Atmanand Prakash Pustak 056 Ank 10 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

૧૪૬
શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
અથત બાલકના જીવનમાં એક એવી અગત્યની ન માને પરંતુ એટલું જરૂર ધ્યાનમાં રાખે છે એમ ક્ષણ આવે છે કે જ્યારે તેને પિતાના “હું”નું કરવાથી તમે તમારી જ્ઞાનવિષયક, સૌંદર્ય વિષયક અને ભાન થાય છે, તે સમયે આત્મભાનની શરૂઆત થઈને નીતિવિષયક, કંઇ કંઇ ઉચ્ચતમ ભાવનાઓનું મૂલ્ય uિતે બીજાથી જ છે એમ સ્પષ્ટ ભાન થાય છે. ઘયડી નાખે છે. બાકરને કહેવાને આશય એમ ટૂંકામાં જડવાદમૂલક માનસશાસ્ત્ર અહં અને મમ શા છે કે કલા અને સૌંદર્યની શોઝ અને ઉદ્ધાર કલ્પનાઓનું કારણે થાય છે તેને ખુલાસે આ શતું જ નથી. કાંઈ પણ મૂલ્ય હાય, નૈતિક જીવનની મહત્તા ટકાવી
વળી જીવનના કઈ પણ પ્રશ્નનું સંતોષકારક રાખવી હોય તે આ બધાના પાયામાં આત્માનું સમાધાન જડવાદ આપી શકતું નથી. આપણામાં અસ્તિત્વ એક મૂળભૂત તત્વ તરીકે છે એમ સ્વીકાર્યા નેતિક આશેની ભાવના જાગૃત થાય છે તેનું શું? વગર છૂટકો જ નથી. જે જાવાદ અંતિમ સત્ય હેય સૌંદર્યની ભાવના ઉત્પન્ન થાય છે તેનું શું? ત્યાગ તે જગત એક ભયંકર અને ક્રૂર મશ્કરી છે. હાલના અને વૈરાગ્ય ઉપજે છે તેનું શું ? અમારી યુરોપીયન માનસશાસ્ત્ર અને જીવવિઘાશાસ્ત્રના વૈજ્ઞા. સમજણ પ્રમાણે જડવાદનો સચોટ રદીયે ઈંગ્લાંડના નિકોમાં હજુ પણ જડવાદના વિખેરાતા ઓળાઓ ભાજી વડાપ્રધાન આર્થર જેમ્સ બાલ્ફરે તેને એક દેખાય છે પણ પશ્ચિમનું વિજ્ઞાન ધીમેધીમે સ્વીકાર પુસ્તકમાં આવે છે. બાફર રાજનીતિજ્ઞ પુરૂ હતા કરતું થયું છે કે જડવાદ અંતિમ સત્ય ન હોઈ શકે. પણ સાથોસાથ એક ઉચ્ચકોટિને ફીલ્સર પણ હતા. વળી જાવાદમૂલક માનસશાસ્ત્ર અને જવાદી છવતેણે આપેલા એ ગીફર્ડ (Gifford Lectures) વિદ્યા આ શબ્દો જ વાતવ્યાધાત છે. તદુપરાંત વ્યાખ્યાનમાં જડવાદને સરસ પરિહાર કર્યો છે, બાલ- સમસ્ત માનવજાતને અને ખાસ કરીને જગતના સાધુ રની દલીલ સામાન્ય દલીલોના કરતાં જરા જુદી સંતે અને મહાત્માઓ –ભલેને પછી તેઓ ગમે તે જાતની છે. તે કહે છે કે “ તમારે આત્માના અરિત ધર્મના કે પંથના કે સંપ્રદાયના હાય-આ બધાને ત્વમાં અને અમરત્વમાં માનવું ન હોય તે ભલે અનુભવ જડવાદની વિરુદ્ધ જ જાય છે. (ક્રમશઃ)
inni
आपद्गतं हससि किं द्रविणाधमूढ !, लक्ष्मीः स्थिरा न भवतीति किमत्र चित्रम् १ । एतान् प्रपश्यसि घटाज्जलयंत्रचक्रे, रिक्ता भवन्ति भरिताश्च रिक्ताः॥
અંધરા દુઃખીને શું હસે છે? દ્રવિણ મદ વિષે અંધ થઈ મઢ પ્રાણી, લક્ષમી તે કઈ કાળે અવિચળ નહિ એ વાત કેને અજાણ? જે તું આ રંટમાળ નજર કરી જરા ખાલી કંસે ભરાય, પાછા સેવે રેલા પલક પછી વળી સાવ ખાલી જ થાય.