________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગુજરાતી પધાત્મક દાર્શનિક કૃતિઓ.
૧૫૧ વિ. સં. ૧૭૩૪માં ત્રણ હાલમાં રચી છે અને એ ઉપર્યુક્ત “પ્રકરણાદિ સંગ્રહ ”માં છપાવાઈ છે..
આઠ યોગદષ્ટિની સઝાય—મિત્રા, તારા ઈત્યાદિ આઠ દૃષ્ટિનું વિસ્તૃત વર્ણન * ન્યાયાચાય યવિજયગણિએ કર્યું છે. આ સઝાય “ ગુજર સાહિત્યસંગ્રહ '” ( ભા. ૧ ) માં તેમજ અન્યત્ર છપાયેલી છે
કર્મપ્રકૃતિની સઝાય–કમની ૧૫૮ પ્રકૃતિ બે ઢાલમાં મણિવિજયે વર્ણવી છે. એમાં કપૂરવિજયનું નામ છે. એ આ કર્તાના ગુરુ હોય એમ લાગે છે. આ સજઝાય ઉપર્યુક્ત “પ્રકરણદિ સંગ્રહ” માં પ્રકાશિત થયેલી છે.
ચાર ધ્યાનની સઝાય–આર્ત, રૌદ્ર, ધર્મ અને શુકલ એ ચાર ધ્યાનનું સ્વરૂપ નવ ઢાલમાં ભાવવિજયે વિ. સં. ૧૬૯૬ માં “ખંભ” નગરમાં વર્ણવ્યું છે. આ સઝાય પણ ઉપર્યુક્ત “ પ્રકરણાદિ સંગ્રહ ”માં છપાવાઈ છે.
જ્ઞાન, દર્શન ને ચારિત્રને સંવાદ-જ્ઞાનવાદી પ્રથમ પિતાનું મહત્ત્વ દર્શાવે છે, ત્યારબાદ સમ્યકત્વવાદી પિતાને પક્ષ રજૂ કરે છે. અંતમાં ક્રિયાવાદી પોતાનો મહિમા વર્ણવે છે. આમ અહીં જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રને પરસ્પર સંવાદ છે. આની રચના આઠ ઢાલમાં સૌભાગ્યસૂરિના શિષ્ય લક્ષ્મીસરિએ વિ. સં. ૧૮૨૭ માં કરી છે. આ સંવાદ પણ ઉપયત “ પ્રકરણાદિસંગ્રહ” માં છપાવાયો છે. વિશેષમાં સજજન સમિત્રની ઈ. સ. ૧૯૧૭ ની પ્રથમ આવૃત્તિ(પૃ. ૩૧૭–૩૨૨)માં પણ આ સંવાદ છે. અહીં કર્તા તરીકે લક્ષ્મી સૂરિને બદલે “વિજયલક્ષ્મીસૂરિ’ એવું નામ સંપાદકે રજૂ કર્યું છે.
નિશ્ચય-વ્યવહાર-ગર્ભિત શાંતિજિન સ્તવન-નિશ્ચયન-વાદી પિતાનું મંતવ્ય રજૂ કરે છે ત્યારબાદ વ્યવહાર-નય–વાદી પણ તેમ કરે છે. આ બંનેના એકાંતિક કથનમાં ભૂલ બતાવી બેનો અનેકાંત દ્રષ્ટિએ સમન્વય સાધવાનું કાર્ય શાંતિનાથની સ્તુતિરૂપે - ન્યાયાચાર્ય : યશવિજયગણિએ છે હાલમાં કર્યું છે. આની રચના યુગભૂવને-સંયમમાન ” વર્ષમાં એટલે કે વિ. સં. ૧૭૩૪માં કે ૧૭૩૨માં કરાઈ છે. આ સ્તવન ગૂર્જર સાહિત્ય સંગ્રહ "(ભા. ૧)માં છપાયેલું છે.
નિશ્ચય વ્યવહારગર્ભિત સીમંધરસ્વામી-સ્તવન–સીમંધરસ્વામીને વિજ્ઞપ્તિરૂપે રચાએલું આ સ્તવન નિશ્ચય-નય અને વ્યવહાર-નયનું સ્વરૂપ વર્ણવે છે. આ સ્તવન
ન્યાયાચાર્ય” યશોવિજયગણિએ ચાર ઢાલમાં રચ્યું છે. અને એ પણ ઉપર્યુક્ત “ગૂજર સાહિત્ય સંગ્રહ "(ભા. ૧)માં પ્રકાશિત થએલું છે.
૧ આ સજઝાયની એક હાથથી વિ. સં. ૧૭૩૬ માં લખાયેલી છે.
૨ એમને અંગેના સાહિત્ય માટે જુઓ સીમંધરસ્વામી-શભા-તરંગને મારે પરિચય” (પૃ. ૬૪-૬૮ ).
For Private And Personal Use Only
