________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
અમુક પ્રકારના ગુણૢા લુસ થઇ તેને સ્થાને તેથી વિપરીત અવગુણુ સમૂહ સ્થા પિત થાય અને અચેાગ્ય આચરણ થાય ત્યારે જ જાણી શકાય છે કે આ મનુષ્યમાં અત્યારે અમુક કષાયના આવિર્ભાવ વર્તે છે. વળી ચારામાં પણ અધા સરખા બળવાન નથી હાતા પણ અળની ન્યુનાધિકતા હાય છે. તેમ આ ચારે જાતિના કષાયે એક સરખા નથી પણ તે દરેકના ચાર ચાર ભેદ છે. એટલે દરેક કષાયના મળીને સેાળ પ્રકારના ભેદ થાય છે. તેના નામ અનુક્રમે અનંતાનુબંધી, અપ્રત્યાખ્યાની, પ્રત્યાખ્યાનો અને સંજવલન છે. તેમાં પ્રથમના કષાય માજીવન પર્યંત રહે છે અને મૃત્યુ પામીને મનુષ્ય નરકગામી બને છે. દ્વિતીય પ્રકારના કષાયની સ્થિતિ આર માસની છે અને તે માણસની ગતિ તિય`ચમાં થાય છે. ત્રીજા કષાયની સ્થિતિ ચાર માસની અને ગતિ મનુષ્યની થાય છે અને ચેાથા સંજવલન નામના કષાયની સ્થિતિ એક પક્ષની છે અને તે મનુષ્યની ગતિ ધ્રુવની થાય છે. આ પ્રમાણે કષાયના જુદા જુદા પ્રકારોની વ્યાખ્યા જોયા પછી હવે ક્રોધાદિ મૂળ કષાયનું અલગ પૃથક્કરણ કરીએ.
ફ્રાય
ક્રોધ એ મહાન ચાર છે, ક્રોધ એ મહાત્ વિષધર સપો છે, ક્રોધ એ મહાન ચાંડાલ છે, ક્રોધ એ મહાન્ અનલ-અગ્નિ છે અને ક્રોધ એ પ્રીતિરૂપ ગુણુવનને હાસ કરનાર મદોન્મત્ત ગાંડા હસ્તી સમાન છે. સર્પના વિષથી તે મનુષ્યનુ એક જ વખત મૃત્યુ થાય છે પરંતુ આ ક્રોધરૂપ સર્પના દશથી તે આત્માનુ ભાવ-મરણ થઇ ભવાંતરમાં પણ તે સકારા સાથે જાય છે. સપના વિષને ઉતારનાર ગારૂડીએ પાતાના મંત્રખળવડે કરીને મનુષ્યને નિષિ કરી શકે છે, તેમ આ કષાયાના દારૂણ ઝેરને ઉતારનાર સદ્ગુરૂએપ ગાડીએ હાય છે પરંતુ ક્રોધરૂપ સ થી ડસાયેલ મનુષ્યને તેવા આસજનની વાણી સાંભળવી જ નથી ગમતી ત્યાં તેના ઉતારની તે વાતજ શી કરવી ?
ક્રોધ એ આત્માને દુર્ગતિમાં લઇ જનાર છે અને આત્માના ગુણાને સતત હરનાર ચાર છે. ઘણા વખતના પ્રયાસથી સંચય કરેલ ચીજો પર અગ્નિની એક જ ચીનગારી મૂકવાથી ત્યાં મહાન દાવાનલ પ્રગટે છે અને બહુ પ્રયાસના પરિણામે પ્રાપ્ત કરેલી મૂલ્યવાન વસ્તુએ તેમાં બળીને ખાખ થઇ જાય છે તેવી જ રીતે ઘણા વખતને સંચિત થયેલ ગુણસમૂહ એક જ સમયના ક્રોધથી મળી જાય છે. “ ક્રોધે ક્રોડ પૂરવતણું સજમ ફ્ળ જાય' એ નિશંક છે.
અગ્નિમાં મૂલ્યવાન ચીજો મળી જતાં માણુસને શાક થાય છે, જ્યારે ક્રોધાગ્નિમાં આત્માના અનેક આંતરિક ઉત્તમ ગુણી અને પ્રગટપણે પ્રિતી યાને મિત્રતારૂપ ગુણ્ણા મળી જાય છે તે છતાં મનુષ્યેાને તેને લેશ પણ શેક થતા નથી એ કેટલુ આશ્ચર્યજનક છે ?
For Private And Personal Use Only
