Jain Dharm Prakash 1911 Pustak 027 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 9

જ્ઞાનસાર વ વિવરણ, માંથી વિરમી સહજ આત્મ સ્વભાવમાંજ મગ્ન થવા મન, વચન અને કાયાનો સદા સર્વદા સદુપયોગ કર્યા કરે. ૭.
વિવેચન-વચનને ઉચ્ચાર નહીં કરવા રૂપ માનવૃત્તિ પાળવી તે કંઈ દુષ્કર નથી. તે તે એકે દ્રીય જીને પણ સુલભ છે. તેમને સમાગી વાચાજ નથી તે પછી વચન ઉચ્ચાર કરેજ શી રીતે ? તેવી રીતે શકિત--સાધનના અભાવે વચન ઉચાર ન કરે અથવા કપટવૃત્તિથી કેવળ પિતાને કૃત્રિમ સ્વાર્થ સાધવાને માટે વચન ઉચ્ચાર નહિં કરતાં મન જ રહેવું તેમાં કશે વિશેષ લાભ નથી. બગલાં વિગેરે પામર નિય પ્રાણી વર્ગમાં તેવી મોનવૃત્તિ વળી વિશે જણાવ્યું છે. તેમાં તે આશયની મલીનતાથી અધિકાધિક અહિતજ સંપજે છે તેથી તેવી કૃત્રિમ નિવૃત્તિ લગારે પ્રશંસવાગ્ય નથી. પરંતુ ખરેખર પ્રશંસાપાત્ર તેજ મનવૃત્તિ કહી છે કે જેમાં અશુભ એવાં પાપ કાર્યોથી પિતાના મન, વચન અને કાથાને સારી રીતે નિગ્રહ (નિરધ) કરી તેમને શુભ કાર્યોમાંજ ચે જવામાં આવે અથવા ઉપર જલ્સાવવામાં આવ્યું તેમ તેને સંપૂર્ણ નિગ્રહ કરી પરમાત્મ સ્વરૂપમાં જ લીન કરી દેવામાં આવે. એથી શ્રેષ્ઠ માન કશું જાણ્યું નથી. એવા ઉત્તમ માનવડેજ મુનિ પદ સાર્થક છે.
તાત્વિક મુનિ–મહાત્માનું જ વિશિષ્ટપણું શાસ્ત્રકાર બતાવે છે. ज्योतिर्मयोत्र दीपस्य, क्रिया सर्वापि चिन्मयी ।। यस्यानन्य स्वनावस्य, तस्य मानपनुत्तरम् ।। ७ ॥
ભાવાર્થ-જે સમજીને વિવેકથી કર્તવ્ય બજાવે છે, જેની કિયા દીપકના જેવી જ્ઞાન–જેતીમય છે, તેવા સમ સ્વભાવી મડાપુરૂષનું જ ન શ્રેષ્ટ છે, સમતાવંત મહામુનિજ શ્રેષ્ઠ મૈન સેવી શકે છે. ૮.
વિવેચન-જેની સઘળી સંયમ કરણી સમજપૂર્વક કરવામાં આવતી હેવાથી - તિસય દીવા જેવી છે. જે એકલા હોય કે સાધુ સમુદાયમાં હોય, ગામમાં, નગરમાં કે વનમાં હોય, ગમે ત્યાં અને ગમે તે વખતે જે સમ સ્વભાવી છે એટલે જેના મન, વચન અને કાયામાં સદા કાળ સ્થિરતા વ્યાપી રહેલી છે. ગમે તેવા અનુકૂળ કે પ્રતિકૂળ ઉપસર્ગ કે પરિસહ પ્રસંગે પણ જે પિતાની સ્થિતિ સ્થાપકતા (ચિત્ત સમાધિ) ખેતા નથી. નિંદક અને વંદક જેમને તુલ્ય છે. માન અને અપમાન, કનક અને પાષાણ તેમજ તૃણ અને મ િનિપ્પડ પણાથી જે સરખાં લખે છે, જે સમસ્ત જગ જંતુઓને આમ સમાન લે છે છે. રાજ અને રંક બંનેનું હિત ઈચ્છી તેમને ૬ચિત હિત શિક્ષા કેવળ પર મર્થ દવે આપે છે. એવા જ્ઞાની ગી મહાત્મા તેમની ઉત્તમ રહેણી કહેણીથી સવા પૂજાય-અચાય છે, તેમ છતાં તેઓ સ્વસ્વરૂપથી ચુત