Jain Dharm Prakash 1911 Pustak 027 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 5

જ્ઞાનસાર રણ વિવરણું.
રીત, શ્રદ્ધા યા મિથ્યા વાસના) દૂર ખસી આત્મામાં તરવશ્રદ્ધા પ્રગટે છે અને અનુક્રમે આત્મ રમણતા રૂપ તેનું ઉત્તમ ફળ બેસે છે. સમ્યગ દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર રૂપ નિર્મળ રત્નત્રયીવડે નિરૂપમ-નિદ્ર મોક્ષ સુખ સાધવા સદાય સાવધાન રહેનાર મહાતમાજ ભાવસાધુ કહેવાય છે. તેવા અપ્રમત્ત બાવજ નિશ્ચય સમકિત રૂપ હેવાથી અપ્રમત્ત મુનિરાજમાં તે સોદિત રહે છે.
ઉક્ત વાતનું સ્પષ્ટીકરણ કરતા છતા શાસ્ત્રારજ કહે છે. आत्मात्मन्येव यच्चु, जानात्यात्मानमात्मना ।। सेयं रत्नत्रये इप्ति, रुच्याचारकता मुनेः ॥ २ ॥ ભાવાર્થ–આત્મ પિતે પિતામાં રહેલ શુદ્ધસ્વરૂપ જે વડે જાણે છે તેજ મુનિની રત્નત્રયીમાં જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રની એકતા રૂપ છે. સમ્યગ જ્ઞાનથી વસ્વરૂપને સારી રીતે સમજી શકે છે, સમ્યગ દર્શનથી સ્વસ્વરૂપની યથાર્થ શ્રદ્ધા–પ્રતીતિ થઈ શકે છે, અને સમ્યગ ચારિત્રથી આત્મસ્થિરતા એટલે સ્વસ્વરૂપ રમણ થઈ શકે છે. સમ્યગ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રની એકતા એજ મુનિ પણું છે. ૨.
વિવેચન-જ્ઞાન સ્વભાવને ધારણ કરનારો આત્મા મોહના ત્યાગથી સ્ત્રસત્તાગત રહેલા અનંત વિશુદ્ધ ગુણ કદંબક (સમૂહ) ને જે જ્ઞાનવીર્થ વડે જા–ઈ–અનુ- ' ભવી શકે છે તેજ સમ્યગ જ્ઞાન, સમ્યગ દર્શન અને રામ્ય ચારિત્ર રૂપ મુનિની રત્નત્રયીની અભેદતા- એકતા કહેલી છે. મતલબ કે સમ્યગ જ્ઞાન મેગે મુનિને સર્વ
સ્વરૂપનું સારી રીતે ભાસ થાય છે, સમ્યગ શ્રદ્ધાન યોગે રવસ્વરૂપને સારી રીતે નિર્ધાર થાય છે અને સમ્યગ ચારેત્ર બળે સ્વ સ્વરૂપમાં રાણુતા તથા પર પુદગલિક ભાવથકી વિરમવાનું બને છે, એવી રીતે રામ્ય રનવયીની સમકાલીન સહાયથી મુનિની અભેદ પરિણતિ થાય છે.
चारित्रमात्मचरणाद, झानं वा दर्शनं मुनेः ॥ शुद्धझाननये साध्यं, क्रियावानात क्रियानये ॥ ३ ॥ ભાવાર્થ– જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્ર મુનિ પણાના ભાવથીજ સાર્થક છે, વિભાવને ત્યાગ અથવા સ્વભાવને સ્વીકાર કરે એજ મુનિયાનું છે. તેવા આચરણ વિનાને મુનિષ વિડંબના રૂપજ છે. જ્ઞાનવડે શુદ્ધ શુદ્ધ – હિતાહિતને વિવેક જાગે છે, દર્શનવડે તેની યથાર્થ પ્રતીતિ બેસે છે, અને ચારિત્રથી ગાહિતના ત્યાગપૂર્વક વિતપ્રવૃતિ થાય છે. ઉકત જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્ર પણે મળીને રત્નત્રયી કહેવાય છે. એ રનત્રયીને સમ્યગ સેવનારા મુનિ કહેવાય છે. ઉકત મુનિની રહેણી કહેણી એક સરખી હોય છે કેમકે તે જ્ઞાન અને ક્રિયાનો એક સરખી રીતે સ્વીકાર કરે છે અને