________________
અનર્થો સરજાયા વિના ન રહે. એટલે આ બેય અતિમાની સરખામણીમાં મધ્યમ માગ જેને આ દેવનિર્ભ ય પદાર્થો લેવામાં પાપ ન લાગતું હોય તેવા વર્ગને એ બધું આપી દેવું, એ જ પરિપાટી સમુચિત જણાય છે.
અલબત્ત. આજે જ્યારે રોજ-બ-રોજ હજારો ને લાખના ખર્ચે મોટા ઉત્સવો થતાં રહે છે અને તે નિમિત્તે ખૂબ ફનવેદ્યાદિ પધરાવાતાં હોય છે તે બધું જોતાં, એમ જરૂર લાગે કે અત્યારે વિદ્યમાન સકળ શ્રીસ છે (અને કેઈ એક વ્યક્તિ કે વગે નહિ જ) ભેગા મળીને આ સ દર્ભનાં વાસ્તવવાદી વિચાર કરવાની અને વલણ અપનાવવાની તાતી જરૂર છે.
પ્રશ્ન કેઈ ટ્રસ્ટ કે સંસ્થા, ટ્રસ્ટની મિલકત દ્વારા, કેઈ દેરાસરનો જીર્ણોદ્ધાર કરાવી આપે અથવા નવું દેરાસર બંધાવી આપે, અને તે સાથે જ તે નવા કે જીર્ણોદ્ધાર પામેલા દેરાસરમાં ૧. પોતે તેનું કામ કરાવી આપ્યું હોવાનો શિલાલેખ લગાડવાની; ૨. તે દેરાસરના પ્રતિષ્ઠા પોતે કહે તે મહારાજ સાહેબના હાથે જ કરાવવાની; અને ૩. તે દેરાસરની પ્રતિષ્ઠાના પ્રસંગે દેવદ્રવ્યા. દિની જે ઉપજ થાય તે પિતાના ટ્રસ્ટને મળે તેવી – આવી શરતો કરે, તે તે વ્યાજબી કે નડિ? એક રીતે જોઈએ તો એ ગામને બીજે કશો જ ભાર ઉપાડવાનો નથી; તેનું કામ બધું બારોબાર પડી જાય, અને બીજાં દેરાસરોમાં પણ તે રીતે તે ટ્રસ્ટ કે સંસ્થા સહાયક બની શકે – તેવી આ રીત છે, એ હિસાબે એ અયોગ્ય તો નથી લાગતી. છતાં દ્વિધા તો રહે જ. આપ શું કહે છે?
ઉત્તર : શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી, જીર્ણોદ્ધાર કમિટિ (અમદાવાદ), શંખેશ્વર અને શેરીસા-ભેયી વગેરે તીર્થોની પેઢી છે, ગોડીજી જૈન દેરાસર-મુંબઈની પેઢી તેમ જ શેડ મોતીશાએ સાપેલાં દેરાસરોની પેઢીએ – આ તમામ સંસ્થાઓએ આજ સુધીમાં સેંકડે રેરા સરોના નવનિ ગુમાં અને જીર્ણોદ્ધારમાં મબલખ સહાય કરી છે અને આજે પણ પ્રવૃત્તિ અવિરત પણે ચાલુ જ છે. આમાંથી કેઈ જ ટ્રસ્ટોએ ઉપર કહી તેવી શરતો કરી હોવાનો દાખલો મળે નહિ. બહુ બહુ તે એટલું થાય કે “આ દેરાસરના કામ/જીર્ણોદ્ધાર માટે અમુક સંસ્થાએ આટલી રકમ આપી છે,” –એવી તકતી લગાડવાનું નકકી થાય. પણ એની પ્રતિષ્ઠા અમુક મહારાજના જ હાથે થાય એવું અને એની પ્રતિષ્ઠાના પ્રસંગે થયેલી ઉપજ આ ટ્રસ્ટ પૈકી કેાઈ એ પણ હડપ કરી જદ ને પછી પિતાના નામે બીજે વાપરી હોવાનો એક પણ દાખલો મળે નહિ.
વસ્તુ પણ ટ્રસ્ટ/સંસ્થા જે અસહાય ગામના કે સ્થાના વહીવટદાર/સંઘને આવી શરતે દ્વારા લાચાર બનાવીને પૈસા લઈ જતી હોય, તે તે શ્રીસંઘની સ્વીકૃત થાય અને સમુચિત પ્રણાલિકાને છડેચોક ભંગ કરવા સમાન છે અને તે કઈ પણ રીતે બરદાસ્ત કરી શકાય નહિ જ. દેવવ્યને સ્પર્શતાં શાસ્ત્ર સંગત ધરણેને આથી વધુ માટે દ્રોહ બીજે કર્યો હોય?
ખરેખર તે જે દેરાસરોને જીર્ણોદ્ધારની સાચી અને દષિરાગ | વ્યતિરાગ કે રાગ - દ્વેષ વગરની તમન્ના હોય, તો તે આવી અત્યંત સંકુચિત અને મત કદાગ્રપ્રેરિત પ્રવૃત્તિ / રીતરસમ અપનાવવાથી સફળ ન બને તે માટે તે સૌથી પહેલાં દષ્ટિરાગ અને કદાગ્રહની સંકડામણમાંથી બહાર નીકળવું જ પડે. અને એ સાથે જ સમજી લેવું કે જે લેકે આવી સંકુચિત ઈષ્ટનું કોચલુ ન ભેદી શક્યા હોય તે લેકો જ તમે કહી તેવી શરત કરી શકે. આવા લોકોએ દેરાસરોના ના, પિતાના દષ્ટિકોણોને, આગ્રહને અને એ રીતે પિતાના મનને જીર્ણોદ્ધાર કરવાના કામને અગ્રિમતા આપવી જોઈએ.
(ક્રમશ:) જેન] ભ૦ મહાવીર જન્મકથાણુક વિશેષાંક
(૧૩
