Atmatattva Viveka

Author(s): Udayanacharya
Publisher: Udayanacharya

Page 182

१६६
आत्मतस्वविवेकः
चिन्त्यम् । यद्विधाने यस्य निषेधो यन्निषेधे वा यस्य विधानं(१) तयोरेकत्र धर्मिणि परस्परपरीहारस्थितत
दीधितिः। चिन्सम् । यद्विधान इति भावाभावविरोधविवेचनम् । यद्विधाने क्रियमाणे यस्य निषेधः सिद्ध्यति, यनिषेधे च क्रियमाणे यति. धानं सिद्ध्यति(२) । यद्विधानं(३) यनिषेधो यनिषेधो यद्विधा. नमिति तु फलितार्थः । केचिनु विधाननिषेधौ ज्ञानाज्ञाने, त. था च यज्ज्ञाने यदज्ञानं(४) यदज्ञान एव यज्ज्ञानमित्यर्थात(५) गोत्वाश्चत्वादि(६)साधारण्यमित्याहुः(७)सयो:(८)परस्परपरीहा.
दीधितिटिप्पणी।
दीधिनिकिता गोवाश्वत्वयोरव्यापकः, गोत्वविधानेऽश्वत्वनिषेधस्याविधाने जातेः समव्याप्त्यभावात् ? । अत इदं भावाभावमात्रे विरोधलक्षणमाह। यद्विधाने इत्यादि । यथाश्रुतस्य भावाभावमात्रविरोधलक्षणं भावत्वा. भावत्वादिकेऽतिव्याप्तमत आह । यद्विधाने इत्यादि । तथा च यद्विधाने क्रियमाणे यनिषिध्यत इत्यर्थः । एतश्च न भावत्वाभावत्वयोः, भा. घस्थविधाने क्रियमाणेऽभावत्वनिषेधस्य सिद्ध्यभावात, अभावत्वनि. बेधे क्रियमाणे भावत्वविधानस्य सिद्ध्यभावात् , भावत्वाभावत्वयो. भेदात् । लाघवादाह । यद्विधानमिति । अत्र यद्यप्येकदलमेव प्रकृत. सम्पादकम, तथाप्युक्तस्थले उभयस्योक्तत्वात्तथा लिखनम् । भाव. पोर्षिरोधस्यापि एतल्लक्षणसहायत्वमाह । केचित्विति । एकधर्मि: (1) यनिषेधे च यद्विधान-पुण० पु० पा० ।
( २ ) यद्विधाने क्रियमाणे, यस्मिन् यत्र ज्ञायमाने, सिध्यति, ज्ञायते । यज्ञान यनिषेधज्ञानमिति यावत् । एवमपि ।--गुणानन्दः।।
(३) उभयत्र ज्ञानमपास्य लाघवादाह । यद्विधानमिति ।--गुणानन्दः । (१) यदज्ञाने यशानं-कलि० मु० पु० पा०। (५) मित्यर्थे-पुण० पु० पा० । (१) गोत्वाश्वत्वादीति । एतच तदभावव्याप्यत्वादिज्ञानदशायाम् ।--गुणानन्दः।
(.) एवं सति भ्रमात्मकावच्छेदकधर्मदर्शनविषये पाषाणमयत्वादावपि धन्यादिविरोधिताप्रसङ्गोऽप्रारुचिबीजम् ।
(८) तयारेका परस्परपरीहारस्थिततया विरोध इति मूले एकत्र पररपरपरिहारेणापस्थितेस्तारशापस्थिया विरोधस्य च कथनस्यायुक्तत्वापोजनया लभ्यमर्थ प्रकाशमित क्रियापदादिपूणेन योजनामाह, तयोरित्यादिना । एकर्मिणीति पकोत्यस्य विवरणम् ।