________________
પ્રશ્નોત્તર
ર૭૩ અનેક દાખલાઓ આપી શકાય તેમ છે અને તે બહુ વિચાર કરવા ગ્ય છે. એની વિચારણામાં સમાજની વ્યવસ્થા ખ્યાલમાં રાખવાની જરૂર છે, ગોટાવાળી પ્રશ્નને એગ્ય ઉત્તર ન આપ એ કાંઈ જવાબ નથી, જંગલમાં ઉભા રહેલા સાધુને શીકારી પૂછે કે હરણ કઈ દિશાએ ગયું તેને જવાબ સાધુ ન આપે તે ગ્ય છે, તેને જવાબ આપવા સાધુ બંધાયેલા નથી, પરંતુ માજીસ્ટ્રેટને જવાબ આપજ પડે, તેણે તે કેસને ફેસલે કરજ પડે, તેથી ઉપરના કાર્યને મેં અનુબંધ દયામાં ગયું છે.
ગુન્હા અને સજા આખી સમાજ પર અસર કરનાર થાય છે, સમાજની સ્થિરતા ગુન્હાની અલ્પતામાં છે, ગુન્હાની અલ્પતા ગુન્હેગારની થવાની સજાના ભયમાં છે. સજાનો ભય સત્તા અને સમાજના નિર્ણય પર આધાર રાખે છે અને તેથી ફોજદારી ગુન્હાને ઘાયુંખરૂ સમાજની વિરૂદ્ધના ગુન્હા ગણવામાં આવ્યા છે. જાનમાલની સલામતિ વગર શાંતિ મળતી નથી, શાંતિ વગ સ્થિરતા નથી અને સ્થિરતા વગર મુક્તિ નથી; તેથી જાનમાલની સલામતિનું કાર્ય સમાજના એક ખાસ જરૂરી અંગ તરીકે ગણવામાં આવ્યું છે. અત્રે ફાંસીની સજાને બચાવ કરવાને આશય નથી. એ સંબંધી ઘણે મતભેદ છે. મોટા વિચારકો એની અસરના સંબંધમાં બે મતમાં વહેંચાયેલા છે; પણ સમાજ જે ન્યાયનું ધોરણ સ્વીકારે તે ધરણે ન્યાયાધીશને પૂરતી જુબાની પછી નિર્ણય કરવાને રહે તે તે નિર્ણયને અનુબંધ દયાનું નામ આપવું એગ્ય ગણાય એમ મારે મત છે. આ સંબંધમાં શાસ્ત્રના લેખે બીજી રીતે હોય તે તે વિચારવામાં કેઇને વાંધો હોઈ શકે નહિ. અભ્યાસીઓને તે પર પ્રકાશ પાડવા અભ્યર્થના છે.
અપૂર્ણ. મેક્તિક
प्रश्नोत्तर सार्धशतकगत प्रश्नोत्तरो..
(અનુસંધાન પૃષ્ટ ૨૪૪ થી)
પ્ર. ૧૭–સેવાર્તા સંહનનવાળા જીવ ઉર્ધ્વ અને અધો ક્યાં સુધી ઉપજે?
ઉ–ઉધ્ધ ચેથા દેવલેક સુધી અને અધે બીજી નરક સુધી ઉપજે સેવાર્તા સહનાવાળા જઘન્ય બળવાળા હોય છે તેથી તેના શુભ કે અશુભ પરિણામ પણ મંદજ હોય છે, તત્ર હોતા નથી, તેથી શુભ કે અશુભ કર્મને બંધ પણ તેને સ્વ૯૫તર થાય છે.
પ્ર. ૧૮-આ શરીર મૂકી દેવાને સમયે જીવ કયે કયે સ્થાનેથી તેમાંથી નીકળે છે અને કઈ કઈ ગતિમાં જાય છે?
