________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ. દેહાંત દંડ-શિક્ષામાંથી પણ મુક્ત થયે હતો એ વાત પણ તેટલી જ પ્રસિદ્ધ છે.
જમાં ચાર પ્રકારના હઠ કહ્યા છે. બાળ હઠ, સ્ત્રી હઠ, રાજ હઠ અને ચી હદ. આ રચાર વ્યકિતઓને જે વશ કરવી હોય તો બળાત્કારથી એ કયારે પણ બની શકતું નથી પણ તેમના સ્વભાવને જાણી લઈ તેને અનુકૂળ વર્તન રાખવામાં આવે, તેમને ફોસલાવીને, ટાવીને, ખુશ કરીને કામ લેવામાં આવે તે તેઓ સહેજે આપણે વશ થઈ જાય છે. આ ચારની પેઠે મન પણ હઠીલું છે, તેથી હેરા ઉપર પણ વિચારીને યોગ કરે છે એમ અત્ર કહેવાની મતલબ છે.
બાળક ઉપર અતિ દમણું રાખવામાં આવે છે તો તેના હદયબળને હાનિ પણ છે ને તે બેદરકાર થઈ જાય છે. જે બાબતની તેને સખ્ત મના કરવામાં આવી હોય તે તે પુન: પુન: સેવે છે, પુન: પુન: માર ખાય છે; છતાં તે તેની કુટેવ ચાલુ રાખે છે. પરિણામે તે નિર્ભર, હઠીલું થઈ સુધરવાને બદલે બગડે છે. તેને બલે તેની રવૃત્તિને, તેને સુધારવાના શુભ આશયપૂર્વક, અનુકૂળ થઈ જે કુટેવથી આપણે તેને બચાવવા માગીએ તેથી થતા નુકશાનનો તેને બોધ આપીએ, તેવી કુટેવથી અમુક બાળકો હેરાન થયાં એમ દૃષ્ટાંતથી સમજાવીએ અને તેને છોડવાથી અમુક અમુક બાળકે સુખી થયાં એની સમજણ આપીએ તો તે પિતાની હઠ છોડી ખુશીથી આપણું કથન સ્વીકારશે. તે પોતે સરળ હોવાથી તેની રસવૃત્તિને એક બાજુથી વાળી બીજી બાજુ દોરી જવામાં આવશે તો તે ફાસલાઈને પોતે લીધેલી વાત ભૂલી જશે અને ભૂલનો ભંગ થતો બચશે.
સીઓ ઉપર “બુધે નાર પાંશી” ને જુનો અને અક્કલ વગરને પ્રગ કરવા જતાં તેઓ પ્રાણાંત કષ્ટ હરી લે છે અને પાછળનાઓની અંદગી અતિ શયમાં નાંખે છે. આ બાબત એટલી બધી રાજના પરિચયની અને સુપ્રસિદ્ધ છે કે એ બાબત લંબાવવાની બહુ જરૂર નથી. માત્ર અહીં એટલું જ વકતવ્ય છે કે તે શા માટે પ્રતિકાળ વતે છે? તેનાં કારણો અને તેનું દુઃખ પૈર્ય રાખી સાંભળી લેવાય અને પછી તેનું દાટે તે પ્રકારનું આંધ કરાય તો તે આપણને વશ થઇ જાય છે. આ પ્રમાણે સંભાળીને વર્તનાર ઘણાં દંપતીઓ પિતાને ગૃહસંસાર સુખે નિર્વહી શકે છે.
રાજને જરાપણ પ્રતિકૂળ થતાં આપણે પ્રાણ જોખમમાં આવી પડે છે અને અનુકુળ રહી કામ કાઢી લેવામાં આવે તો મલિરાજ જેવાને વશ કરવામાં કરાશકરની જેમ ર પૂર્ણ હિ મળે છે. માત્ર આ વખતે સમય ઓળખી સામાં મનુષ્યના મનની ગતિને બીજી દિશામાં સંભાળથી ફેરવવાની આવશ્યકતા
સ્વીકાર્વી પડે છે. પ્રજપાળ રાજ મયણા ઉપર અતિ ધિત થયા તે વખતે રામ ના જાણ ને રવાડીની સ્મૃતિ આપી ચાલુ પ્રસંગને ફેરવી નાંખે.
For Private And Personal Use Only
