________________
આધુનિક જેનું કળાવિહિન ધાર્મિક જીવન..
૩૪૫ કશો ઉદેશ અત્યારની ધર્મશાળાઓ સાધી શકતી હોય તેમ મને તે લાગતું નથી. અત્યારની ધર્મશાળાઓ કાં તે રાજમહેલ જેવી હોય છે, નહિતે પાંજરાપોળ જેવી હોય છે, અને અર્થ એ જ કે ધર્મશાળાને શું ઉદ્દેશ હેય તે કોઈ સમજતું નથી. યાત્રાળુઓ તીર્થસ્થાનમાં આવે છે તે માત્ર મંદિરનાં દર્શન કરવાને નહિ પણ તીર્થસ્થાનમાં નિવૃત્તિથી રહીને બની શકે તેટલું ધર્મવિહિત જીવન ગાળવાને માટે આવે છે. આવી સગવડ ધર્મશાળા ન આપી શકતી હોય, આવું વાતાવરણ ધર્મશાળા ઉભું ન કરી શકતી હોય, આવું ધર્મપુર સર જીવન ધર્મશાળા શીખવી ન શકતી હોય તે ધર્મશાળા, અને વગર ભાડાના મકાનમાં શું ફેર રહ્યો ? માટેજ ધર્મશાળાના બાહ્ય દેખાવમાં કે અન્તર ઘટનામાં આવા ઉદ્દેશેના અનુસરણની ખાસ અગત્યતા છે.
જેવી ભૂલ ધર્મશાળા બાંધવામાં થાય છે તેવી જ ભૂલ સાધુ સાધ્વીના - ઉપાશ્રયે બાંધવામાં પણ થતી દેખાય છે. આપણે આપણાં સ્થાપત્યના નિયમોની
એટલી બધી ઉપેક્ષા કરી દીધી છે કે આપણું સલાને જ્યારે આવા કોઈ મકાન બાંધવાનું કહેવામાં આવે છે ત્યારે તે યુરોપની કઈ હોટેલ કે નિવાસગૃહના નશા ઉપરથી લાન ઉતારી લાવે છે અને તે પ્રમાણે મકાને બંધાય છે. આ રીતે ચાલતાં ભવિષ્યમાં શિખર ધવજ વિનાના વિલાયતી નળીઆના છાપરાવાળા અને ગેલેરી તેમજ બે ચાર માળવાળાં જિનમંદિર પણ બંધાશે એવો ભય ઉત્પન્ન થાય છે. મકાન બાંધતાં પહેલાં કેના ઉપયોગ માટે તે મકાન બાંધવાનું છે તેને પ્રથમ વિચાર કરી તેને અનુસરતી એજના તથા દેખાવવાળાજ મકાને બાંધવા જોઈએ. ધર્મશાળા કે ઉપાશ્રયે બાંધવામાં આવી બાબતની ઉપેક્ષા થવાથી તે તે સંસ્થાઓ ભાવનાશૂન્ય બનતી જાય છે તેને બરાબર વિચાર કરી હવેથી ભવિષ્યમાં આવી ભૂલે ન થાય એવી જૈન સમાજે ખાસ સંભાળ લેવી જોઈએ.
હવે મૂળ વિષય ઉપર આવતાં આજકાલ નવાં નવાં તીર્થો ઉભાં થાય છે. તે વિષયમાં જૈન પ્રજાનું ખાસ ધ્યાન ખેંચવાની જરૂર લાગે છે. અર્વાચીન તીર્થોમાં ભોયણી, પાનસર, જ ઘડીઆ, ઉપરિયાળા વગેરે ગણાય. આ બધાં તીર્થો ઉભા થવાનું મૂળ કારણું વિચારતાં માલુમ પડે છે કે તે સ્થળોની આસપાસમાં જિનમૂર્તિ નીકળેલી અને તેથી તે તે સ્થળને મહિમા વધી
અને તીર્થસ્થાને ઉભા થયા. આવી રીતે તીર્થો ઉભા કરવામાં આપણે બહુ જવાબદારી વધારતા જઈએ છીએ તે બહુ જ વિચાર કરવા જેવી બાબત છે; વળી પહેલાંના તીર્થોના નિર્માણ કેમ થયાં હશે તેને વિચાર કરતાં આપણે જઈ ગયા કે કાં તે તે તે સ્થળને તીર્થકરોના જીવનચરિત્ર સાથે સંઅંધ હોય અથવા તે તે સ્થળ સ્વતઃ બહુજ સુન્દર હોય. માત્ર સ્મૃતિ
