Atmanand Prakash Pustak 032 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૧૫૦.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. (ડૉ. જેકેબીએ એ ભૂલ ભાંગી. વિદ્વાનોએ એમની વિચારશૈલી સ્વીકારી.
હવે પવિત્ય ગ્રંથોમાં કયાં કયાં ઉલ્લેખ છે તે જોઈએ. પ્રથમ ઉલ્લેખ વેદમાં મળે છે. પણ તેને ઐતિહાસિક ન કહી શકાય બીજે ભાગવત પુરાણમાં મળે છે. ત્રષભદેવને અહીં વિષ્ણુના પહેલા અવતાર રૂપે ઓળખાવ્યા છે. ત્રીજે ઉલ્લેખ બૌદ્ધ ગ્રંથમાં અને ચોથે શંકરાચાર્યના ભાષ્યમાં. આ પ્રમાણે ઘણું જુના સમયથી જૈન ધર્મની અસર ઈતર ધર્મો ઉપર પડેલી જોઈ શકાય છે. વૈદિકના જામે જ્યારે માજા મૂકી ત્યારે જન સાધુઓને એ દેશ છેડે પડ્યો. બૌદ્ધોએ પણ છેલ્લી વિદાય લીધી. એટલું છતાં જૈન પરંપરા એ જીવંત શક્તિ છે. Jain tradition is a living Power એ જૈનોએ બતાવી આપ્યું.
વૈષ્ણવ અને શૈવ સંપ્રદાય ઉપર જૈન ધર્મનો પ્રભાવ પડ્યો છે. આંધ્રના એક સંશોધકે પૂરવાર કર્યું છે કે –“ શેવની ત્રિમલ, કિંવા ત્રિપાશની કલ્પના, જેનેના ગત્રય ઉપરથી જ ઉદ્દભવી છે.” ત્રિગુપ્તિને પણ અદ્વૈતવાદે એવો જ ઉપયોગ કરી વાળે છે. પારસી–ધર્મને અને જૈન સંસ્કૃતિને પણ સંબંધ હોય એમ જોઈ શકાય છે. માદવ-તત્ત્વજ્ઞાન તે જાણે જૈન દર્શનનું જ પરિણામ હોય એમ લાગે છે. લિંગાયતધર્મ ઉપર જૈન ધર્મને પ્રભાવ દેખાઈ આવે એ સ્પષ્ટ છે. મહેંદ્રનાથ અને ગોરખનાથ ઉપર પણ જૈન સંસ્કારની છાપ પડી હતી. ઉત્તર તરફને વૈષ્ણવપંથ, જૈન ધર્મનું હિંદુ-રૂપાંતર માત્ર છે. મુસલમાન ધર્મ ઉપર પણ જૈન ધર્મની અસર છે. ઈ. સ. ના અગ્યારમા સૈકામાં થઈ ગયેલ અબદુલાના અહેવાલ પરથી જૈન ધર્મનો પ્રભાવ કેટલે ઉડે હતો તે સમજાય છે. અબ્દુલ્લામાંસાહાર ન્હોતો કરતો, વનસ્પતિ જ ખાતે, દારૂ પણ પીતો ન્હોતો; એટલું જ નહીં પણ ચામડાનાં જોડાં સુદ્ધાં વાપરતો ન હતો. એણે પોતાના મૃત્યુ પછી અગ્નિદાહ દેવાની સગાં-સંબંધીઓને ભલામણ કરી હતી.
જૈન કળા માટે તે શું બોલવું એ જ નથી કળાતું. મુસલમીન કળા ઉપર જૈન કળાને ખુલે રંગ છે.
જૈન દેવળોમાં બીજા ઘણુ ઘણુ દેવોએ પ્રવેશ કર્યો છે અને બીજા ધર્મના ઘણું રિવાજે જૈનોએ અપનાવ્યા છે; પણ આ રિવાજો ઉપર–ઉપર જ રહ્યા છે-ઉંડે ઉતરી શક્યા નથી. એને outward Superficialities કહી શકાય. શ્રી હરિભદ્રસૂરિએ ગબિંદુ ગ્રંથમાં તીર્થંકરને બદલે બધે બોધિસત્વ શબ્દ વાપી