________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પવિત્રાપવિત્રમીમાંસા
લેખક : સ્વ. માનવી માત્રને પવિત્ર વસ્તુ ગમે છે. પવિત્ર, શુદ્ધ, ચાખ્ખું' વગેરે એક જ અથને જણાવવાવાળા પર્યાયવાચક શબ્દ છે ખારાક-વજ્ર-પાત્ર-મકાન-દેહ અને છેવટે માણસ પશુ પવિત્ર હૈાય તે તેને બધા ચાય છે. જ્યાંસુધી પવિત્ર વસ્તુ ન મળે ત્યાંસુધી માનવી ગમે તેટલી વસ્તુ મેળવે, વાપરે છતાં તેને અસતેષ જ રહે છે. માનવી માને છે કે અપવિત્ર-અશુદ્ધ વસ્તુ મેળવવાથી કે વાપર વાથી ધારેલા ગ્રાભ મેળવી શકાતા નથી. અને પરિણામે નુકશાન કરનારી થાય છે, તેથી માનવ નિરંતર શુદ્ધ વસ્તુના ગવેષક હાય છે. છતાં ન મળે તેા જીવનના નિર્વાહ માટે અનિચ્છાએ જ અશુદ્ધ વસ્તુને આદર કરે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આાયા શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ રસ-પેશ તથા શબ્દવાળી વસ્તુને પવિત્ર અને અશુભ વર્ણાદિ અવિત્ર માને છે. અને તે પાંચ ઇંદ્રિયાનાં વિષય તરીકે એળખાય છે, વધુ આદિ પૌદ્ભગલિક વસ્તુના ધર્મ છે. શુભ વર્ણાદિના પુદ્ગલાની અધિકતાથી વસ્તુ શુદ્ધ-પવિત્ર કહેવાય છે અને અશુભની અધિકતાથી અશુદ્ધ-અપવિત્ર કહેવાય છે. ખાકી જડાત્મક વસ્તુએમાં પવિત્રાપવિત્રપણા જેવું કશુય હેતુ નથી. તાયે સકર્માંક જડાધીન આત્મા જડને જ પવિત્રાપવિત્ર માને છે અને પેાતાની આત્માની તાત્ત્વિક પવિત્રતા અજ્ઞાનતાથી વિસરી જઇને તે દેહ તથા વસ્ત્રા દ્મિની પવિત્રતાથી પેાતાને પવિત્ર અને તેની અપવિત્રતાથી પેાતાને અપવિત્ર માને છે.
પૌદ્ગલિક વસ્તુએમાં પવિત્રાપવિત્રપણું માનવામાં આવે છે તે પુદ્ગલેા સચેતન અને અચેતન એમ બે પ્રકારનાં હેાય છે. સચેતન પુદ્ગુગલમ્કાની રચનાને દેહ-શરીર કહેવામાં આવે છે અને અચેતન એટલે ચેતન રહિત થયેલા દેહસ્વરૂપ પુદૂગલ સ્ક‘ધાને જડ કહેવામાં આવે છે. સ`સારવાસી જીવમાત્રને થાવરકાય અને ત્રસકાય એમ એ વિભાગમાં વ્હે'ચી નાંખ્યા છે. તેમાંથી ત્રસકાયના અચેતન દેહ શખ-મડદું અથવા તે કલેવરના નામથી
જેવી રીતે માનવ જગત વિલાસ-વૈયિક વાસનાની તૃપ્તિ માટે શુદ્ધ પૌગલિક વસ્તુ એનું અભિલાષી હાય છે તેનાથી અત્ય૫ અંશે પણ વિકાસ માટે પવિત્ર ભાવનાઓનું ચાહનાવાળું હાતુ નથી. વિકાસ આત્માને માશ્રયીને હાય છે અને વિલાસ અનાત્મ પૌદ્ગલિક દેહ આદિને આશ્રયીને ડૅાય છે. જો કે તાત્ત્વિક પાવત્રતા તે। આત્મામાં જ રહેલી છે. પુદ્ગુગલસ્વરૂપ જડાત્મક વસ્તુઓમાં
હાઈ શકતી નથી તેથી આત્મા પવિત્ર બનીએળખાય છે અને થાવરકાયના નિવ દેહની જ સંજ્ઞા છે. એમ તા સચેતન હાય કે અચેતન, દેહ માત્ર જડ કહેવાય છે અને તેને આશ્રયીને જ જડાસક્તિ માનવામાં આવે છે; છતાં જેમ થાવરકાયના બંને પ્રકારના દેહ વિષયપેાષક હાઇને આસકિત ભાવના અપવિત્ર માને છે. અર્થાત્ શુભ વણુ -ગધ-આાવક હાય છે તેમ ત્રસકાયના અચેતન દેહ
શકે છે, છતાં અનાદિથી વિષયાસક્ત જગતે પૌગલિક વસ્તુમાં જ પવિત્રાપવિત્રપણું માન્યું છે, વાસનાધીન માનવી મનગમતી વિષયપાત્રક અનુકૂળ વસ્તુને પવિત્ર-શુદ્ધ માને છે અને અણગમતી પ્રતિકૂળ વસ્તુને
પવિત્રાપવિત્રમીમાંમ્રા
For Private And Personal Use Only
૧૬૭
