મદિરના મૂળ સ્વરૂપને કોઈ પણ રીતે ક્ષતિ ન પહાંચે. મંદિરની બાંધણીમાં કે ઘટનામાં, આલેખનમાં કે ચિત્રકામમાં-સત્ર મંદિરની મૂળ એકરૂપતા અબાધિત રહેવી જોઇએ. માને આશય એમ નહિ કે જેટલું જુનું એટલું સારૂં પણ જુના અને નવાની આજ જ્યાં ત્યાં મેળ વિનાની ભેળસેળ જોવામાં આવે છે તે જોઇને તેા બહુ દુઃખ થાય તેમ છે. આથી આંધકામ તા અસલનું જ ખરાબર વિચારીને જાળવી રાખવા પ્રયત્ન કરવા જોઇએ. સુશોભનમાં પણ મૂળ આરસ હોય તેને બદલે અત્યારે જાત જાતની
