Book Title: Fakkika Ratna Manjusha
Author(s): Kanaklal Thakur
Publisher: Harikrishna Nibandh Bhawan Benaras
View full book text
________________
फक्किकारत्नमञ्जूषा ।
ननु तृषेर्लुङि (स्पृशमृशे ) ति सिज् विकल्पः कुतो नेत्यत आह-स्पृशमृशेति सिविकल्पः पौषादिकस्यैव श्रङपवादत्वादिति । ( उत्सर्ग समानदेशा अपवादा: ) इति न्यायादिति भावः । किञ्चोक्तवार्त्तिके पौषादिकतौदा दिकयोर्ग्रहणे पक्षे सिजभावे चले. रेव श्रवणोपपत्तौ ' च्लिः क्वापि न श्रूयत' इति भाष्यविरोधो दुर्वारः स्यादित्यलम् ॥
ननु (१) (पूर्वपरनित्यान्तरङ्गापवादानामुत्तरोत्तरं बलीयः ) इति परिभाषया परत्वादियङः प्राग्लघूपधगुणः स्यादत आह— श्रन्तरंत्वादियङिति । (२) (नाजानन्तयें बहिवप्रक्लप्तिरिति निषेधादन्तरं गपरिभाषाऽप्रवृत्या दोषस्य तादवस्थ्यमेवेति वाच्यम् । गुणेोः समकालप्राप्तिकत्वेनोक्तनिषेधपरिभाषाऽप्रवृत्तेरिति भावः ॥ इति तुदादिप्रकरणम् ।
१०२
अथ तिङन्ते रुधादिप्रकरणम् ।
,,
जश्त्वं ष्टुत्वमित्यादि । अत्र प्रक्रिया प्रदर्शनमात्र एव तात्पर्य्यम् नतु क्रमदर्शने । शिण्डीतिसानुस्वार एव पाठः, अनुस्वारस्याऽऽदिष्टादचः पूर्वत्वेन स्थानिवत्त्वाप्रवृत्तावपि (दीर्घादाचार्याणामित्युत्तरं (अनुस्वारस्य ययि ) ( वा पदान्तस्य ) (तोलिं) (उदःस्था) (झयो हो ) ( शशुछोटी) ति षट्सूत्रीपाठोत्तरं (झलां जश्झशि ) ( अभ्यासे चर्च) (खरिच) ( वाऽवसाने) (अणोऽप्रगृह्यस्ये ) ति पञ्चसूत्रीपाठ इति भाष्यसम्मताष्टाध्यायीपाठपक्षे परसवर्णदृष्ट्या (झरो झरी) त्यस्य (झलां जशि) त्यस्य चाऽसिद्धत्वेन ययपरत्वाऽभावात्परसवर्णाऽप्राप्तेरिति ।
इतिरुधादिप्रकरणम् ।
अथ तिङन्ते तनादिप्रकरणम् |
(३) संज्ञापूर्वको विधिरनित्य इति न भवतीत्यात्रेयादय इति । अनारुचि जन्तु नित्यत्वे भाष्यानुक्तत्वमेव ॥
ननु कात्पूर्वग्रहणं कालावधारणार्थं तदा सुट् भवति यदा कृतः कात्पूर्वो भवतीति तेनान्तरङ्गमपि द्वित्वादिकं बाधित्वा पूर्व मुडिति 'अडभ्यासव्यवायेऽपीति न कार्य्यमिति तत्प्रत्याख्यातं कात्पूर्व इत्यपि प्रत्याख्यातम्भाष्यकारेणेत्यत आह- पूर्वं धातुरिति । उपसर्गेणेत्यस्य तदर्थेनेत्यर्थः । अत एवाऽनुभूयत इत्यत्र कर्मणि लकारसिद्धिः । एवञ्चा
(१) बलवत्वप्रयोजकपरिभाषा प्रकरणस्थेयं परिभाषा | अर्थस्तु पूर्वशास्त्रात्परं शास्त्रं बलवत् विप्रतिषेधसूत्र बलात् । परशास्त्रान्नित्यं शास्त्र वलवत् । नित्यशास्त्रादन्तरङ्गशास्त्रं बलवत् । अन्तरंगशास्त्रादपवादशास्त्रं बलवत् इति । पूर्वात्परं बलवत् स्वोत्तरत्वादित्याद्यनुमानप्रकारो बोध्यः ।
(२) अग्निष्ठान्यानन्तर्यनिमित्तकेऽन्तरंगे कर्तव्ये यदन्तरङ्गप्राप्तिस्तत्र च कर्तव्ये न बहिरङ्गत्वप्रयुक्तासिद्धिरित्यर्थः । अत्र षत्वतुकोरिति सूत्रस्थं तुम्प्रहण ज्ञापकम् ।
(३) विधेयताप्रयेाजकसंज्ञाशब्दघटितं शास्त्रमनित्यमित्यर्थः । इयं परिभाषा भाष्ये नो-क्ता भाष्यकृतेति ध्येयम् ।
Aho! Shrutgyanam

Page Navigation
1 ... 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280