________________
આધુનિક જેનું કળાવિહિન ધાર્મિક જીવન
૨૮૧ નથી; હરિબળ મચ્છી અને માતંગ મુનિ (મેતાર્યું અને હરિકેશી વિગેરે) આદિને સંઘરનાર જૈનધર્મ નીચી જાતિના મનુષ્યને તુચ્છકારી શકતો નથી. તે પછી જિનમંદિર પણ આ દુનિયામાં એવો એક પણ મનુષ્ય ન હોય કે જે શુદ્ધ ભાવે ભગવાનનાં દર્શન કરવા આવતો હોય તે તેની સામે પિતાનાં દ્વાર બંધ કરી શકે. ભયણ આદિ તીર્થોમાં મલ્લિનાથજીએ ઢેઢ ભંગી આદિ અસ્પૃશ્ય ગણાતા વર્ગને દર્શન દીધાની કિંવદન્તીઓ હજુ પણ પ્રચલિત છે. આવી કિંવદન્તીને અર્થ એટલેજ કે રૂઢિ એક માગે વહે છે; જૈનધર્મનું હૃદય અન્ય માર્ગે લઈ જવા માગે છે.
આ મંદિરનું અભંગદ્વાર– વિશાળ ભાવનાઓનું જેટલું પ્રતિપાદક છે તેટલું જ મૂર્તિપૂજામાંથી ઉદ્ભવતા અતિરેક દેશે અને ઉચ્છેદ યોગ્ય ક્ષતિઓનું બાધક છે. આમ છતાં અત્યારના મંદિરે અભંગદ્વાર નથી પણ સુરક્ષિતદ્વાર છે. દરવાજા, બારણાં અને તાળાં વિનાનાં મંદિર ભાગ્યેજ દેખાય છે. વળી હવે તે
જ્યાં ત્યાં મંદિરની અંદર તીજોરી અને બહાર બંદુકવાળ સીપાઈ બહુ આવશ્યક વસ્તુઓ ગણવામાં આવે છે. જિનમંદિરમાં દાખલ થતાં બંદુકવાળે સીપાઈ જે પડે છે તે જિનમંદિર કહેવાય કે લહમીમંદિર કહેવાય ? જિનમંદિરની અંદર સુંદર પ્રસાધને વચ્ચે ગોદરેજની ભવ્ય કાળભૈરવ જેવી તીજોરી જતાં સેનાના થાળમાં લોઢાની મેખ નાખ્યા જેવું લાગે. આપણે વણિક રહ્યા તેથી આ સર્વેમાં આપણને ભાવને ભંગે ન દેખાય! કળાગે ન દેખાય ! ભકિતભંગે ન દેખાય ! પણ આપણા પૂર્વજો આપણુ જેવા લક્ષમીના પૂજારી નહતા, તે તો આ બધું જોઈ કદાચ દિમૂઢ બને ખરા!
અહિં એક બાબત સ્પષ્ટ કરવાની જરૂર છે. હું મંદિરને અભંગદ્વાર કરવા કહું એને અર્થ એમ નહિ કે–આખા મંદિરને એક પણ બારણું જોઈએજ નહિ. મંદિરને બારણાની જરૂર છે અને તે બંધ કરવાની પણ જરૂર રહે ખરી. પણ અહિં એ સમજવાની જરૂર છે કે-કઈ પણ સ્થાનને બારણાની બે કારણેથી જરૂર પડે છે. એક તો અંદર કઈ જનાવર દાખલ થઈ ન જાય અથવા નિશાચર લેકોને પિતાના પ્રપંચે સાધવાનું મંદિર સાધન બની ન જાય, તેથી દ્વાર બંધ કરવા પડે છે. બીજું કારણ મંદિરમાં દ્રવ્ય આભૂષણ હોય તેના રક્ષણ માટે પણ બારણું બંધ કરવા પડે છે, જ્યારે બીજું કારણ હોય છે ત્યારે બહુ મજબુત બારણાં બનાવવાં પડે છે, ભારે તાળાં લગાવવાં પડે છે, બહુ લાંબે વખત મંદિર ઉઘાડાં રાખી શકાતાં નથી. મંદિરની અંદર જાળીઓ, તીજોરીઓ અને ગુપ્તસ્થાને ગેઠિવવાની જરૂર ઉભી થાય છે. આમ ! બનતાં મંદિર જિનમંદિર મટી એક કિલો બની જાય છે. આપણે આભૂષણ
