________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
:
-
મહાન તકરો
M aa- ચાર કષાય નહી કહે કષાય શબ્દનો અર્થ એ થાય છે કે-“ જેનાથી સંસારને લાભ થાય તે કષાય” અર્થાત-કષાય પ્રવૃતિથી આત્માનું એકાંતે અહિત અને સંસારની વૃદ્ધિ થયા જ કરે છે. આ કષાય મુખ્યત્વે શાસ્ત્રકારોએ ક્રોધ-માન-માયા અને લેભરૂપ ચાર પ્રકારના બતાવ્યા છે. તે કષાયે પ્રસંગે પ્રસંગે લાગ જોઈને મનુષ્યને છળીને તેનામાં પ્રવેશ કરે છે અને તે મનુષ્યની પાગલના જેવી સ્થિતિ કરી મૂકે છે. એ કષાયોને તસ્કર યાને ચાર ચોરની ઉપમા પણ આપી શકાય છે. ચોરો તો અટવીમાં માણસને એકલે જોઇને લુંટે છે, તેમજ માત્ર બાહો ધન લઈ લયે છે. પરંતુ આ કષાયરૂપી તસ્કરે તે મનુષ્ય સમૂહની મધ્યમાં માણસના પ્રીતિ, વિનય, મિત્રતા અને સર્વ કાંઈને હરી યે છે; એ ખરે જ આશ્ચર્યજનક છે. વળી ચારે તે આપણા જેવા મનુષ્યો હાઈ તેનો પ્રતિકાર પણ થઈ શકે છે, પરંતુ આ કષાયે દૃશ્યમાન-રૂપી પદાર્થ નથી કે જેથી તેને પ્રતિકાર થાય, મનુષ્યમાં પ્રારંભમાં હેમાચાયે આ વ્યાકરણ બનાવવાની ઇથ શ્રી—શરુઆત કરી હોય એમ મારી કલ્પના છે.
હિંમ વ્યાકરણનું પ્રમાણ કેટલું ? ગુજરાત રાષ્ટ્રની દૃષ્ટિએ રાજાની પ્રાર્થનાથી આ વ્યાકરણ બનાવવાનું હોવાથી હેમાચાર્યો અને આકર્ષક અને સંપૂર્ણ બનાવવામાં તેમનાથી બનતે પ્રયાસ જરુર સેવ્યો છે. આ વ્યાકરણ માટે બીજા દેશના લોકો કિન્તુ પણ કહે એમાં હેમાચાય પિતાને માટે જ નહિ, બલકે ગુજરાત માટે પણ કલંક સમજતા, તેથી “સૂત્ર ગણપાઠ સહિત વૃત્તિ, લિંગાનુશાસન, ધાતુપાઠ અને ઊણુદિ એ કુલ વ્યાકરણનાં પાંચ અંગોની રચના તેમણે નિપુણતાથી એક હાથે કરી. તેનું પ્રમાણ કેટલું છે તે વિષે પ્રબંધચિંતામણિ વગર બીજે કયાંય લખાણ જડતું નથી. પ્રાચિંગમાં મેરૂતુંગ આખા હૈમ વ્યાકરણનું પ્રમાણ સવાલાખ શ્લેક જેટલું કહે છે. હવે હૈમ વ્યાકરણ કેટલા ટાઈ મમાં બન્યું વગેરે આવતા અંકમાં આપીશું.
(ચાલુ) ૨. xxx છો ટ્રેનવા : શ્રોસિઝનમવાનું શfમન પ્રજ્ઞા વાવ સાક્ષસ્થuri સંવત્સરે રજવા પ્ર, ચિં. પૃ. ૬૦ (શ્રી જિનવિ. સંપાદિત)
For Private And Personal Use Only
