________________
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. વિલાલતી લાદીઓ શોઠવવામાં આવે, મૂળ ઘેરા રંગેલી ભીત રંગાયેલી હોય તેને બદલે અત્યારે અંગ્રેજી ખુલતા રંગથી ભીંતે ભરવામાં આવે, મુળ ૩, કે સિદ્ધચક્રનાં આલેખન હોય તેને બદલે યુનીયન જેક કે અંગ્રેજી રાજચિન્હાનાં આલેખને નજરે પડે, મૂળ મંવિર બનાવનાર શેઠ શેઠાણીને એક ઠેકાણે હાથ જોડાવી નમ્ર ભાવે ઉભા રાખવામાં આવ્યા હોય તેને બદલે અત્યારે વીસમી સદીના પૂર રૂઆબવાળા પોશાકમાં સજજ થયેલ મંદિર દ્વારક શેઠ શેઠાણીની અર્ધી કે આખી છબી ભીંત ઉપર ચિત્રાયલી કે રંગાયેલી જોવામાં આવે; આવી દશા જોઈને આપણને એમ થાય કે આ તે મંદિરના ઉતાર નહિ પણ પતન થઈ ગયું ! આ વિષયને અહિં વિસ્તાર કરવાને અવકાશ નથી તેથી સંક્ષેપમાં એટલી જ સૂચના કરવાની કે જીર્ણોદ્ધાર કરાવનારે પોતાની જવાબદારી બરાબર સમજીને મંદિરના મૂળ સ્વરૂપને જરા પણ હાનિ ન પહોંચે પણ મૂળ સ્વરૂપ વિશેષ પુષ્ટ બને તેવી રીતે જ મંદિર સમરાવવાનું કામ કરવું. આમ કરવાથી જ ખરૂં કલ્યાણ છે. અન્યથા જીદ્વાર કરાવનાર ઉલટે અમુક અંશે દોષભાગી બની જાય છે. '
- હવે વીર્થવિષયક ચર્ચામાં આગળ વધતાં પહેલાં તીર્થો સાથે અનિવાર્ય સંબંધ ધરાવતી ધર્મશાળા વિષે થડે વિચાર કરી લઇએ. કળાદષ્ટિએ ધર્મશાળાના વિષયમાં મુખ્ય વાત એ જણાવવાની કે અત્યારે ચણવામાં આવતી ઘણીખરી ધર્મશાળાઓ કદિ પણ દેખાવમાં ધર્મશાળાઓ નથી લાગતી, પણ ધનિક પુરૂષને. વસવા યોગ્ય નિવાસસ્થાને હોય તેવી દેખાય છે. આ દોષ સૌથી વધારે પાલીતાણાની ધર્મશાળાઓમાં દષ્ટિગોચર થાય છે. નવી નવી ધર્મશાળાઓને મુખભાગ રાજમહેલ જે અને અંદર સગવડ જુઓ તે કાંઈ ન મળે. આ બન્ને તત્ત્વ ધર્મશાળાની ભાવનાના વિરોધી ગણાય. ધર્મશાળાને દેખાવ બહુજ સાદે જઈએ. દૂરથી જોઈને કોઈ અજાણ્યાને પણ એમજ થવું જોઈએ કે સામેનું મકાન ધર્મશાળાનું જ હોવું જોઈએ. સપાટ જમીન ઉપર એકઢાળીઓવાળી ઓરડીઓની હારની હાર ઉભી હોય અને મુખભાગ ઉપર આવે તેને નિમંત્રણ આપે તે સાદા ઘાટને વિશાળ દરવાજ હોય. ધર્મશાળા ચણાવનારના કશા માલીકી હક ન હોય અને ધર્મશાળાના મુનિમના એરવિઓ ઉપર ખેટાં તાળાં ન હોય. ધર્મશાળાની અંદર તથા આસપાસ સ્વચ્છતા જાળવવાની સખ્ત ગોઠવણ હોય અને રસોડાની તથા શૈાચની બરાબર ગોઠવણ હોય. આવા ધોરણે ઉપર ધર્મશાળાઓ બંધાય ત્યારેજ યાત્રાળુઓની સેવા સાધવાને ઉદ્દેશ ખરી રીતે પાર પડ્યો કહેવાય. બાકી અત્યારની ધર્મશાળાઓમાં તે માત્ર ભાડું નહિ લેવામાંજ ધર્મશાળાપણું જળવાઈ રહ્યું છે. આથી વિશેષ
