________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
જીવંત સંસર્ગથી, ટોલસ્ટોયે તેમના “ વૈઠ તારા
શ્રી પુરુષને નમસ્કાર. હૃદયમાં છે' નામના પુસ્તકથી, ને રસ્કિને “અન ટુ આત્માથી ગુણગ્રાહી સત્સંગયોગ ભાઈશ્રી મેહનધિસ લાસ્ટ' સર્વોદય નામના પુસ્તકથી મને અતિ લાલ પ્રત્યે
શ્રી ડરબન. કર્યો.” આ રીતે પૂજય મહાત્મા ગાંધી અને જીવન- શ્રી મુંબઈથી લિ. જીવન્મુક્તદશા ઈચ્છુક રાયચંદની શરૂઆતમાં જ આવા એક સંતટીના સત્પુરુષ ના આભસ્મૃતિપૂર્વક યથાયોગ્ય પહોંચે. અત્ર કુશળતા નો સતસમામ પ્રાપ્ત થઈ ગયો, અને તેઓશ્રીના
છે. તમારું લખેલું એક પત્ર મને પહોંચ્યું છે. કેટલાક જીવનના પાયામાં જ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રની આધ્યાત્મિક
કારણોથી તેને ઉત્તર લખવામાં ઢીલ થઈ હતી... ઈટ ગે ઠવાઈ ગઈ. ત્યારબાદ તેઓશ્રી વકીલાતના કામે
તમારા લખેલા પત્રમાં જે આત્માદિ વિષય પર દક્ષિણ આફ્રીકા ૧૮૮૩માં ગયેલા. ત્યાં ખ્રિસ્તી મિત્ર
તે પ્રશ્નો છે અને જે પ્રશ્નોના ઉત્તર જાણવાની તમારા ના સંસર્ગથી તેઓ ખ્રિસ્તી ધર્મની ખૂબીઓ વર્ણવતા ચિત્તમાં વિશેષ આતુરતા છે, તે બન્ને પ્રત્યે મારું અને તેઓશ્રીને ખ્રિસ્તી થવા સમજાવી રહ્યા હતા. અનમોદન સહેજે સહેજે છે ..તમારા પત્રમાં ૨૭ પ્રશ્નો તેમજ મુસલમાન મિત્રોને પણ સંસર્ગ હતા. આ છે, તેને સંક્ષેપે નીચે ઉત્તર લખું છું. બાબતમાં પૂજ્ય મહાત્મા ગાંધીજી આત્મકથામાં લખે છે
A . પ્રશ્ન ૧- આત્મ શું છે ? તે કઈ કરે છે ? કે –“હું જેમ ખ્રિસ્તી ધર્મનો સ્વીકાર ન કરી શકો, તેમ હિંદુ ધર્મની સંપૂર્ણત વિષે અથવા તેના સર્વે અને તેને કર્મ નડે છે કે નહિ?” પરીપણુ વિષે પણ હું ત્યારે નિશ્ચય ન કરી શકયે. ઉત્તર – જેમ ઘટપટાદિ જડ વસ્તુઓ છે,
મેં મારી મુસીબતે રાયચંદભાઈ આગળ મૂકી, તેમ આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ વસ્તુ છે. ધટપટાદિ અનિત્ય હિંદુસ્તાનના બીજા ધર્મશાસ્ત્રીઓ સાથે પણ પત્ર છે. ત્રિકાળ એક સ્વરૂપે સ્થિતિ કરી રહી શકે એવાં વ્યવહાર ચલાવ્યો. તેમના જવાબ ફરી વળ્યા. રાય નથી. આત્મા એક સ્વરૂપે ત્રિકાળ સ્થિતિ કરી શકે ચંદભાઈના પત્રથી મને કંઈક શાંતિ થઈ. તેમણે એ જ નિત્ય ' પદાર્થ છે. જે પદાર્થની ઉત્પત્તિ કેઈ ધીરજ રાખવા ને હિંદુધર્મને ઊંડો અભ્યાસ કરવા પણ સંગથી થઈ શકી ન હોય, તે પદાર્થ “નિત્ય” ભલામણ કરી. તેમના એક વાકયને ભાવાર્થી આ હોય છે. આત્મા કઈ પણ સંયોગથી બની શકે એમ હત—“ હિંદુધર્મમાં જે સૂકમ અને ગૂઢ વિચાર જણાતું નથી, કેમકે જાના હજારોગમે સંગ છે, આત્માનું નિરીક્ષણ છે, દયા છે તેવું બીજા ધર્મમાં
કરીએ તે પણ તેથી ચેતનની ઉત્પત્તિ નહિં થઈ નથી એવી નિષ્પક્ષપાતપણે વિચારતાં મને પ્રતીતિ શકવા યોગ્ય છે. જે ધર્મ પદાર્થમાં હેય નહીં, તેવા થઈ છે. * મારે પત્રવ્યવહાર જારી હતે. રાયચ - ઘણા પદાર્થોને ભેળા કરવાથી પણ તેમાં જે ભાઈ મને દોરી રહ્યા હતામારો હિંદુ ધર્મ પ્રત્યેને ધર્મ નથી તે ઉત્પન્ન થઈ શકે નહીં એ સૌને આદર વધ્યો. તેની ખૂબી હું સમજવા લાગ્યા.” અનભવ થઈ શકે એમ છે. જે ઘટપટાદિ પદાર્થો - આ રીતે દક્ષિણ આફ્રીકામાં જે ધર્મમંથન થયું. છે, તેને વિષે જ્ઞાનસ્વરૂપતા જોવામાં આવતી તે અંગે શ્રી રાજચંદ્રજી ઉપર, તેઓશ્રીએ પત્ર નથી. તેવા પદાર્થોના પરિણામાંતર કરી સંગ ક્યાં લખેલા તેમાં એક પત્રમાં ર૭ પ્રશ્નો હતા. તેને જવાબ હેય, અથવા થયા હોય, તે પણ તે તેવી જ જાતિના શ્રી રાજચંદ્રજીએ એવા સૂક્ષ્મ આત્માનુભવથી આપેલ થાય અર્થાત જડ સ્વરૂપ થાય, પણ જ્ઞાનસ્વરૂપ ન છે જે દરેક જિજ્ઞાસુઓને સતધર્મની પ્રાપ્તિમાં સહા- થાય, તે પછી તેવા પદાર્થના સંયોગે આત્મા, એક થાય તેમ છે તેથી તે પ્રશ્નોત્તરમાંથી ઉપ છે કે જેને જ્ઞાની પુરુષે મુખ્ય જ્ઞાનસ્વરૂપ લક્ષણવાળા ભાગ અહીં વાચકને પીરસવાનું પ્રાપ્ત થાય છે. કહ્યો છે, તે તેવા ઘટપટાદિ (પૃથ્વી, જળ, વાયુ
For Private And Personal Use Only
