Atmanand Prakash Pustak 068 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

આનંદી વૃત્તિ છે
( લેખક-સાહિત્યચંદ્ર બાલચંદ હીરાચંદ-માલેગામ) નાન એ જીવમાત્રને વિશિષ્ટ ગુણ છે. અને જ્ઞાનને લીધે જ સુખની લાલસા તેનામાં જાગૃત થાય છે. એ સુખના પરિણામરૂપે જ આનંદનો આવિષ્કાર જોવામાં આવે છે અને એટલા માટે જ જીવમાત્ર સુખની ઝંખના કરે છે. રાતદિવસ સુખથી થતા આનંદ માટે આતુર હોય છે અને સુખની પ્રાપ્તિના સાધનો પાછળ દોડ્યા કરે છે. એ સાધને ધણા ભાગે ભૂલના હેય છે. સુખના સાધનની કલ્પના દરેક પિતાની બુદ્ધિથી નક્કી કરે છે અને એ બુદ્ધિ મર્યાદિત હોવાને લીધે એ સુખને બદલે દુઃખ જ હેરી લે છે. અને આનંદને અનુભવ એને થતો જ નથી. કદાચિત સુખની સંવેદના થાય છે તે પણ તે ક્ષશુછવી જ નિવડે છે. રાજકીય હેતુના કારણે કેટલાએક ખૂન થાય છે. ખૂની એમ સમજે છે કેઅમુક મનુષ્યને હું જગતમાંથી ભૂંસી નાખું તે મને સાચા આનંદને અનુભવ મળવો અગર હું ધણાઓને સુખ આપનાર નિવડીશ. એમાં કેટલી મૂર્ખાઈ છે એની એને કલ્પના સરખી પણ હોતી નથી. પોતે અનંત ભાવના દુઃખાને નિર્માણકર્તા થાય છે અને જેમના સખની અપેક્ષા તે રાખે છે તેમને તે તે ઉલટી રીતે દુઃખની ખાઈમાં જ ધકેલી દે છે, માટે સાચા સુખને અર્થાત આનંદને માર્ગ કર્યો છે તે માટે આપણે વિચાર કરવો જોઈએ.
વ્યસન સેવન કરનારો દુષ્પસની પોતાના માની લીધેલા વ્યસનની ધૂનમાં પિતાનું રવત્વ પણ ઈ બેસે છે. આગળ જતા એ વ્યસનને ભોગ થતા વ્યસનના દુષ્પરિણામો જોવા અને અનુભવવા પડતા તે વ્યસન છોડી શકતા નથી; એટલે સુખ અને આનંદ મેળવવાની ધૂનમાં એ પિતાનું સર્વસ્વ ગુમાવી બેસે છે, અને જગતમાં નિરુપયોગી પ્રાણી તરીકે જીવી પોતે નરકાદિક ગતિઓમાં રખડે છે; એટલે આનંદ મેળવવા જતાં અનંત દુઃખોને આમંત્રી બેસે છે.
આનંદનો વિરોધી એક બીજો ગુણ ઉદાસીનતા છે. કેટલાકએક કાને સ્વભાવ જ આનંદમય થઈ જાય છે. અને ગમે તેવા પ્રસંગમાં તે આનંદને જ અનુભવ કરી ઉદાસીનતાને દૂર જ હડસેલી મૂકે છે. એવા માણસે જ્યાં જાય ત્યાં ક્ષણવારમાં પિતાના વિનોદી હાવભાવ અને ચતુર વિનોદથી પોતાની આસપાસ હર્ષમય વાતાવરણ નિર્માણ કરી મૂકે છે. ઉદાસ અને નિઃરતબ્ધ બેઠેલા લેકમાં એવી એકાદ કલ્પના મૂકી દે છે કે તરતજ બધાઓના મુખો ઉલ્લાસિત થઈ જાય છે. ફીક્કા ચહેરાઓ ઉપર ગુલાબી રંગ ખીલે છે. નિસ્તેજ અખો અપૂર્વ તેજથી ચળકવા લાગે છે. કર્તવ્યશન્ય થઈ બેઠેલાઓને સ્વમાન જાગૃત થાય છે અને તેઓ આનંદને અનુભવ કરવા લાગે છે. દરેકને આયુષ્યમાં સ તો આવે છે જ. પૂર્વોપાર્જિત કર્મો કયાં જવાના હતા? એવા સંકટ પ્રસંગે ઉદાસીન થવું, હતપ્રભ થવું અને હાથ પગ વાળી નિવવ થઈ બેસી રહેવાથી તે ઉદાસીનતા તે વધતી જ જવાનો અને આનંદ તો દર ને દર દાતે જવાને. એવે વખતે આનંદી વૃત્તિ આવી