________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૮
શ્રી આત્માન ૢ પ્રકાશ,
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયનાં ગૃહચૈત્યમાં પ્રતિષ્ઠા.
પ્રતિષ્ઠા અને તેનું રહસ્ય.
તે
C"
""
શ્રી મહાવીર જૈન વદ્યાલયનાં ગૃહચૈત્યમાં પ્રતિષ્ઠા ઉગ્ર પ્રસંગે વિહાર કરતાં શ્રીમદ્ વિજ્યવલ્લભસૂરિજી પોતાના શિષ્ય પરિવાર્ સહિત શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયમાં પધારેલા છે. તેઓશ્રીએ વિદ્યાલયના સભાગૃહમાં પ્રતિષ્ઠા મહાત્સવ અને કેળવણીના વિષય ઉપર એક અતીશય સુંદર અને મનનીય પ્રવચન કર્યુ હતુ તે અતિશય ઉપયાગી હોઇ તેના અહીં સાર આપીએ છીએ. તેઓશ્રીએ પ્રતિષ્ઠા શબ્દનું રહસ્ય સમળવતાં કહ્યું કે અખિલ વિશ્વમાં કાઇ ને કાઇ રૂપમાં જુદાં જુદાં નામથી આ ક્રિયા અથવા સંસ્કાર પ્રચલિત છે. પ્રતિષ્ઠા જડ અને ચેતન ઉભયની થાય છે. આપણે જોઇએ અને જાણીએ છીએ કે દુનીયામાં અમુક વ્યક્તિ માનનીય બનેલી છે તે કાઇ ને કાઇ કાર્યાં અને સંસ્કારને લઈને જ તેવી બનેલી હાય છે. પ્રતિષ્ઠા વગર કાઇ પ્રતિષ્ઠિત હોય એ બનતુ નથી અને પ્રતિષ્ઠા પ્રાપ્ત કરતાં પહેલા તે માન અને આદરને પાત્ર ગણાતુ નથી. પ્રતિષ્ઠિત ગણવાના ધેારણમાં ભિન્નતા જોવામાં આવે છે તે વિચારભેદનું પરિણામ છે અને તેથી એકની પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિ, દેવ અગર ગુરૂ ખાને માન્ય બનતી જેવામાં નથી આવતી. જેમ ચેતનની બાબતમાં તેમજ જડની બાબતમાં છે. આપણે જોઇએ છીએ કે નવા અને જુના એ બન્ને કારના માણસા જડની પ્રતિષ્ઠા કરે છે. નવા મકાનની પ્રતિષ્ઠા, કૂવાની પ્રતિષ્ઠા, નવી રેલ્વે એન્જીન અથવા ટ્રેઇનની પ્રતિષ્ઠા, સ્ટીમરની પ્રતિષ્ઠા વગેરે અનેક પ્રકારની પ્રતિષ્ઠાએ ઠેર ઠેર વ્હેવામાં આવે છે. અલબત દરેક જગ્યાએ પ્રતિષ્ઠા શબ્દના પ્રયેાગ નથી કાઈ ઇન્સ્ટીલેશન ”કાઇ ઓપનીંગ સેરીમનીઝ એવા નામથી આ ક્રિયા કરે છે, તે પ્રસંગે પાર્ટીએ આપે છે અને ખીજા અનેક પ્રકારના ખર્ચ કરે છે. જેમ આ ચીજોની પ્રતિષ્ઠા છે તેવી જ મૂત્તિ એની પ્રતિષ્ઠા છે. તેવી મૂત્તિએની અંદર અનેક પ્રકારની ભાવનાઓઉતારવાની હાય છે, તેને લાગેલી અનેક અશુદ્ધિ ટાળવાની હાય છે અને પછી જે એક નકલ છે તેને આપણી અક્કલથી તેના અસલરૂપે ગણી તેનું ધ્યાન આદિ ધરવાનું હાય છે. મૂર્તિ તરીકે જ રહે ત્યાં સુધી આત્માને લાભકર્તા નથી પરંતુ તેને જેટલે અંશે આપણે અસલ રૂપ બનાવી અસલના ગુણા આદિનો ચિંતવના મનન આદિના આલંબન રૂપ બનાવીએ તેટલે અંશેજ તે આપણને લાભકત બને છે. મૂર્તિ પાછળની આપણી ભાવનાજ આપણી ઉન્નત અને ઉત્કર્ષનું સાધન બને છે. એ અસલની નકલને વિષે જેને માન જ ન હેાય તેને કશા જ લાભ થવાને નથી. આમ વિવિધરૂપે સમજુતી આપી તેઓશ્રીએ મૂર્તિની આવશ્યકતા ઉપર ખેલતાં જણાવ્યું કે આપણને જ્યાં સુધી અતિન્દ્રીય જ્ઞાન થતું નથી ત્યાં સુધી અમૂર્તને ઓળખી જ શકવાના નથી. આપણી ઇન્દ્રિયા અને યુદ્ધ મૃત્તિ વસ્તુને જ ગ્રહણ કરી શકે છે. અમૂર્તને ટાઇપણ સત મૂર્ત સ્વરૂપ આપ્યા સિવાય તેને વિષે આપણે કંઈ વિચાર જ કરી શકતા નથી. અને મારૂં તે માનવુ છે કે હરેક વ્યક્તિ એક યા ખીજા રૂપમાં મૂર્તિપૂજકજ છે. મૂત્તિની સામે ઉભા રહેતાં અસલનીજ કલ્પના કરવી જોઇએ અને તેથી આપણા દેવ અથવા દેવી વિષેની કલ્પના ઉંચામાં ઉંચી હાવી જોઇએ. જેનામાં કાઇપણુ દોષ ન હોય અને જે સગુણેથી અલંકૃત હોય તે આપણા દેવ છે. તેનું નામ ગમે તે હાય ! નામ કે શબ્દની લડાઇ કરવી એ મુર્ખનું કામ
For Private And Personal Use Only
