Atmanand Prakash Pustak 027 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

ચારિત્ર-બંધારણમાં કેટલાક ખાસ અગત્યના ગુણે.
૩૦૫
ચારિત્ર બંધારણમાં કેટલાક ખાસ અગત્યના ગુણે
ધેર્ય-એ ગુણથી ચારિત્રમાં આગળ વધાય છે. ચારિત્ર દઢ થતું જાય છે. પ્રત્યેક નિષ્ફળતાનું મૂળ ઘેર્યની ખામી છે. ગમે એવા વિકટ પ્રસંગે પણ હિમ્મત નહીં હારી જતાં, તેમાંથી ગુણ ગ્રહણ કરતા રહી, તેને પાર જનાર ધૈર્યવંત મનુષ્ય ચારિત્રને સફળ કરી શકે છે. નિરાશા કે શાકના પ્રસંગથી ઘેરાતા લગારે ગભરાયા વગર તેનાં કારણ તપાસવાં અને ધર્યને ખીલવવાનાં સાધન તરીકે તેનો ઉપયોગ કરે. પ્રમાણિકતા કે સત્યતા, ને સરલતા, એ ચારિત્ર મંદિરની દીવાલમાં ગરજ સારે છે. તેના ઉપર ચારિત્રને સઘળો આધાર રહે છે. સત્યને સાચો ભક્ત હશે તે બીજાને ભૂલવણીમાં નાખવા કદી પ્રયત્ન કરશો નહીં. અન્યને છેતરવાના કામમાં આપણે જાતે તે જરૂર છેતરાઈએ જ છીએ. બીજા તે ન પણ છેતરાય; કારણકે માણસ ગમે એવું કપટ કરે તો પણ મનુષ્ય એકબીજાના હૃદય પારખી જાય છે, અને પછી તો કપટીનો વિશ્વાસ ઉઠી જવાથી તેનું સાચું પણ માથું જાય છે, અને તેને બળાપ થયા કરે છે.
પ્રેમ-નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ એ ચારિત્ર મંદિરનું રક્ષણ કરનારૂં ઉપયોગી છાપરૂં છે. જેમ મકાનનું બાહ્યા છાપરૂં તાપ અને વરસાદથી રક્ષણ કરે છે તેમ પ્રેમ પણ જ્ઞાન અને ઘેર્યને અયોગ્ય ઉપયોગ થતો અટકાવે છે. શુદ્ધ પ્રેમ વગરના જ્ઞાન ને ધૈર્ય પણ ભયરૂપ થઈ પડે છે.
પ્રેમને એક શબ્દ લાગણી સૂચક છે પરંતુ તેમાં માન, પ્રશંસા, પૂજ્ય ભાવ, ભક્તિભાવ, પાપકાર, દીલજી, દયા, અનુકંપા અને સહાયકવૃત્તિ વિગેરે અનેક સદ્ગુણેનો સમાવેશ થઈ જાય છે. આ સર્વે સદગુણે પ્રેમમાંથી જ પ્રગટે છે. પ્રેમનો મુખ્ય ગુણ મિત્રતા છે અને દઢ મિત્રતા એજ બંધુત્વ છે. તેના ઉપર આપણું આત્મ વિકાસ માટે આધાર છે. જે આપણે આમા બળવાન, ધર્યવાન બને તો આપણને આગળ વધતાં કેણ અટકાવી શકે?
સ્વતંત્રતામાં જ જીવનને ખરે આનંદ છે અને સ્વતંત્રતાનો ખરે ઉપગ એજ ખરૂં જીવન. કેદમાં સડવું તેના જેટલું જ બંધન પોતાનો સમય વ્યર્થ ગાળવામાં, પિતાનો ધર્મ યથાર્થ નહીં બજાવવામાં અને પોતાની શક્તિને યોગ્ય ઉપયોગ નહીં કરવામાં છે. એટલા માટે જ બાહ્ય પદાર્થોથી ભય પામવાની જરૂર નથી, પરંતુ આપણી શક્તિઓને યોગ્ય ઉપયોગ થતો નથી એજ મેટો ભય છે. આપણી ફરજ સળુણેમાં સંપૂર્ણ રીતે આગળ વધવાની છે.