________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. થાય છે એ મુદ્દાઓમાં શૂન્યમાંથી ઉત્પત્તિ અને રવૃષ્ટિનો આદિ પ્રારંભ એ બે મુદ્દાઓ ખાસ મહત્ત્વના હોઈને તે સંબંધી આપણે વિચાર કરીએ.
શૂન્યમાંથી ઉત્પત્તિ એ કેવળ અસંભાવ્ય ઘટના છે. શૂન્યમાંથી કઈ વસ્તુનો પ્રાદુર્ભાવ થાય એ સર્વથા અસંભવિત છે. વળી શૂન્યમાંથી ઉત્પત્તિ, શૂન્યત્વના ભાવની અસંગતતાને કારણે પણ સંભવી શકે નહિ. શૂન્યની કલ્પના પણ મિથ્યા છે. શૂન્યની વાસ્તવિક ક૫ના ચિત્તથી શક્ય નથી. શૂન્યત્વ ભાવ એટલે કઈ પણ વસ્તુનાં અસ્તિત્વને ભાવ એમ વિચારતાં કોઈ પણ વસ્તુનાં અસ્તિત્વનું ચિત્તમાંથી નિઃસારણ થાય છે. સૃષ્ટિને પ્રારંભ કઈ રીતે થયું હશે એમ માની લેતાં, અહિની ઉત્પત્તિ થઈ તે પહેલાં સર્વ વસ્તુઓ અસ્તિત્વની અદ્રશ્ય સ્થિતિમાં હોવી જ જોઈએ એમ જરૂર માનવું પડે; ઝીયને સુષ્ટિની ઉત્પત્તિ અગાઉની સ્થિતિ સંબંધી સુંદર નિરૂપણ કર્યું છે. એ નિરૂપણને સારભાગ આ રહ્યો.
પ્રભુએ સાત કાળ ચકરૂપ અનંતકાળ સુધી અદ્રશ્ય સ્વરૂપે નિદ્રા લીધી હતી તે વખતે સમયનું અસ્તિત્વ પણ ન હતું. બુદ્ધિયુકત જીવોનો પ્રાદુર્ભાવ ન થયેલ હોવાથી તે સમયે મનદેવતાનું અધિરાજ્ય પણ ન હતું. દુઃખનાં કારણેનો સર્વથા અભાવ હતો. સર્વત્ર ગાઢ અંધકાર દષ્ટિગોચર થતો હતો. આ વિલક્ષણ સ્થિતિમાંથી આખરે અનંત સૃષ્ટિનો પ્રાદુર્ભાવ થયો. રષ્ટિની ઉત્પત્તિ થતાં સર્વત્ર જીવન વિલસી રહ્યું પ્રભુમાં જે કંઈ કર્યું અને અદ્રશ્ય સ્વરૂપે હતું તે સર્વને સંપૂર્ણ રીતે પ્રાદુર્ભાવ થયે.
કલ્પિત શુન્ય સ્થિતિ એ શું? એનો ઉપરોકત નિરૂપણથી સુંદર ખ્યાલ આવી શકે છે. જેનું સત્ય અસ્તિત્વ હોય તેનું અનસ્તિત્વ કદાપિ સંભવી શકે નહિ. વસ્તુનાં કઈ સ્વરૂપનું અંતર્ધ્યાન થતાં તેનું દ્રવ્ય તો કોઈને કોઈ સ્વરૂપમાં કાયમ રહે છે. વસ્તુના સ્વરૂપમાં ગમે તેટલાં પરિવર્તન થાય પણ એ પરિવર્તનથી મૂળ દ્રવ્ય વાસ્તવિક રીતે અપરિવર્તિત રહે છે. આથી જગ
માં કઈ કાળે શૂન્ય સ્થિતિ ન જ હતી એમ સર્વથા સિદ્ધ થઈ શકે છે. રષ્ટિ શૂન્યમય હતી અને કઈ વસ્તુનું અસ્તિત્વ ન હતું એ શબ્દોના યથા
ગ્ય પૃથક્કરણથી શૂન્યતાને ભાવ બરાબર સમજી શકાય છે. શૂન્યત્વમાં અસ્તિત્વનો પ્રત્યક્ષ વિરોધ છે. અસ્તિત્વની શુન્યતા કેવી રીતે સંભવી શકે એ ક૯૫ના રીત છે. પૂર્વ અસ્તિત્વ વિના વસ્તુનું અસ્તિત્વ કદાપિ સંભવી શકે નહિ. સૃષ્ટિની શૂન્યમય સ્થિતિની માન્યતા તદ્દન અસંગત હોવાનું સયુકિતક પ્રમાણ આ રીતે આપણને મળી રહે છે.
For Private And Personal Use Only
