________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સિદ્ધહેમ'દું વ્યાકરણના રચના સવત્.
૧૯
કવિએ અને ધમ ગુરુએ આશીષ અને અનુમોદન આપવા ગયા. આશીર્વાદ આપનારા ધર્મગુરુઓમાં હેમાચાય પણ એક હતા કે જેમને સિદ્ધરાજ સાથે પહેલા પરિચય ઘણા વર્ષો અગાઉ થઈ ગયા હતા.૧
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હવે અહીં આપણે એ વિચારવું છે કે સિદ્ધરાજે આ વિજય કયા વર્ષે મેળળ્યે ? અને પાટણમાં પ્રવેશ કયારે કર્યાં?
આ
તરત જ
દ્વાશ્રયથી લઇ પ્રખ ધકેાષ કે તે પછીના જૂના કે નવા ગ્રંથોમાં પ્રસ'ગની કોઈ ખાસ તારીખ જડતી નથી. ડૉ. જી. ખુલૢર (DR. G. Buhler ) હેમાચાર્યના જીવનચરિત્રમાં ( પૃ. ૩૩) લખે છે કે યોાવર્માએ (વ. સ. ૧૧૯૨ ના માહુ મહિનામાં કાઇને જમીનનું દાન કર્યુ હતું ત્યારે તે માલવાને સ્વતંત્ર રાજા હતેા એમ લાગે છે. જો આ વાત સાચી હાય તે તે પછી જ સિદ્ધરાજના વિજય ઘટી શકે. દાનના પ્રસંગ પછી સિદ્ધરાજે જિત મેળવી હાવી જોઇએ, તેથી એમ માનવું અનુચિત તે વર્ષના રચામાસા પહેલાં સિદ્ધરાજે જિત મેળવીને તરત જ પાટણમાં પ્રવેશ કરી લીધે હશે. એ હિસાબ મુજબ માલવાનું જિતવું, પાટણમાં પ્રવેશ અને વિજયાત્સવ એ બધુ' કાય લગભગ વિ. સ`. ૧૧૯૨ ના શ્રાવણ મહિના સુધી પતી ગયુ હશે એમ મને લાગે છે. વિ. સ. ૧૧૯૪ ના એક શિલાલેખમાં સિદ્ધરાજને માળવાના રાજા તરીકે લખેલા છે.
નથી કે
હૈમ વ્યાકરણની શરૂઆત
તે વખતના અને પાછળના બધાય ગ્રંથકારા એકમતે કહે છે કે માલવાના વિજય પછી સિધ્ધરાજે હેમચન્દ્રાચાય પાસે આ વ્યાક
૧ પ્રભાવકચ૰માં હેમચંદ્ર ચરિત્ર ક્ષેાક ૬૯. પ્રબંધચિંતામણિમાં માલવાને જિતી આવ્યા પછી સિદ્ધરાજ અને હેમચન્દ્રાચાર્યના મેળાપ ટાંકયા છે, પણ વિચાર કરતાં તેનાથી ઘણા વર્ષો અગાઉ તે બન્ને વચ્ચે સબંધ થયા હશે એમ લાગે છે; કારણ કે જ્યારે વિ. સ. ૧૧૮૧ માં વાદિદેવસાર અને કુમુદચંદ્રના શાસ્ત્રાર્થ સિદ્ધરાજના પ્રમુખપણા હેઠળ થયા ત્યારે હેમચંદ્રની હાજરી ત્યાં હતી એ વાતની નોંધ પ્રભાવકચરિત્રમાં ( દેવસિર પ્રબંધમાં ) અને પ્રબંધચિંતામણિમાં ( પેજ ૬૭ ) માં છે.
૨ યુદ્ધ કરવા માટે ચોમાસાની ઋતુ અનુકૂળ નથી એટલે વરસાદ પહેલાં તે કામ પતી ગયું હશે.
૩ જૂએ ( પુરાતત્ત્વ ' પુસ્તક ૪ માં.
"
For Private And Personal Use Only
