Gyanarnava Prakaranam Gyanbindu Prakaranam Savivaranam

Author(s): Yashovijay Gani
Publisher: Gulabchandra Devchandra

Page 230

S
a
kanda
Acharya ShatkadassigaisanGyanmantire
केवलज्ञान
SPEAKEECURUCACHECK
निरूपणे " यन्मनसा न मनुते " इत्यादिविरोध एव ॥" सर्वे वेदा यत्रैकं भवन्ति स मानसीन आत्मा मनसैवानुद्रष्टव्यः " इत्यादि-18
वेदान्तिमतश्रुती मानसीनत्वं तु मनस्युपाधावुपलभ्यमानत्वं, न तु मनोजन्यसाक्षात्कारत्वं, मनसैवेति तु कर्तरि तृतीया आत्मनोऽकर्तृत्व
खण्डने ब्रह्मप्रतिपादनार्था मनसो दर्शनकर्तृत्वमाह, न करणतां, औपनिषदसमाख्याविरोधात् । “कामा सङ्कल्पो विचिकित्सा श्रद्धाऽश्रद्धा धृतिरधृतिहींर्धार्मीरित्येतत्सर्व मन एवं"इति श्रुती मृद्घट इतिबदुपादानकारणत्वेन मनासामानाधिकरण्यप्रतिपादनात् , तस्य
ज्ञानस्य न निमित्तकारणत्वविरोधाचेति चेत्, न, कामादीनां मनोधर्मत्वप्रतिपादिकायाः श्रुतेर्मनःपरिणतात्मलक्षणभावमनोविषयताया एवं
मानसत्वं न्याय्यत्वात्, "मनसा ह्येच पश्यति, मनसा शृणोति" इत्यादौ मनःकरणस्यापि श्रुतेदर्दीर्घकालिकसंज्ञानरूपदर्शनग्रहणेन चक्षुरा
किन्तु शा दिकरणसत्त्वेऽपि तत्रैवकारार्थान्वयोपपत्तेः, त्वन्मतेऽपि ब्रमणि मानसत्वविधिनिषेधयोवृत्तिविषयत्वतदुपरक्तचैतन्याविषयत्वा
ब्दत्वमेवेति भ्यामुपपत्तेश्च । शब्दस्य त्वपरोक्षज्ञानजनकत्वे स्वभावमङ्गप्रसङ्ग एवं स्पष्ट क्षणम् । न च प्रथमं परोक्षज्ञानं जनयतोऽपि शब्द
वेदान्तिक स्य विचारसहकारेण पश्चादपरोक्षज्ञानजनकत्वमिति न दोष इति वाच्यम्, अर्धजरतीयन्यायापातात् । न खलु शब्दस्य परोक्षज्ञा.
श्नपतिकि नजननस्वाभाव्यं सहकारिसहस्रेणाप्यन्यथाकतुं शक्यं, आगन्तुकस्य स्वभावत्वानुपपत्तेः। न च संस्कारसहकारेण चक्षुषा प्रत्यभि
पाने तस्य
मानसत्कज्ञानात्मकप्रत्यक्षजननवदुपपचिा, यदशे संस्कारसापेक्षत्वं तदंशे स्मृतित्वापातो यदंशे च चक्षुःसापेक्षत्वं तदंशे प्रत्यक्षापात इति
स्थापनं शभियैव प्रत्यभिज्ञानस्य प्रमाणान्तरत्वमिति जैनः स्वीकारात् । “स्वे स्वे विषये युगपज्ज्ञानं जनयतोश्चक्षुःसंस्कारयोरार्थसमाजे.
ब्दस्य परोनैकज्ञानजनकत्वमेव पर्यवस्यति, अन्यथा रजतसंस्कारसहकारेणासनिकृष्टेऽपि रजते चाक्षुषज्ञानापत्तेरन्यथाख्यात्यस्वीकारभङ्गप्र
क्षज्ञानजनसङ्ग" इति वदस्तपस्वी तूमयात्मकैकज्ञानाननुव्यवसायादेव निराकर्तव्या,अन्यथा रजतम्रमेऽप्युभयात्मकतापत्तेः,पर्वतो वहिमा
कत्वमेवेति स्थापनश्च।
Fat PW
And Penal Use Only