________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૪૮
શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ
પરિચિત બનાવવાના ભાગ ગ્રહણુ કરાયા. આના પરિણામે સિદ્ધાંતાને ગુજરાતી ભાષામાં પદ્યસ્વરૂપે રજૂ કરતી કૃતિ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ વૈશાખ
આપણુને જૈન દર્શČનના માલિક આજે મળી આવે છે.
ગુજરાતીની ઉત્પત્તિ—આ દાનિક કૃતિઓની રચના ગુજરાતી ભાષાના ઉદ્ગમ– કાળથી તે! આગળની હેાઈ જ ન શકે. આજે લગભગ આઠસે। વર્ષ થયાં ગુજરાતી ભાષા ઉદ્ભવી છે. એને ઉદ્ગમ-કાળ તે કલિકાળ-સવ' હેમચન્દ્રસુરિની ઉત્તરાવસ્યાના સમય છે. અત્યાર સુધીમાં જે ગુજરાતી પદ્યાત્મક સાહિત્ય ઉપલબ્ધ થયું છે એ સામાં શાલિભદ્રસૂરિએ વિ. સં. ૧૨૪૧ માં રચેલા ભરતેશ્વર-બાહુબલિ રાસ સૌથી મોખરે છે.
દાર્શનિક સાહિત્ય—મહાનુભાવાનાં ઉત્તમ ચરિત્રાને આલેખતી પદ્યાત્મક કૃતિઓ જેટલા પ્રમાણમાં જોવાય છે તેનાથી અડધા પ્રમાણમાં પણ દાર્શનિક સ્વતંત્ર કે અનુ. વાદાત્મક કૃતિ હજી સુધી તે મળી આવી નથી. જેટલી કૃતિ મળે છે એ તમામ મારા એવામાં જ આવી નથી તેા એ સર્વેના પરિચયની તેા વાત જ શી કરવી? તેમ છતાં તે દિશામાં સંશાધન કરવા જેવુ છે એમ લાગવાથી હું આ લેખ લખવા લલચાયા . આશા છે કે-અહીં હું જે કૃતિ ગણાવુ' તેમાં ખાસ ઉમેરવા લાયક જે કૃતિ રહી જાય તે સૂચવવા વિશેષજ્ઞે કૃપા કરશે.
ન્યાયાચાયના ફાળા—જૈન ગ્રંથકારામાં
ન્યાયાચાય ' યશવિજયણ અનેક રીતે અગ્રસ્થાન ભોગવે છે. એમણે સ્વપરસમયના સાહિત્યનું આકઠું પાન કરી જે અમૂલ્ય કૃતિ ભિન્ન ભિન્ન ભાષામાં સં છે તે વડે જૈન સાહિત્ય ખૂબ જ દીપે છે. દુર્ભાગ્ય એટલુ જ છે કે-એમની આ તમામ રચનાઓને સાચવી રાખવા જેટલું પણ કાય' થઇ શક્યું નહિ. એમની નથ્ય ન્યાયાથિી પરિષ્કૃત કૃતિ વાંચતાં વિચારતાં એમ લાગે છે કે-ન્યાયને અગેનું સમગ્ર સાહિત્ય એમણે એક યા બીજા સ્વરૂપે પેાતાની કૃતિદ્વારા આપણને પીરસ્યું છે. એમને ઉપનિષદા, ગીતા વગેરેના મેધ અસાધારણુ હતા. એમાંની રાચક, પ્રેરક અને સુભેાધક સામગ્રી એમણે પેાતાની કૃતિઓમાં મનેારમ રીતે વણી લીધી છે. આવા એક પ્રકૃષ્ટ અભ્યાસીને હાથે દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસ રચાયા છે.
.
રાસ એટલે ?—સામાન્ય રીતે ‘ રાસ ’ શબ્દથી કાઇ કથા, વાર્તા ઃ ચરિત્રના નાયકના યશેગાનને લગતી રસિક પદ્યાત્મક કૃતિ એવા અં કરાય છે અને સમજાય છે, પરંતુ અહીં તે। આ ' રાસ ' શબ્દ ‘રસમય પદ્યરચના ’ એવા અર્થાંમાં વપરાય છે. કિસ્સા, કહાની અને વાર્તાની એટલે કે કયાનુયાગની વિશેષતઃ રુચ ધરાવનારને આ દ્રવ્યાનુયોગને લગતી કૃતિમાં આનંદ એò આવે, પરંતુ દ્રવ્યાનુયાગનું મહત્ત્વ સમજનાર અને
For Private And Personal Use Only
૧ ગુજરાતી પદ્યાત્મક સાહિત્યની આછી રૂપરેખા હૈ. સા. સ, ૪. ની ૬૫૭, ૭૦૯, ૭૧૮, ૭૬૬-૭૮૫, ૮૯૫-૯૧૧, ૯૭૫-૯૮૫ અને ૯૬૯૮ એ ક્રમાંકવાળી કડિકા પૂરી પાડે છે.
૨ દા. ત. અધ્યાત્મસારમાં ગીતાનાં કેટલાક પદ્દો ગૂંથી લેવામાં આવ્યાં છે.
