________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મન સ્થિર કેમ થાય. છે એ સહજ સમજી શબશે.
મન, ચિત્ત, હૃદય, અંત:કરણ એ બધા એકાર્યવાચી શબ્દ છે. જેટલા પ્રમાણમાં વિચારો કહ્યા હોય તેટલા પ્રમાણમાં, વિચારોને ચોખ્ય મવર્ગણાના પુદગલે ગ્રહણ કરી તેનું પરિણમન કરવાથી મન બને છે. શરીરમાં તેનું સ્થાન મસ્તક કહેવાય છે.
આ વિશ્વમાં કોઈ મનુષ્ય આપણુથી વિરૂદ્ધ હોય અને બળવાન હોય તેને આપણે સત્તાથી દાબી દેવા આપણે બળાત્કાર વાપરીએ તો થોડા વખત તે તે દબાઈ જશે પણ ગુપ્ત રીતે તે પોતાનું સામર્થ્ય એકઠું કરશે અને તેનો લાગ ફાવશે ત્યારે પ્રથમ કરતાં દ્વિગુણ ત્રિગુણ બળથી તે બહાર પડશે અને આપણને હંફાવશે. દાબી દેવાની આ રીતિ કુદરતી નિયમથી વિરૂદ્ધ છે. બંગાળી પ્રજાની એગ્ય માગંણુઓ ઉપર દુર્લક્ષ્ય બતાવી તેને દાબી દેવા પ્રયત્ન કર્યો તેનું પરિણામ તેની ફરીયાદ–માગણીઓ સ્વીકારવામાં આવ્યું તે જગજાહેર છે, મન ઉપર પણ આ પ્રમાણે દબાણ કરવાથી તેનું પરિણામ વિરૂદ્ધજ આવે છે એટલે એક સ્થળે તેને આપણે દાબી દેશું, તેનું બળ ભાંગી નાંખશું તે તે બીજે સ્થળે નવા સ્વરૂપમાં, નવા બળપૂર્વક દેખાવ દેશે. તેથી મનને વશ કરવાને આ સાહજિક ઉપાય નથી એમ અત્ર કહેવાનો હેતુ છે. થોડાં બી ખાતો લઈ આપણે આ બાબતને વિશેષ સ્પષ્ટ કરીએ.
ઝેરી સાપ કે સિક સિંહને જોર જુલમથી પકડી, બાંધી કેદ કરવામાં આવે તે છેડે વખત તેઓ રાંક થઈ ગયેલા જોવામાં આવશે, બળહીન થઈ ગયેલા છે એમ જણાશે પણ તેના રક્ષકે, તેઓ હવે નિ:સત્વ છે એમ ગણ વિશ્વાસ ધરાવી તેની પાસે જ તો પિતાના પ્રાણ ઈ બેસશે. તેને બદલે જે પ્રથમથી તેઓને અનુકળ થઈ, પ્રેમ ઉપજાવી, પ્રસન્ન કરવામાં આવશે તો તેઓ અપ પ્રયાસે ખુશીથી વશ થઈ જશે અને આપણે તેને જેમ નચાવવા, રમાડવા માગશું તેમ તેઓ નાચશે અથવા રમશે. જેને પ્રેમથી વશ કરવામાં આવે તે આ પાણી સાથે હળી જાય છે. પછી તેના ઉપર કવચિત્ સખ્તાઈ વાપરવામાં આવે તે તે પણ તે મુંગે મોઢે સહન કરે છે અને તે વખતે તે બળ રહિતજ થઈ ગયેલ હોય છે. મેમેરિઝમના પ્રયુગમાં પણ કાંઈક આવી જ સ્થિતિ હોય છે. મદારી લોક મરડીના નાદથી સપને વશ કરે છે અને પછી સદાને માટે તેને એક દોરડાની પિઠે લેકમાં ફેરવે છે તથા ગળે વીંટે છે એ પ્રસિદ્ધ વાત છે. તેમજ ગુજરાતી જુની હસીરીઝમાં એક ગુલામ અને સિંહની વાત છે. જેમાં ગુલામે સિંહના પંજામાંથી કાંટે કાઢી તેને વ્યાધિરહિત કર્યો હતો, તેથી તે તેને મિત્ર બન્યો હતો અને છેવટે ગુલામને જરાપણ ઈજા કરી નહોતી તથા તે
For Private And Personal Use Only
