________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ, સિવાય બીજું કશું નથી. આપણું દેશના ઘણા લોકો પણ આજકાલ આને જ આધ્યાત્મિકતા સમજે છે. શ્રી રામકૃષ્ણનું દૃષ્ટાંત અને તેમના ઉપદેશ દેશની સામે હોવા છતાં પણ લેકે પોતાનાં મનમાં આધ્યાત્મિકતાના વિષયમાં આવી બ્રાંત ધારણાનું પોષણ કરી રહ્યા છે તે અતિ આશ્ચર્યની વાત છે.
મનુષ્ય બુદ્ધિજીવી પ્રાણી ( rational creature ) છે. તેની મન-બુદ્ધિ જ તેની વિશેષતા છે. જે પશુઓમાં નથી તે જ તેનું મનુષ્યત્વ છે. મન-બુદ્ધિના યુક્તિ–તકે ત્યાજ્ય નથી કારણ કે એ યુક્તિ-તકની સહાયતાથી આધુનિક વિજ્ઞાને જે જે વાતે શોધી કાઢી છે અને હજુ પણ શોધી રહેલ છે તેનાથી મનુવ્યના અશેષ કલ્યાણને માગે ઉન્મુક્ત થઈ ગયે છે, પરંતુ તે સાથે તે વિજ્ઞાનની ચમક દમકથી આપણું આખે છેડી ઘણું અંધ પણ થઈ ગઈ છે. જે વખતે જગતમાં એ મહાન સત્ય સંપૂર્ણ રૂપે ભૂલાઈ ગયું હતું કે મનુષ્ય મનુષ્યત્વ છોડીને દેવત્વ પણ મેળવી શકે છે, મન-બુદ્ધિને આત્માની દિવ્ય
જ્યોતિની અંદર પણ પ્રતિષ્ઠિત કરી શકાય છે અને કેવળ એ રીતે માનવજાતિ, માનવસમાજની પ્રાચીન કાળથી ચાલી આવતી બધી સમસ્યાઓનું પૂર્ણ સમાધાન કરી શકાય છે. એ સન્ધિના સમયે સંસારને વાસ્તવિક કલ્યાણને માર્ગ દેખાડવા ખાતર શ્રી રામકૃષ્ણને બેંગાળમાં આવિર્ભાવ થયે. આપણે તેમની વાણું ગ્રહણ નહી કરીએ તે આપણા માટે તેમજ આખા જગતને માટે દુર્ભાગ્યની વાત ગણાશે; કારણ કે મન-બુદ્ધિની ચેષ્ટાદ્વારા, અવિશ્રાન્ત કમતત્પરતા દ્વારા માણસ કેટલે દૂર શું કરી શકે છે તેની છેલી હદ દેખાડીને આજે પાશ્ચાત્ય જગત એકદમ દીવાળીયું બની ગયેલ છે. સંસારભરમાં આજે જે સંકટ (crisis, જે વિકટ સમસ્યા ઉપસ્થિત થયેલ છે તેનું વાસ્તવિક નિવારણ, વાસ્તવિક સમાધાન કેઈને નથી મળ્યું; તેથી આજે જડવાડી પાશ્ચાત્ય જગત્ સમક્ષ પિતાના સ્વરમાં ઘોષણા કરી રહેલ છે કે “ To have peace we must undergo something like a spiritual revolution” અર્થાત્ શાંતિ ત્યારે જ થઈ શકશે કે જ્યારે કે મહાન આધ્યાત્મિક કાન્તિ થઈ જાય.” એ યુગોપયોગી આધ્યાત્મિકતાના નિગૂઢ તત્ત્વ સમજાવવા માટે શ્રી રામકૃષ્ણને આવિર્ભાવ થયો હતા. સ્વામી વિવેકાનંદના સંબંધમાં તેઓ કહ્યા કરતા હતા કે–પિતાની અપૂર્વ શક્તિઓને એ ધ્યાત્મિક ગમાં ન લગાડવાની સ્થિતિમાં નરેન્દ્ર (વિવેકાનંદનું પૂર્વાશ્રમનામ) બીજા સઘળા નેતાઓની માફક એક નવીન મત તથા એક નવીન દલની રચના માત્ર કરીને સંસારમાં પ્રસિદ્ધિ મેળવશે, પરંતુ વર્તન માનયુગની જરૂરીયાત પૂરી પાડવા માટે જે ઉદાર આધ્યાત્મિક તત્વની ઉપલબ્ધિ
For Private And Personal Use Only
