Book Title: Fakkika Ratna Manjusha
Author(s): Kanaklal Thakur
Publisher: Harikrishna Nibandh Bhawan Benaras
View full book text
________________
१०६
फक्किकारत्त्रमञ्जूषा |
गेव परत्वार्णादाङ्गस्य बलीयस्त्वाच्च औलोप इति । एवञ्चाऽनग्लोपित्वाद्दीर्घ सन्वद्भावौ स्तः । नच टिलोपस्य स्थानिवद्भावेन व्यवधानाच्चङ्परणिपरलघुपरकाऽभावेन कथं दीर्घसन्वद्भावाविति वाच्यम् । तथाऽप्यङ्गस्य णिचूपरत्वाऽनपायात् । चङ्परे णौयल्लध्विति पक्षेऽपि अभ्यासस्याssदिष्टादचः पूर्वत्वेन स्थानिवत्वमेव नास्तीति न कोऽपि दोष:, अत एव 'मुण्डमिश्रेति सूत्रे हलकल्योरदन्तत्वनिपातनं सङ्गच्छते । पूर्वं लोपे तु इकारलोप्यग्लोपित्वसत्वेन तद्वैयर्थं स्यात् । एतन्निपातनमेवात्र ज्ञापकम् । आयादेशात्प्रागेवाऽन्तरङ्गत्वालोपेऽनग्लोपित्वाद्भवत्येव सन्वद्भाव इति
वृद्ध ेर्लोप बलीयानिति । अत एव 'नाग्लोपी' तिसूत्रेऽगितिप्रत्याहारग्रहणस्य साफल्यम् । (मुण्डमिश्रे ) ति सूत्रे हलकलेत्यकारान्तस्यैव पाठात्, एतद्भाष्यप्रामाण्यादिदुदुववेभ्यो णिजन्तेभ्यो लुङोऽनभिधानाच्च न दोष इति दिक् ॥
इति चुरादिप्रकरणम् ।
Writer
अथ तिङन्ते ण्यन्तप्रक्रिया |
श्रचीच कासदिति । चङ्परे णौ यदङ्गं तस्य योऽभ्यासो लघुपर इति व्याख्यातॄणां प्राचां मत एतत् । मतान्तरे त्विति । भाष्यसम्मतपक्षे तु चङ्परे णौ यल्लवित्यर्थे सन्वद्भावाद्यप्राप्त्या अचचकासदितिरूपम् ।
1
ननु अचुचुरइ अदिति स्थितौ णिनिमित्तणिलोपस्य स्थानिवस्वाच्चडूपरणिपराया उपधाया अभावात्तत्परलघोरभावाच्च हस्वदीर्घो न स्यातामित्याशयेनाशंकते - नचाग्लोपिश्वाद्वयोरप्यसम्भव इति । समाधत्ते - एयाकृतिनिर्देशादिति । 'ते प्राग्धातोरित्यादौ गत्याकृतिनिर्देशवदिति भावः । एतेन वर्णग्रहणे एव जातिप्रहणं नान्यत्रेति केषाञ्चिन्मतमपास्तम् । एवञ्च णित्वजात्याश्रयानेकणिचो ग्रहणेन णिचङ्परत्वाद्धूस्वदीर्घयोरस्ति सम्भव इति वृत्तिकृन्मतम् । शेखरकृतस्तु-जातेः पौर्वापर्याभावेन दोषस्तदवस्थ एव, जात्या न पौर्वापर्य व्यवहारः सम्भवतीत्याशंकायां [आर्द्धधातुक इति विषयसप्तमी]तिभाष्येण व्यक्तिद्वारकपौर्यापर्यस्याऽप्यनङ्गीकारात् । किञ्च णावित्यस्याऽग्लोपविशेषत्वाण्णित्वजातिनिमित्तकाग्लोप इत्यर्थेन एकणिनिमित्तकापरणिलोपस्यापि णित्वजातिनिमित्तकत्वेनाऽग्लो पित्वस्य दुर्वारतया दोषस्य तादवस्थ्यम्, तथा च अवीवददिति भाष्येण [र्णिच्युपसंख्यानमि ]ति 'चङी' ति सूत्रस्थवार्त्तिक्रेन चोक्तप्रयोगसाधुत्वमित्याहुः ॥
ननु अन्तरङ्गत्वात्पूर्वं कृतयोवृद्धयायोः पश्चात्सम्प्रसारणेऽपि अशूशवदिति न स्यादत आह- सम्प्रसाणं तदाश्रयञ्च कार्यं बलवदिति । वच्यादीनां ग्रह्यादीनामनुवृत्यैवेटसिद्धौ' लिट्यभ्यासस्ये' त्यत्रोभयेषां ग्रहणसामर्थ्यादेतस्या लाभः । अन्यथा वत्रश्चेत्यत्र कृते हलादिशेषे वस्य सम्प्रसारणापत्तिरिति । नच णिच्यजादेशो न स्याद्वित्वे कर्तव्य इत्यर्थक 'द्विर्वचनेऽची' तिसूत्रप्रवृत्त्या वृद्ध्यादेरप्राप्त्या न दोष इति वाच्यम् । अशूशवदितिभाष्यप्रयोगेणोक्तज्ञापनस्यानित्यत्वात् । नच सूत्रसामर्थ्यादेवोक्तज्ञापनस्यानित्यत्वमिति वाच्यम् । तस्य द्वित्वे कृतेऽपि चरितार्थत्वादिति भावः ॥
ननु एधतेर्लुङि णिचि उपधासंज्ञायाः प्राक् धिशब्दस्य द्वित्वे तत एकारस्योपधात्वाऽभात्रा
Aho! Shrutgyanam

Page Navigation
1 ... 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280