Atmanand Prakash Pustak 031 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

હિંદુસ્તાનમાં જેની વસ્તી વિષયક દશ.
૧૮૫ હિંદુસ્તાનમાં જૈનોની વસ્તી વિષયક દશા.
લેખકન્નરોતમ બી. શાહ હિંદી સરકાર તરફથી દર દસ વર્ષે જે વસ્તીની ગણતરી કરવામાં આવે છે તેમાં હિંદુસ્તાનમાં વસતી “જૈન” સિવાય દરેક કેમને “હિંદુ” તરીકે ગણીને વસ્તીની ગણતરી કરવામાં આવે છે ત્યારે “જેને માટે ખાસ જુદા જુદા કોલમમાં તેમની આર્થિક તેમજ સાંસારિક અને કેળવણીની સ્થિતિનું અવલોકન કરવામાં આવે છે, છતાં શોચનીય છે કે જેનો તરફથી વસ્તી ગણતરીની બાબતને એક શુષ્ક વિષય તરીકે ગણી તેના તરફ બેદરકારી બતાવવામાં આવે છે; પરંતુ આવી વસ્તીની ગણતરી કેટલું બધું ઉપયોગી કાર્ય રજુ કરે છે તે ઉપર જેનું ધ્યાન ખેંચવા માટે વસ્તી ગણતરીને ખાસ ઉલ્લેખ અત્રે કરવામાં આવ્યું છે.
વસ્તી ગણતરીને હેતુ એક સામાજિક બળને નિશ્ચિત રીતે સંખ્યાબળથી એકમથી લાખ સુધીની સંખ્યા ગણવી એટલે જ ફક્ત નથી, પરંતુ સમાજ વ્યવસ્થામાં જ્યારે જ્યારે કાળને અનુસરીને કાંઈ પણ નવીન પરિવર્તન થવાનું હોય છે તેવા સમયે સંખ્યાબળની દ્રષ્ટિએ કાંઈ પણ કેમના ભાવી ઉદય માટે, તેમાં કઈપણ જાતનું બીનઉપયોગી અને હાનિકારક તત્ત્વ દાખલ થઈ ન જાય તે કાળજી રાખવા માટે તપાસ કરી કોમની પરિસ્થિતિને અભ્યાસ - કરો તે પણ આવશ્યક વસ્તુ થઈ પડે તેટલા માટે છે. આ ઉપરાંત આ સિદ્ધાંતમાં સમાજશાસ્ત્રને પણ સમાવેશ થાય છે, કારણ કે જેને કામ પણ આખી માનવ જાત સાથે સંસ્કૃતિનાં સંધ્યા કાળમાં પ્રવેશતી જાય છે એટલા જ માટે જૈન કોમમાં સમાજવ્યવસ્થા માટે તેના અનેક અંગને અનેક દ્રષ્ટિએ સુધારવાના હોવાથી આવી જાતની વસ્તી–ગણનાના અભ્યાસની જરૂર છે.
સને ૧૯૩૧ ની સાલમાં સરકાર તરફથી ગણવામાં આવેલ છેલ્લા દશ વરસ દરમીઆન થએલ વસ્તી વિષયક દશાને હવાલ જે હાલ બહાર પાડવામાં આવેલ છે, તે રિપોર્ટમાંથી આજે જન કેમસન્મુખ “જૈન” વસ્તી સંબંધી ઉલ્લેખ એટલા માટે રજુ કરું છું કે જેના ઉપર મનન કરવાથી તેમની સાંસારિક, આર્થિક અને કેળવણી સંબંધી સ્થિતિ ઉપર જાણવાજોગ અજવાળું પર્વ શકે. વસ્તીપત્રકમાં રજુ કરવામાં આવતા ગણતરીના આંકડાઓ, વસ્તી ગણતરી કરનાર કારકુનોની ભૂલને લીધે અથવા તે વસ્તીપત્રકમાં ખરી હકીકત “જૈન” તરીકે સેંધાવવાની જેનેની બેદરકારીને લીધે કદાચ બરાબર ગણવામાં ન આવ્યા હોય તેમ બનવાજોગ છે. તેટલાં જ માટે આપણી પોતાની કેમના જૂદા જૂદા ફિરકા તરફથી ખાસ અલાયેદુ વસ્તીપત્રક તૈયાર કરવા જેન કેમના ત્રણે ફીરકા તરફથી કોઈ પણ ઉપાય કરવામાં આવે નહિ ત્યાં સુધી અડસટાઓ અને અટકળો બાંધવાને માટે