________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શિલ્પના એ જૈન ગ્રંથા.
ગ્રંથની કુલ ૨૭૪ ગાથા છે. ભાષા પાકૃત છે. જે કેટલેક સ્થલે વ્યાકરણના સંધિ–વિભક્તિ વગેરે નિયમાથી વેગળી પડે અનેક વિષચેા સંખ`ધી ઉલ્લેખ છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૯૭
ઉપલબ્ધ પ્રાકૃત છે. આમાં શિલ્પના
સ્મૃતિ અને ચિત્ર બનાવવામાં સૂચના ખાસ ધ્યાનમાં રાખવા લાયક છે કે કોઈ પણ મૂર્તિ કે ચિત્રમાં શસ્ત્ર માથાના વાળથી ઉચું થવું ન જોઇએ, કેમકે તે અશુભ છે અને ભટ્ટુ પણ દેખાય છે
ત્રીજા પ્રકરણમાં પ્રાસાદના ૨૪ પ્રકારા બતાવ્યા છે, જે પહેલા ગુજરાતીમાં જ હું આપી ચુકયા છું.
આ ગ્રંથના કર્યાં શ્રી ધંધેલાકુલમાં થએલ ઠક્કરરૂ છે. તે પોતાના પરચય સ ક્ષેપમાં આપતાં પ્રશસ્તિમાં લખે છે કે તેની માતા ચન્દ્રા હતી. તે શાણપુરમાં રહેતા હતા. આ ગ્રંથ લખવા પૂર્વે શિલ્પ વિષયના ઘણા ગ્રંથા ગ્રધકારે જોયા છે, અને ઘણા અનુભવ પછી પરાપકાર માટે આ ગ્રંથ લખ્ય છે એવું ગ્રંથકાર જણાવે છે.
પ્રસ્તુત ગ્રંથની રચના ૧૩૭ર માં વિજયાદશમીના દિવસે પૂરી થઇ છે. આ સંવત વિક્રમ કે શાકે છે ? તેના ઉલ્લેખ આ ગથમાં નથી પરન્તુ છસેાથી વધારે વર્ષો પહેલાના આ ગ્રંથ છે એમાં તે શક નથી.
ગ્રંથકાર જૈન ધર્મ પાલનાર હતા. તેણે મંગલાચરણમાં સમ્યક્ત્વનું અનુસરણ કરનાર દેવાને વંદન કર્યું છે અને અનેક ઠેકાણે પરમ જૈન ઠક્કરએફ તરીકે પેાતાના ઉલ્લેખ કરે છે. જેનામાં આ વિષયના ગ્રન્થા આછા મળે છે તેમાં આ ગ્રન્થ આશીર્વાદાત્મક ગણાશે.
વમાનમાં સૂરતથી નિકલેલ શાભનસ્તુતિ સટીક વિગેરેમાં કેટલાક જૈન દેવી દેવતાઓના ચિત્રા છપાયા છે. તે જૈન ચિત્રકળાની દૃષ્ટિએ જોઈએ તેવા નિર્દોષ અને સપૂર્ણ લક્ષણે પેત નથી. જે આ વિષયના પ્રાચીન ગ્રંથ લેાકેાના હાથમાં આવે તે શિલ્પકળા વિષે ઘણું જાણવાનું મળે અને જૈન શિલ્પòાની સાથે ભારતીય શિલ્પકળામાં પણ ઘણુ અજવાળુ પડે.
For Private And Personal Use Only
જૈન ગ્રંથાવળીમાં વાસ્તુશાસ્ત્ર નામના શિલ્પભ્રંથ ભાજદેવરચિત ટાંકયા છે. જે પાટણના નં. ૪ ભંડારમાં છે એમ સૂચવ્યું છે. તે જૈનના છે કે બીજાને તે જોયા પહેલા કહી શકાય નહિ. મુદ્રિત ગ્રંથામાં નિર્વાણકાલિકા ગ્રંથ જુને અને આ વિષયને થારા ઉપયોગી છે. પ્રવચનસારીદ્વારમાં પણ થાતુ પ્રાસંગિક વર્ણન છે પણ તે નિર્વાણકાલિકાના આધારે લખાયુ હોય એવુ અનુમાન થાય છે.
