Atmanand Prakash Pustak 087 Ank 02

Author(s): Kantilal J Doshi, Prafulla R Vora
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

અધિ+ અય. આમ વ્યાકરણની દષ્ટિએ એનો અર્થ એ ચિંતન ઉતારતા ઉતારતા આગળ વધવાનો છે. થશે સમ્યક્ રીતે અર્થાત્ સુÇ રીતે, ચારે બાજુનું પ્રતિષ્ઠા મેળવવા અથવા તે નિર્જર કે પુણ્યની (બધી બાબતને વિવેષણ દષ્ટિએ વિચાર કરીને) પ્રાપ્તિ માટે કેઈ ઝડપથી શાસ્ત્ર કે ધર્મગ્રંથ વાંચી જે અધ્યયન કે પઠન થાય તે સ્વાધ્યાય છે. લે એ સ્વાધ્યાયનો ઉદ્દેશ નથી. સ્વાધ્યાય-તપ આ સ્વાધ્યાય એટલે શું? મોટા મોટા શા :
એ અહંકાર પિષક નથી. અહંકારના પિષણથી વાંચી લેવા કે જોશભર્યા લાંબા વ્યાખ્યાન આપવા
સ્વાધ્યાય-તપ થતું નથી. સ્વાધ્યાયનું સમર્થ કે સાંભળવા એ સ્વાધ્યાય નથી. જ્ઞાનના સાગરમાં
સમર્થન કરનારા ભગવાન મહાવીર સ્વામી સ્થાનાંગ ડૂબકી લગાવવી એને પણ સ્વાધ્યાય ન કહી શકાય.
સૂત્ર” માં કહે છે – જ્યાં સુધી વ્યક્તિ આત્મપ્રદેશમાં રમણ કરતી નથી
રતી નથી “ના યુઝરકિws મારુ, તા લુણાત્યા સુધી શાસ્ત્રાભ્યાસ, વ્યાખ્યાન શ્રવણ કે જ્ઞાનની મi[, ચા અરસા મવા તજ જિજ્ઞાસાથી કશો લાભ થશે નહિ. તેલના કુંડમાં સુતf૪ મg | R સુપિ , ડૂબકી લગાવીએ તેથી કંઈ શરીર સૌષ્ઠવયુક્ત બની
सुज्झाइए, सुतास्सए सुयक्खायण भगवया જાય નહી. તેલ શરીર પર બરાબર ઘસીને ચોપડવામાં આવે અને તે શરીરમાં ઉતરે ત્યારે જ
धम्मे पण्णन्ते । એનાથી સૌષ્ઠવ સાંપડે.
સમ્યફ પ્રકારે અધ્યયન કરવામાં આવે ત્યારે પિતાની આસપાસ માત્ર શાસે કે પુસ્તકના થઈ શકે છે અને સમ્યક્ રીતે ધ્યાત (ચિંતન
જ સમ્યફ અધીતનુ સમ્યફ પ્રકારથી ધ્યાત (ચિંતન) ભીડ ઊભી કરવાથી કશું નહીં થાય. અનેક ગ્રંથા મનન) કરવામાં આવે તે જ સમ્યક્ તપ થાય કે કેટલાય શાસ્ત્ર વાંચી નાખવા અને અર્થે સ્વા છે. શાસ્ત્રના પ્રતિપાદક ભગવાન મહાવીરે આવી થાય નથી. પુષ્કળ વાંચન એ અધ્યયનના ઊંડાણને કાર
રીતે સમ્યફ પ્રકારે અધ્યયન કરવામાં આવેલા, બદલે ઉપરછલા જ્ઞાનને સકેત કરે છે. ચિંતન
સમ્યક પ્રકારે દયાન (ચિતન-મનન) કરવામાં મનનપૂર્વક અથવા તે વિશ્લેષણ દષ્ટિથી થયેલો
આવેલા અને સમ્યફ પ્રકારે તપમાં પરિણત થયેલા થે અભ્યાસ પણ અધ્યયનનું ઊંડાણ સૂચવે છે.
પદાર્થને ધર્મ કહ્યો છે.” વધુ પડતું વાંચન પણ કયારેક અતિ ભેજન કર
સાચે જ સમ્યફ પ્રકારે ઊંડાણથી કરેલું અધ્યનારની જેમ અજીર્ણ રોગને નિમંત્રણ આપે છે. અતિ ભોજન કરનાર ખોરાકને બરાબર ચાવો
યન જ તપ બને છે. એ જ કમની નિર્જરાનું નથી. જેથી એના પૌષ્ટિક રસો એને મળતા નથી.
કારણ બને છે. અને અંતમાં મોક્ષાપ્તિ કરાવે છે. પાચનક્રિયા બરાબર થતી નથી. આવી જ રીતે
સ્વાધ્યાય માત્ર જ્ઞાનમંદિરમાં પ્રવેશ કરીને અતિ વાંચન કરવાથી ચિંતન, મનન કે એના પર થોભી જતું નથી, એના દ્વારા તે પ્રાપ્ત જ્ઞાનની ગહન વિચાર થતો નથી. આવું જ્ઞાન પચતું નથી. સુરક્ષા થાય છે એટલું જ નહિ પણ એણે મેળઊંડાણપૂર્વક કરેલું અધ્યયન એ એધ્યયન કરનારનું વેલા જ્ઞાનમાં વૃદ્ધિ પણ કરે છે. આ રીતે સ્વાપિતાનું બની જાય છે. એમાંથી મળેલા વિચારો. ધ્યાયના ત્રણ લાભ છે. એક છે જ્ઞાનપ્રાપ્તિ, બીજે ભાવનાઓ અને વિભાવનાઓ આત્મસાત કરી છે પ્રાપ્ત જ્ઞાનની સુરક્ષા અને ત્રીજે લાભ છે પ્રાપ્ત શકે છે.
જ્ઞાનમાં વૃદ્ધિ. સ્વાધ્યાયને ઉદ્દેશ વાણીની ગાડી પૂરપાટ દોરા દિવસને અધી સમય સ્વાધ્યાય વવાને નથી, બલ્ક ચિંતન કરતા કરતા અને જીવનમાં સ્વાધ્યાયથી આ ત્રણ બાબતો ત્યારે જ ઉપ૨૪]
[આત્માનંદ પ્રકાશ