________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. શાસ્ત્રીઓના મત કરતાં છેક વિભિન્ન છે. શૂન્યમાંથી કોઈપણ વસ્તુની સંભાવના થઈ શકે નહિ એમ સદ્ય વિજ્ઞાન સ્પષ્ટપણે કહે છે. ભૌતિક પદાર્થો અને શક્તિનાં સંરક્ષણના નિયમોનો વિચાર કરતાં સૃષ્ટિને પ્રારંભ કઈ કાળે થયેલ હોવાનું મંતવ્ય આધાર રહિત લાગે છે. સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ એટલે અવ્યવસ્થા યુક્ત સ્થિતિમાંથી તવાદિનું વ્યવસ્થાયુક્ત નિધાન એમ કેટલાક કહે છે. આ વ્ય વસ્થાયુક્ત નિધાનનો પ્રારંભ માનતાં એ પહેલાં સંપ્લવની સ્થિતિ માનવી પડે છે. સંપ્લવયુક્ત સ્થિતિ માની લઈએ તો તે પહેલાં વ્યવસ્થિત સ્થિતિ માનવી જ પડે. આ રીતે સંપ્લવદશા અને વ્યવસ્થિત સ્થિતિની કલ્પનાની પરંપરા ચાલ્યા જ કરે અર્થાત્ સૃષ્ટિને પ્રારંભ થયો હોવાની માન્યતા ભ્રમરૂપ છે. સુષ્ટિ અનાદિ કાળથી ચાલી આવે છે, એને પ્રારંભ સંભવી શકે નહિ.
સુષ્ટિ-કતૃત્વને પ્રશ્ન મહાન હોવાથી એ પ્રનથી જેમનું ચિત્ત સંક્ષુબ્ધ બન્યું છે તેમને સૃષ્ટિનાં આદિ કારણના સિદ્ધાન્તથી કદાચ સંતોષ થાય એ બનવાજોગ છે; પણ એ સંતોષ વસ્તુતઃ અસંતોષને વધારનારો થઈ પડે છે. સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિના સંબંધમાં આદિ કારણ જેવું કશું નથી. આથી જ છે. હેલે કહ્યું છે કે –
સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ અનેક વાર થઈ છે એમ ઘણું દિશાએથી કહેવામાં આવે છે પણ આ વાત સત્ય નથી. નિહારિકાઓમાંથી સૃષ્ટિના અનેક ભાગોને ઉદ્દભવ અને સૃષ્ટિના અનેક વિભાગની નિહારિકરૂપે પરિણતિ થવી એ કંઈ સુષ્ટિની ઉત્પત્તિ કહી શકાય નહિ.”
આ પ્રમાણે સૃષ્ટિમાં એક વસ્તુ કે વિભાગને નાશ થતાં બીજી વસ્તુ કે બીજા વિભાગને ઉદ્ભવ સૃષ્ટિમાં નિરંતર થયા કરે છે. કુદરતને આ ખેલ અનાદિ કાળથી ચાલ્યા કરે છે, આથી બીજ વૃક્ષરૂપે પરિણમે છે. વૃક્ષમાંથી બીજનો પ્રાદુર્ભાવ થાય છે. આમ સૃષ્ટિને કેમ ચાલી રહ્યો છે. કોઈ વૃક્ષ પહેલું કે બીજ પહેલું એમ કહી શકે નહિ. વૃક્ષ પહેલું કે બીજ પહેલું એ પ્રશ્ન પણ નિરર્થક છે. શાશ્વત કાળચક્રમાં આદિ કારણને સ્થાન સંભવી શકે નહિ. સ્વરૂપનું આદિ કારણ હોઈ શકે. પદાર્થને આદિ કારણ સંભાવ્ય નથી. સુપ્રસિદ્ધ વૈજ્ઞાનિક અને તત્ત્વવેત્તા સર એલીવર લૈંજે આથી જ સત્ય કહ્યું છે કે –
સત્ય અસ્તિત્વનો પ્રશ્ન સમયથી સદા પર છે એમ મને લાગે છે. વસ્તુમાં કાળાનુરૂપ પરિવર્તન થયાં કરે પણ તેથી વસ્તુનું અનસ્તિત્વ કે અસ્તિત્વ થયું કે થાય છે એમ માની શકાય નહિ. ભૂત અને ભાવિને કારણે
For Private And Personal Use Only
