________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શત્રુના અનુય
शत्रुनो अनुनय.
( નવમ રાજન્ય. )
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( અનુસ`ધાન પુષ્ટ ૬૭ થી. )
( લેખક કાપડીઆ ભાતીચંદ્ર ગીરધરલાલ. સેાલીસીટર )
CAS
રાગ અને દ્વેષ કષાયને ઉત્પન્ન કરનાર છે. કષાય ચાર છે: ક્રેધ, માન, માયા અને લાભ. દેવ દેવથી ઉદ્ભવે છે. માન બહુધા સ્વગુણુપરના રોગથી થાય છે, માયાના અંતરમાં રાગ અને દ્વેષ ન્ને હાય છે, કારણકે પરને છેતરવા માટે જે વિરૂપ સ્થિતિ ઉત્પન્ન કરવી જોઇએ તે દ્વેષજન્ય છે અને તેમાં પરવસ્તુ પ્રાપ્તિ આદિ જે પ્રાવ્ય હોય છે તે રાગજન્ય હાય છે. લેાભ જે સ ગુણને! નાશ કરનાર કષાય છે તે રાગથી ઉત્પન્ન થાય છે. એમાં ધન આદિની પ્રાપ્તિના હેતુપરા પ્રેમ છે અને સાથે અન્ય પાસેથી અમુક વસ્તુ લઇ લેવી તે દ્વેષનુ પરિણામ છે. કેઇ જગાએ એવું પણ વાંચવામાં આવ્યું છે કે દેધ અને માન દ્વેષના ઘરનાં છે અને માયા અને લેભ રાગના ઘરનાં છે. કેાઈ ક્રોધ અને લાભ દ્વેષજન્ય તરીકે અને માન અને માયા રાગજન્ય તરીકે જણાવે છે. એ બાબતમાં સત્ય છે, જે મુદૃા ધ્યાનમાં રાખી વિભાગ પાડવામાં આવ્યા હાય તેની અપેક્ષાએ તે વિભાગ ઉચિત ગણી શકાય તેમ છે; પણ આ સર્વ વાતમાંથી એક સત્ય તે સ્પષ્ટ જણાઈ આવે તેમ અને તે એ કે રાગ અને દ્વેષ એ અને પાયના ઉત્પાદક છે અને કબાય ને ફર્માંના સ્થિતિ ને અનુભાગમધ સાથે એટલે ગાઢ સંબંધ છે કે રાગ અને દ્વેષને કબધમાં બહુ અગત્યનું સ્થાન આપવામાં આવે અથવા એટલે સુધી કહેવામાં આવે કે એ બન્નેને લઇનેજ આ પ્રાણીના સસાર છે અથવા સ`સારમાં રખડાવનાર તે એજ છે એમ જણાવવામાં આવે તે તેમાં જરા પણ અતિશયેક્તિ જેવુ નથી.
For Private And Personal Use Only
રાગ દ્વેષને આટલું બધું મહત્વનું સ્થાન આપવામાં આવ્યુ તેનું ખાસ કારણ એ છે કે કમળધ નખતે જે કર્મના રસ (તેની ગાઢતા અથવા ચીકાશ ) થાય છે તેને આધાર રાગ દ્વેષ ઉપર રહે છે. અમુક કર્યોમાં ગાઢતા કેટલી છે તે ક્રિયમાણ કાર્યમાં રાગ અથવા દ્વેષ કેટલે છે તેથી મુકરર થાય છે. દૂધ પાક પૂરી ખવા બેસનાર પૈકી એક સાઘ્ય વાન્ જીવ હોય અને બીજો સ’સારરસિક હાય તે બન્તેના વનમાં બહુ તફાવત સ્પષ્ટ દેખાય છે. સ`સારસિક ખાવામાં સુખ સમજનાર રાગાંધી પ્રાણીને રાગે અધી ચઢાવેલી હેાય છે તેથી તે દૂધપાકમાં રહેલી શીશ, તેના રંગના ઝગઝગાટ અને તેની સુગંધીની સુરમ્યતા
