Atmanand Prakash Pustak 067 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

આજની સમસ્યા આજે માનવજાત સમક્ષ મને જણાય છે તેમ, એક અત્યંત તાકીદની જે સમસ્યા છે તેની ચર્ચા કરવા હું ઇચ્છું છું. આધુનિક માનવે આ આખાય વિશ્વને ભાવિના અહોભાવ-પ્રેરક ઉંબરે આણીને મૂકયું છે. વૈજ્ઞાનિક સફળતાનાં નવાં અને આશ્ચર્યકારી શિખરોએ માનવ પહોંચે છે. વિચારી શકે એવાં યંત્રે અને બાહ્યાવકાશની અગાધ ક્ષિતિજમાં ડેકિયાં કરે એવાં સાધનો એણે સર્યા છે. સમુદ્રોને ઓળંગવાના વિરાટ પુલે એણે બાંધ્યા છે અને ગગનચુંબી તોતિંગ ઈમારતાં ચણી છે. એનાં અવકાશયાને અને વિમાનોએ અંતરને વામણું બનાવી દીધું છે, એણે સમયને સાંકળે બાંધે છે, અને વાતાવરણના ઉન્નત સ્તરમાંથી મહામાર્ગો કંડાર્યા છે. આધુનિક માનવની વૈજ્ઞાનિક અને યાંત્રિક પ્રગતિનું આંજી દે એવું આ ચિત્ર છે.
વિજ્ઞાન અને યંત્રવિદ્યાની આ ઝળહળતી, અને હજીય સધાનાર વધુ અસીમ સિદ્ધિઓ છતાંય કે મૂળભૂત ખોટ વરતાય છે. આપણી વૈજ્ઞાનિક અને યાંત્રિક સિદ્ધિઓની વિપુલતાની પાર્શ્વભૂમાં, એનાથી તદ્દન અને સ્પષ્ટતઃ ઊલટી એવી એક પ્રકારની આત્માની કંગાલિયત જણાઈ આવે છે. જેટલા પ્રમાણમાં ભૌતિક દષ્ટિએ સમૃદ્ધતર થયા છીએ તેટલા જ પ્રમાણમાં નૈતિક અને આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિએ આપણે વધુ કંગાલ બન્યા છીએ. પંખીઓની જેમ આપણે હવામાં ઊડતાં શીખ્યા છીએ અને માછલીઓની જેમ આપણે સમુદ્ર તરતા શીખ્યા છીએ પણ ભાઈઓની જેમ સંપથી ભેગા જીવવાની સરળ કળા આપણે શીખ્યા નથી
પ્રત્યેક માનવી આંતરિક અને બાહ્ય એવી બે સૃષ્ટિએમાં જીવે છે આધ્યાત્મિક ધ્યેનું એનું આંતરિક વિશ્વ કળા, સાહિત્ય, નીતિ અને ધર્મમાં વ્યક્ત થાય છે; એનું બાહ્ય વિશ્વ, જેનાથી એ જીવે છે એ સાધને, યાંત્રિક વસ્તુઓ અને રીતિ-પદ્ધતિઓની જટિલ વ્યવસ્થાનું બનેલું છે. આ બાહા વિશ્વમાં આપણે આંતરિક વિશ્વને અલોપ થવા દીધું છે એ આજની આપણી સમસ્યા છે. જે ધ્યેય માટે આપણે જીવીએ છીએ તેના કરતાં જેના વડે આપણે જીવીએ છીએ એ સાધનેને બેહદ પ્રભુત્વ ધરાવતાં આપણે બનાવી દીધાં છે.
આધ્યાત્મિક અને નૈતિક પછાતપણાની આ સમસ્યા આધુનિક માનવની મુખ્ય દ્વિધા છે અને એ, માનવીના નીતિ આચરણના બાલિશપમાંથી ઉદ્દભવેલી છે.
૧૬૦
આત્માનંદ પ્રકાશ