Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Reg. No. 5. 8 भीमहिनणानन्दसूरि सद्गुरुम्यो नमः
શ્રી
. રીલી
ની
રીત
( ૨ આદ:દની પણ માએ પ્રકટ થતું આસિકપત્ર)
|| વિક્રીડિતg વધુ / कारुण्यान सुधारसोऽस्ति हृदयद्रोहान हालाहलं । वृत्तादस्ति न कल्पपादप इह क्रोधान दावानलः ।। संतोषादपरोऽस्ति न प्रियमुहल्लोमान चान्यो रिपु । युक्तायुक्तमिदं मया निगदितं यद्रोचते तत्यज ।
ચુક ર૭ મુ. વીર સં. ૨૦/૫૬. સ. ૧૯૮રું આધાઢે. આત્મ સં. ૩૫. એકે ૧૨ મા.
પ્રકીરા..જેની. આ માનદ સભા ભાવનગરના
વિષયાનુક્રમણિકા.
8 કરો
.
૩ રપ
ઈ
૧ તે છત બાલક ધમાં તમારા ૨ થર ૫ દન . કે ચારિત્ર બજારમાં કેટલાક ખાસ અગાધના ગુણો છે. ક રાગ અને દેશના મેદાનમાં છે. ૫ શ્રી મહાવીર પ્રભુના ઉપદેશો અને તે સમયની સ્થિતિ.
ખરી જરૂર શાની છે ને કંઈ નગી જઈએ છે. છે કાયય . ૮ વચનામૃતી છે. - કે આમાંના છે ભયાનક રાત્ર ૧ ૦ પ્રકીર્ણ) ૧૧ સ્વીકાર અને સમાલોચના.
૧૫ ૩૧ ૬ ૩૧૮ કરર ३२६ કરેહા
સુકાવ્યા. ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈ, આનંદ પ્રિ. ગેસ સ્ટેશન રોડ-ભાવનગર.
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ ૪ આના.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મી આખાનદે પ્રકાશિત સો ગ્રાહે કાને ભેટ શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના પુસ્તક રા૭ ૨૮) ના આ વર્ષની ભેટ તરીકે જેત નેતિ હાસિક મંચુ સુતસાગાર યાને માંડવમુના મહાન મુ શીર 32 બેટ અtપતાના તૈયાર થઈ ગયેલ છે.
જે મહાન પુરુષનું ચરિત્ર થયા 'યમાં આવેલ છે તે સ્ત્રીધર ( ધેયક કુમાર ) વિક્રમની તેરમી સદીમાં ( અત્યારના ધાર સ તાબે) માંડવગઢમાં ચચેલ છે. માંડવગઢના ઉપર ૫ણું ટાળચક્ર ફરી ગયેલ છતાં હાલ તે જેની તીર્થ ભૂમિ તરીકે નાનું ગણાશે છે. તે વખતે આ શહેરના મુખ્યત્વે કાળ હતા. મા પેથડ કુમારે પોતાની રિદ્ધાત્ર - સુધીમાં કેવા પ્રકારનું ધય રાખ્યું અને ઉન્નતાવયા ( ક્ષમી પ્રાપ્ત થયા પછી )માં પૈtતાના દલ્મના કેવી રીતે સન્માર્ગે વ્યય કરી કેવા પ્રકારે દેવ, ગુર, ની સેવા કરી તેની
અનેક પ્રસગા વાંચતાં કોઈ પણ ક્ષમામાને કેમ સમૃખ કરે છે. પેથડશારે પાંચ લાખ ટેકની પરિગ્રહ પરિણામ કર્યા પછી, ઉપરાત્તિ દ્રવ્યની વૃદ્ધિ થનાં ગુરૂ લોનિમાં જિન ચેત્ય તનાવ વામાં, દાનશાળાએ ખુલ્લી મુકવામાં, તીર્થયાત્રા અને સ્વામીશ્નાઈની ભક્તિ વગેરેમાં જે રિમિત દ્રવ્યના વ્યય કર્યો. ખત્રીશ વર્ષની યુવાન વયે સ્ત્રી સહિત બ્રહ્મચર્ય વ્રતના સ્વીકાર કર્યા અને બાબું જીવન દેવ, ગુરૂભક્તિ અને શુદ્ધ આચાર વિચાર પુત્ર, વ્યતીત કયુ' સાથે તેમના - સુપુત્ર ઝાંઝણ ચતુર્વિધ સંઘ સાથે જુદા તુદા તાર્યોની યાત્રાએલમાં દેવ ગુરુ, ધુમ, વાસ્ત્રી ભાઈની સુપુર્વ ભાતિ પરિમિત દ્રવ્ય ખચી કરી, તો પણું એક કામ ક ઉ| જીવની સાચી એતિહાસિક સાહિત્ય પૂર્ણ પુરું પાડે છે. તે બાબા અપુર મુરાફિક, અનુંકમાં દીય સત્ય ધટનાની પ્રસગે વાંચતાં મુમુક્ષ આકાઓને છલાલ આમિક માનદ ચ કા સાથે તેનાં જેને કુળબંધુ, નર રન થવા જિજ્ઞાસા થાય છે. સાથે અવનપુત્ર કે પઠનું પાન કરનાર ભવ્યાત્માને રાત્તર સાક્ષમાર્ગ લઈ જાય છે, પણ
ગયો નથની જેમ આ બે વર્ષ માટે પશુ આવા એતિહાસિક કથાનક સ ચ અમારા સુઇ ગ્રાહકોને ભેટ આપવામાં આવે છે. '
| રાદડ શુદ ૧૫ થી મારા માનવતા ગ્રાહુ કાને છે વખના લવાજમ સાથે પાટ પુરતા, તથા લવાજ અગાઉ ભરેલ બુ'યુએને માત્ર પાસે પુરતા પૈસાનું વીર પતિ કરી બેહનું પુસ્તક એકલવું શરૂ કરેલ છે. જે વીકારી લેવા નગ્ન સુચના છે. કોઈ પણુ ગ્રાહુક મહારાયે બીટ પીઠ પાછું વાળtી ના હુક ગ્રા.નખાટાને ઝુકસાન ન કરવા વિનતિ છે. .
પર્યુષણ પર્વ માં થતાં મહાવીર જન્મ સહસત્ર માટે એક સગડ .
અમારા સાંભળવામાં આવ્યું છે કે કેટલાક ગામમાં ધાઈfઆ પ્રારાણા નહીં હોવાથી પડ્યું - ષ પર્વ માં મહાવીર જન્મ મહેસિવ ચતા નથી, તેથી તેના પ્રચાર કરવા માટે આ ભૂલ ટોક માગેવાન સભાસદ તરકથી રૂપના ધાડીઓ પારણા ચીઠ ગિરધરલાલ મા દ). તથા શા દામોદરદાસ ગાનીંદજીની દેખરેખું નીચે તેયાર કરાવી ને ગામના સબતે જ ફરે. હરી તેને અખક સરતે સગવડ કરી આપવામાં આવશે. માટે રૂબરૂ મળી ખુલાસા કરી જ લે અને જર રખાય તો પત્રવ્યવહાર માં સલમાના નીરનાએ ક વી.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री
आत्मानन्द प्रकाश.
(पुस्त २७ मुं)
॥ शार्दूलविक्रीडितवृत्तम् ॥ कारुण्यान सुधारसोऽस्ति हृदयद्रोहान हालाहलं । वृत्तादस्ति न कल्पपादप इह क्रोधान्न दावानलः ॥ संतोषादपरोऽस्ति न प्रियसुहृल्लोभान चान्यो रिपुर्युक्तायुक्तमिदं मया निगदितं यद्रोचते तत्त्यज ॥
(५० २७ भु) वीर स. २४५५-५६. मात्भ स. ३४-३५.२५ १ थी १२.
-
-
भत्ताશ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર.
वार्षिः भुस्य ३१. १-०-० ८५
: ०-४-०
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
નખર
૧
૨
૩
૪
૫
૬
७
८
૯
૧૦
૧૧
૧૨
2 2 2 *
૧૩
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
***
૨૩
૨૪
૨૫
૨૬
વાર્ષિક અનુક્રમણિકા.
www.kobatirth.org
વિષય
વર્ષારંભે મંગલ આરાધન (કાવ્ય) નુતનવતુ` મ`ગલમય વિધાન.
સુખ તથા સાફલ્ય.
અનુભવ વયના.
પ્રશ્નોત્તર સમશ્યાએ. (કાવ્ય) ભરમ પવાડેને ભેદ.
સમાધિ.
આાગ્યતા. શરીરપર મનની અસર. પ્રકીશુ.
સ્વીકાર અને સમાલોચના.
વાર્ષિક મારી ( કાવ્ય ) શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર.
E
વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ. B. A. સગુણાનુરાગી શ્રીકપૂરવિજયજી મહારાજ ૧૪ છગનલાલ નહાનંદ નાણુાવટી ૧૬. ૩૮.૧૩૦ નરેાત્તમ ખી. શાહ
૧૭
એક મુનિ મહારાજશ્રી
૧૯
આત્મવલ્લા. સેક્રેટરી
૨૧ ૨૨, ૨૭૨, ૩૦૧, ૩૨૬, ૨૩, ૭૯, ૧૦૩, ૧૨૮, ૧૪૮, ૧૭૫, ૨૨૧, ૨૪૮. ૨૭૩, ૩૨, ૩૨૭. સધી વેલચંદ ધનજી ૨૫૦ મુનિરાજ શ્રી દર્શનવિજયજી મહારાજ
૨૬, ૬૭, ૮૩, ૧૧૯, ૧૩૭, ૨૨૬, ૨૫૦ આત્મવલ્લભ
૩૧
૩૬
આપણી શાસન સમૃદ્ધિ શ્રીવિજયવલ્લભસૂરિતુ રચનાત્મક કાર્યાં. નાનકચંદજી પંજાબી, શ્રીશ ખેશ્વર પાર્શ્વનાથ ચૈત્યવંદનમ(કાવ્ય) સ્વ॰ આચાર્ય શ્રીઅજિતસાગરસૂરિ.૪૦ કાર્ય અને આશા. વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ. 3 A.
ખરા પુરૂષા. યેાગે સિદ્ધ પરમાત્માને પ્રાપ્ત થયેલા આઠ ગુણા અને તેથી થતા આત્મલાભ.
વમાન પ્રકરણ સંબધી ચર્ચાપત્ર. શ્રીમહાવીરનાં મહાન કાર્યાં. (કાવ્ય) શ્રીમદ્વિજયહીરસૂરિગુાષ્ટકમ્ (કાવ્ય)
નશીબની ઉત્પત્તિ કયાંથી છે ? વર્તમાન સમાચાર.
સૂક્ત વચને.
પુરૂષા.
વર્ષારંભ વા વીરજયંતિ ( કાવ્ય ) શ્રી વીરવંદન ( કાવ્ય )
લેખક
સંધવી વેલચંદ ધનજી...
સભા
...
...
...
For Private And Personal Use Only
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
...
...
...
...૪૧, ૭૪, ૯૮, ૧૩૩ સદ્દગુષ્યાનુરાગી કપૂરવિજયજી
મહારાજ
જાણુકાર. છગનલાલ નહાનચંદ્ર નાાવટી. ૧૦ આચાર્ય શ્રી અજિતસાગરસૂર એક મુનિ શ્રી
...
પૃ
૧
3
...
૪૪
૬૬, ૧૦૨, ૧૪૭, ૧૪૮, ૨૧૪, ૨૪૭, ૨૭૦, ૨૯૮
સગુણાનુરાગી શ્રી કરવિ॰ મ૦ ૭૧, ૧૩૨ આચાર્ય શ્રી વિજયકેસરરિ મહારાજ ૭૬ સંધવી વેલચ’૬ ધનજી ‘ રા, નિર્મૂળ. '
૮૧
૮૨
૪૫
૫૭
५८
૬૦
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૨૭
૨૮
૨૯
30
૩૧
૩૨
૩૩
૩૪
૩૫
૩૬
३७
३८
૩૯
૪૦
૪૧
૪૨
૪૩
* * *
૪૭
૪૮
૪૯
૫૦
૫૧
પર
૫૩
૫૪
૫૫
૫૭
www.kobatirth.org
જૈન અતિહાસિક સાહિત્ય. સેાડન કાવ્ય )
શ્રી મહાવીર મેક્ષ વિલાપ (કાવ્ય) પ્રકીણ –મધ
વીર ક્રાણુ ? કાયર ક્રાણુ ? (કાવ્ય) ગૃહિણી ગુણુ ગીતા ( કાવ્ય ) વ્યવહારશામાં વિચરનાર ચિત્તને એધ. મનારથાની ઉપયાગીતા અનેબળ, હિતરૂપ મુક્ત વની.
( ૩ )
શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ સ્મરણુના મહિમા. આત્મવાલ શ્રી સંધ મહાત્મ્ય સ્તુતિ.
તેમી શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કાન્ફરન્સ (જીત્તેર) હેવાલ.
પ્રેરણાત્મક ગુણાનુવાદ (કાવ્ય) શ્રી તીર્થાધીરાજ નામ સાક તત્ત્વ દેહન (કાવ્ય)
આત્મવલ્લભ
८७
૯૪
૯૫
કાન્તિલાલ જેઠાલાલ શાહ મુનિમહારાજશ્રી હિમાંશુવિજયજી. સદ્દગુણાનુરાગી શ્રીકપૂરવિ૦ મહારાજ. ૧૦૧ ઝવેરચંદ છગનલાલ
૧૦૫, ૧૦૬
...
૧૦૬
સંઘવી વેશચંદ્ર ધનજી આત્મવલ્લભ સદ્ગુણાનુરાગી શ્રી*પૂ રવિ મહારાજ ૧૧૩
૧૦૮
૧૧૫ ૧૧૭
ગુરૂતાષ્ટકમ (કાવ્ય) સમકિતની છ ભાવના. જ્ઞાન ગતિ વૈરાગ્યનું મહાત્મ્ય, ધર્મ નાવ. (કાવ્ય). ભૂલ્યે બાજી.
33
...
પાંચ મહાવ્રત રેખાદર્શન ( કાવ્ય ) સંધવી વેલચંદ ધનજી કાર્યવાહુકાની મહત્તા.
આત્મવાલ
જૈનેાની સામાજીક સ્થિતિ અને એકારી. નરાત્તમ ખી. શાહ... સુખનું સ ંશાધન.
આગામી મળવાની જૈન કાન્ફ્રન્સ માટે સૂચના.
આ સભાની વમાન સ્થિતિ અને આવક જાવક, હીસાબ, સરવૈયું. ભાવરંગ ( કાવ્ય ) જડચૈતન્ય વિષમામ વનાષ્ટક (કાવ્ય) જૈનસામાજમાં પુસ્તકાલયાની પ્રવૃત્તિની, આવશ્યકતા અને સભાના સત્કાર. સુભાષિત મણિરત્ન, જીવન સંસ્કૃતિ. આત્મ વિશ્વાસ.
600
મુનિરાજશ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ
...
..
. ૧૨૫, ૧૬૫, ૨૦૩
૧૨૯
૧
૧૪૨
૧૪૪
નંદલાલ વનેચંદ તરી ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ...
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
...
સેક્રેટરી
છગનલાલ નહાનંદ નાણુાવટી સંધવી વેલચંદ ધનજી
સભા
સભા
સંધવી વેલચંદ ધનજી
33
For Private And Personal Use Only
..
...
૧
૧૭૦
ભાયાણી હરિલાલ જીવરાજભાઈ કસ્તુરચંદ હેમચંદ દેશાઇ વિઠ્ઠદાસ મૂળચંદ શાહ B, A. ૧૭૨, ૨૧૫, ૨૬૬, ૨૯૨.
,,
કાન્તિલાલ જે. શાહ નંદલાલ વનેચંદ તરી...
""
...
...
૧૪૬
૧૫૧
૧૫૯
૧૬૦
૧૨
સ્વ. આચાર્ય શ્રી અજિતસાગર સૂરિ ...૨૦૧ સદ્ગુણાનુરાગી શ્રી કરવિજયજીમહારાજ.૨૦૨
૧૭૬ ...૧૯૯ ...૨૦૦
...૨૦૯.
...૨૧૦.
...૨૧૧.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૮
૫૯
૬૭
૭૧
૨
.
૭૪ ૭૫ ૭૬
જયજિનાગમ (કાવ્ય)
કાન્તિલાલ જે. શાહ .. .. ૨૧૪. અર્થ પ્રયોજન અર્થ ઉપાર્જન કરવાની સદગુણાનુરાગી શ્રીપૂરવિજયજી દિશ'.
મહારાજ.. ૨૧૮. ખરું સુખ સંપત્તિમાં છે તે ન ભુલશો.
, , ઇ ...૨૧૮. સુધારે.
સભા છે. ••• ...૨૨૨. પંચમહાવત રેખાદર્શન (કાવ્ય). સંધવી વેલચંદ ધનજી ... ... ૨૨૩. માનવભવની દુર્લભતાના દશ દ્રષ્ટાંત.(કાવ્ય) સંગ્રાહક કરતુરચંદ હેમચંદદેશાઈ ...૨૨૪. થી પાટણના જન જ્ઞાન ભંડારો. મગનભાઈ ભ. આમીન ...૨૩૦–૨૫૩. સાનભાવ.
સગુષ્યાનુરાગી શ્રીકર્ખરવિજયજી મ. ૨૪૫. ગુરૂગમ લેવા તેમજ સેવાની આવશ્યકતા. ,
છે ...૨૪૫. પુરૂષાર્થ.
..૨૪૬. સમયનો ઉપયોગ.
•..૨૪૬. સુબેધક રસઝણ (કાવ્ય)
સંધવી વેકચંદ ધનજી ... ...૨ ૪૯. ધર્મ.
શ્રમણોપાસક ...
...૨૬૪. જૈન કેને કહીયે ? (કાવ્ય)
ર. આચાર્યશ્રી અજિતસાગરસૂરિ ...૨૭૫. હીત-શિક્ષ.
સદ્દગુણાનુરાગીંઝીકપૂરવિજયજી મ. ૨૭૬. મુનિ મહાતમ્ય.
આમવલ્લભ •••
...૨૭૮. પ્રગતિને પંથે–પંજાબમાં પ્રભાત. મહુવાકર ...
...૨૮૩. બ્રહ્મચર્યના લાભો..
એક સુનિશ્રી ...
...૨૮૮. કોણે દીઠી કાલ (કાવ્ય)
નંદલાલ વનેચંદ દફતરી... ...૨૯૬. શ્રી ગુરૂદેવ જયંન્તિ મહેત્સવ (કાવ્ય) સંધવી વેલચંદ ધનજી. ..૨૯૭. આ સભાન ૩૪ મો વાર્ષિક મહોત્સવ અને શ્રી વિજયાનંદસૂરિશ્વરજી મહારાજની ઉજવાયેલ જયંતી. તે જીન બાલક ધર્મ તમારો (કાવ્ય) નંદલાલ વનેચંદ દફતરી. ..
•••૦૦૩. ગુરૂ વંદન ( કાવ્ય ) ચારિત્ર બંધારણમાં કેટલાક અગત્યના સદ્દગુણાનુરાગી થી કપૂરવિજયજી ગુણે.
મહારાજ. ...૩૦૫. રાગ અને દ્વેષના ભેદ.
અભ્યાસી. • મહાવીર પ્રભુનો ઉપદેશ અને તે સમયની સ્થિતિ.
એક મુનિ. ખરી જરૂર શાની છે? હવે કંઈ જાગી સદ્દગુણાનુરાગી શ્રી કપૂરવિજયજી જુઓ ? મહારાજ. ...
૩૧૫. બ્રહ્મચર્ય.
નંદલાલ વનેચંદ દફતરી. ... ...૩૧. વચનામૃતો.
એક મુનિ. ...
...૩૧ ૮. આત્માની છે ભયાનક શત્રુ.
વીલદાસ મૂળચંદ શાહ B. A. ...૩૨૨.
૭૭
સભા
••૨૯૮.
૦
૧
•..૩૧૨.
૫
છ
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
See 29 શ્રી ઝ@Dees આતમાન પ્રકાશ.
/ ધંરે વીર .. यथा वा धौतपटो जलार्द्र एव संहतश्विरेण शोषमुपयाति, स एव च वितानितः सूर्यरश्मिवायुभिर्हतः क्षिप्रं शोषमुपयाति, न च संहते तस्मिन्नभूत स्नेहागमोनापि वितानिते सति अकृत्स्न शोषः, तद्वद्यथोक्त निमित्तापवर्तनैः कर्मणः क्षिप्रं फलोपभोगो भवति, न च कृतप्रणाशाकृताम्यागमाफल्यानीति ॥
____ तत्त्वार्थ सूत्र-भाष्य-द्वितीय अध्याय ।
CID
पुस्तक २७ । वीर सं. २४५६ आषाढ आत्म सं. ३५ १ अंक १२ मो. 50%%૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦
DEDIQOEDSOSPEOEDD છે તે જીન બાલક ધર્મ તમારો. શું
VEDEPE0505030EQEDEO દાન દયા કરી દેહ દીપા, દૂર કરી દીલ દુશમન દવે; દીન દુઃખી જન દુ:ખ નિવારે, તે જીન બાલક ધર્મ તમારો. ૧ રંક અબેલ અપંગ નિભાવો, કીડી મકેડી હણાતી બચાવો જન સમસ્તનું સારું વિચારે, તે જીન બાલક ધર્મ તમારે. ૨ વિણ કદી કડવું ન સુણો, કેઈનું દીલ જરી ન દુભાવે; પંખી જનાવર તુચ્છ ન ધારે તે જન બાલક ધર્મ તમારે. ૩ રતું રીબાતું જઈ ઘર લાવે, દ્રવ્ય ન હોય દયા બતલાવો: કર્મ રૂડા કરી પુણ્ય વધારે, તે જીન બાલક ધર્મ તમારે ૪
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦૪
શ્રા આત્માનંદ પ્રકારા.
ગોચરમાં જઈ ઘાસ નંખા, આશીષ લ્યો કરી પાણી પીયા; નાંખી કબુતરને ચણ હરે, તે જીન બાલક ઘમ તમારે. ૫ રાષ્ટ્રીય આશ્રમ બહાર ચણા, બાલ અનાથ સનાથ ભણાવે; જ્ઞાતિ કુટુંબ સ્વદેશ સુધારે, તે જીન બાલક ધમ તમારો. ૬ આદરવી વડી વાંચનશાળા, થાયે પ્રજા ઉરમાં અજવાળા; બેધક પુસ્તકને જ વધારે, તે જીન બાલક ધમ તમારે. ૭ કલેશ ફસંપતણું મૂળ કાપે, શાંતિ અભેદ ઘરેઘર સ્થાપ; અંતરથી અભિમાન વિદાર, તે જીન બાળક ધર્મ તમારો. ૮ ગુરૂ વડીલ શિખામણ સુણે, સંઘરવા શિશુના પણ ગુણે: જીવન ઉન્નતિએ પગથારે, તે જીન બાળક ધર્મ તમારો. ૯ સંયમ સત્ય દયા તપ તાણે, ભક્તિ વૈરાગ્ય સ્વચિંતન વાણે; વલ્લભ ધર્મ વણી પધારે, તે જીન બાળક ધમ તમારો ૧૦
દફતરી નંદલાલ વનેચંદ–મોરબી
,
– રાજા =*–
ગુરૂવંદન.
હરીગીત છંદ. અમૃત સમી વિદ્યા દીએ, નીજ બાલ જેવા જાણુને;
સારી શીખામણ આપતા જે, ભાવ અંતર આણુને. નિ:સ્વાર્થથી સારૂં અમારૂં, ચીતવી આશીષતા;
તે ધન્ય ધર્મ પિતા ગુરૂને, ચરણને નમીએ સદા.
N. V. Daftury Morri.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચારિત્ર-બંધારણમાં કેટલાક ખાસ અગત્યના ગુણે.
૩૦૫
ચારિત્ર બંધારણમાં કેટલાક ખાસ અગત્યના ગુણે
ધેર્ય-એ ગુણથી ચારિત્રમાં આગળ વધાય છે. ચારિત્ર દઢ થતું જાય છે. પ્રત્યેક નિષ્ફળતાનું મૂળ ઘેર્યની ખામી છે. ગમે એવા વિકટ પ્રસંગે પણ હિમ્મત નહીં હારી જતાં, તેમાંથી ગુણ ગ્રહણ કરતા રહી, તેને પાર જનાર ધૈર્યવંત મનુષ્ય ચારિત્રને સફળ કરી શકે છે. નિરાશા કે શાકના પ્રસંગથી ઘેરાતા લગારે ગભરાયા વગર તેનાં કારણ તપાસવાં અને ધર્યને ખીલવવાનાં સાધન તરીકે તેનો ઉપયોગ કરે. પ્રમાણિકતા કે સત્યતા, ને સરલતા, એ ચારિત્ર મંદિરની દીવાલમાં ગરજ સારે છે. તેના ઉપર ચારિત્રને સઘળો આધાર રહે છે. સત્યને સાચો ભક્ત હશે તે બીજાને ભૂલવણીમાં નાખવા કદી પ્રયત્ન કરશો નહીં. અન્યને છેતરવાના કામમાં આપણે જાતે તે જરૂર છેતરાઈએ જ છીએ. બીજા તે ન પણ છેતરાય; કારણકે માણસ ગમે એવું કપટ કરે તો પણ મનુષ્ય એકબીજાના હૃદય પારખી જાય છે, અને પછી તો કપટીનો વિશ્વાસ ઉઠી જવાથી તેનું સાચું પણ માથું જાય છે, અને તેને બળાપ થયા કરે છે.
પ્રેમ-નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ એ ચારિત્ર મંદિરનું રક્ષણ કરનારૂં ઉપયોગી છાપરૂં છે. જેમ મકાનનું બાહ્યા છાપરૂં તાપ અને વરસાદથી રક્ષણ કરે છે તેમ પ્રેમ પણ જ્ઞાન અને ઘેર્યને અયોગ્ય ઉપયોગ થતો અટકાવે છે. શુદ્ધ પ્રેમ વગરના જ્ઞાન ને ધૈર્ય પણ ભયરૂપ થઈ પડે છે.
પ્રેમને એક શબ્દ લાગણી સૂચક છે પરંતુ તેમાં માન, પ્રશંસા, પૂજ્ય ભાવ, ભક્તિભાવ, પાપકાર, દીલજી, દયા, અનુકંપા અને સહાયકવૃત્તિ વિગેરે અનેક સદ્ગુણેનો સમાવેશ થઈ જાય છે. આ સર્વે સદગુણે પ્રેમમાંથી જ પ્રગટે છે. પ્રેમનો મુખ્ય ગુણ મિત્રતા છે અને દઢ મિત્રતા એજ બંધુત્વ છે. તેના ઉપર આપણું આત્મ વિકાસ માટે આધાર છે. જે આપણે આમા બળવાન, ધર્યવાન બને તો આપણને આગળ વધતાં કેણ અટકાવી શકે?
સ્વતંત્રતામાં જ જીવનને ખરે આનંદ છે અને સ્વતંત્રતાનો ખરે ઉપગ એજ ખરૂં જીવન. કેદમાં સડવું તેના જેટલું જ બંધન પોતાનો સમય વ્યર્થ ગાળવામાં, પિતાનો ધર્મ યથાર્થ નહીં બજાવવામાં અને પોતાની શક્તિને યોગ્ય ઉપયોગ નહીં કરવામાં છે. એટલા માટે જ બાહ્ય પદાર્થોથી ભય પામવાની જરૂર નથી, પરંતુ આપણી શક્તિઓને યોગ્ય ઉપયોગ થતો નથી એજ મેટો ભય છે. આપણી ફરજ સળુણેમાં સંપૂર્ણ રીતે આગળ વધવાની છે.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦૬
- શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શાસ્ત્રી શબ્દના અર્થનું રહસ્યવાળું ખરૂં શાસ્ત્ર, ૧ શાસ ધાતુ, અનુશિષ્ટ–અનુશાસન અર્થવાળે છે. અને ત્રે ધાતુ પાલનરક્ષણ
અર્થમાં વાપરવાને સર્વ વ્યાકરણ શાસ્ત્રીઓએ ઠરાવેલ છે. ૨ રાગદ્વેષને મેહથી ઉદ્ધત ચિત્તવાળા જીને સદ્ધર્મ માગે બરાબર વિવેક
સર જે–જોડે અને વિવિધ જાતનાં દુ:ખથી બચાવે એ રીતે શાસ્ત્રનું નિરૂ
પણ ઉત્તમ જ્ઞાનીજનેએ કરેલું છે. ૩ એ ઉપરથી એ જ સાર નીકળે છે કે સારી રીતે સન્માર્ગમાં સ્થાપન
કરવાના સામર્થ્ય વડે એને દુઃખથી બચાવવા-રક્ષણ કરવાના નિર્દોષ બળવડે
યુક્ત જ હોય તે ખરૂં શાસ્ત્ર કહેવાય અને સર્વજ્ઞનું વચન તે એવા નિર્દોષ સામર્થ્યવાળું શાસ્ત્ર હોઈ શકે.
ઉપનય સાથે ત્રણ વણિકેનું દૃષ્ટાન્ત. કેઈ ત્રણ વણિકે પિતાપિતાની મૂળની મુડી સાથે લઈને વ્યાપાર કરવા નીકળ્યા તેમાંથી એક વણિક સાવધાનપણે વ્યાપાર કરતો મૂળની પુંજીને વધારવાથી ઘણે લાભ પામ્યો. બીજે વણિક મૂળની પૂંજી લઈને ઘરે આવ્યું અને ત્રીજો વણિક તો મૂળની મુડીને પણ ગુમાવી બેઠો. જેમ વ્યાપાર-વ્યવહારમાં ત્રણ વણિકનું દ્રષ્ટાન્ત દીધું તેમ ધર્મ-વ્યવસાયમાં પણ જાણું લેવું.
મનુષ્ય મરી, તથાવિધ ભદ્ધિકતા-સરળતાને દાનરૂચિ વિગેરે શુભ કરણીવડે ફરી મનુષ્યભવ પામે તે મૂળની મુડી સાચવી રાખી જાણવી. મનુષ્યપણુમાં પ્રશસ્ત ભાવે તપ-સંયમનં સેવન-આરાધન કરી, ઉચ્ચ દેવગતિ સાધવામાં આવે તે મુળગી મુડીને વધારી લાભ મેળવ્યો જાણવો; અને હિંસા, વિશ્વાસઘાત, ચોરી અને વ્યભિચારાદિક નબળાં કૃત્યો વડે નરક-તિર્યંચ ગતિ ઉપાય તે મુળગી મુડીને ગુમાવી દીધી સમજવી.
ભાવના, પરિણામ અને પ્રવૃત્તિ-એ દરેક પ્રશસ્ત અને અપ્રશસ્ત એમ બે પ્રકારે હોઈ શકે છે અને કઈપણ કાર્યની સિદ્ધિ માટે કમસર એની જરૂર રહે છેજ. એના વગર કોઈપણ કાર્યની સિદ્ધિ થઈ શક્તી નથી એ સંબંધી વિશેષ અધિકાર ગુરૂગમ્ય કે ગ્રંથાન્તરથી સ્વયંમેવ જાણું લઈ અપ્રશસ્તભાવ તજીતજવા ખપ કરીને પ્રશસ્ત ભાવ આદરવા ઉજમાળ થવું જેથી ઈષ્ટ કાર્ય સિદ્ધ થઈ શકે.
લે. સગુણાનુરાગી મુનિરાજ શ્રી અરવિજયજી.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
©
www.kobatirth.org
રાગ અને દ્વેષના ભેદ.
રાગ અને દ્વેષના ભેદો.
•$$ = $$ ===
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦૭
આ સંસારમાં સર્વને વિદિત છે કે, ઉત્તમ જીવાએ રાગ તથા દ્વેષના સર્વથા ત્યાગ કરવા જોઇએ. રાગ અને દ્વેષ એ અનંત સ’સારનું મૂલ છે. આ સંસારના પ્રવાહને વધારનારી એ બેજ વસ્તુ છે. જો આત્મા રાગદ્વેષથી નિર્મુકત થાય તેા પછી તે મેાક્ષના પુણ્ અધિકારી અને છે એમાં કાઇ જાતની શકા રહેતી નથી. ભગવાન તીર્થંકરાએ અને જૈન મહિષએએ તેટલા માટે રાગ દ્વેષ ત્યાગ કરવાના જ ઉપદેશ કરેલા છે. આત્માની મલિનતા પણુ એ ઉભયમાં જ રહેલી છે, જ્યાં સુધી રાગ તથા દ્વેષની મલિન છાયા આત્માને આચ્છાદિત કરે છે, ત્યાં સુધી આત્મા પેાતાનુ શુદ્ધ સ્વરૂપ જોઇ શકતા નથી. શુદ્ધ દેનના સ્વભાવવાળા આત્મા રાગદ્વેષના ગાઢ અ ંધકારમાં અંધ થઇ જાય છે અને તેથી વિવિધ પ્રકારના કાન બાંધે છે.
એકંદર રાગ અને દ્વેષ અપ્રશસ્ત ગણાય છે, તાપણુ કાઇ કાઇ પ્રસ ંગે તે પ્રશસ્ત અને આદરણીય મનાય છે. તે વાત જૈન અધ્યાત્મવેત્તાઓએ પેાતાના આગમમાં યુકિતપૂર્વક દર્શાવી છે, અને તેના રમણીય દૃષ્ટાંતા આપી સિદ્ધ પણ કરેલી છે.
For Private And Personal Use Only
રાગને અર્થ પ્રીતિ થાય છે અને દ્વેષના અર્થ અપ્રીતિ થાય છે. કોઇ પણ વસ્તુ ઉપર હૃદયથી પ્રીતિ ઉપજે અને તેને સંપાદન કરવાની ઇચ્છા ઉત્પન્ન થાય તે રાગનું શુદ્ધ સ્વરૂપ છે. કોઇ પણ વસ્તુ ઉપર હૃદયથી અભાવ ઉત્પન્ન થાય અને તેને ત્યાગ કરવાની ઇચ્છા થાય તે દ્રેષ કહેવાય છે. રાગ કાઇ અપેક્ષાએ પ્રશસ્ત થાય છે અને કોઇ અપેક્ષાએ અપ્રશસ્ત થાય છે, તેવી રીતે દ્વેષ પણ કેાઇ અપેક્ષાએ પ્રશસ્ત અને કઇ અપેક્ષાએ અપ્રશસ્ત થાય છે. એટલે પ્રશસ્ત અને અપ્રશસ્ત એવા એ ભેદ રાગના અને તેવાજ એ ભેદ દ્વેષના થઇ શકે છે. સારા ઉદ્દેશથી ધ ભકિત, નીતિ અને શુભ કામમાં તેમજ પરમાત્મા, ગુરૂ અને સજ્જના ઉપર જે રાગ કરવા તે પ્રશસ્ત રાગ કહેવાય છે અને તેવા રાગને ધારણ કરનારા રાગી પુરૂષ। મહાત્માઓની કેટિમાં ગણાય છે. સત્કાર્ય કરવા રાગી થયેલા પુરૂષો દિ આ જગતના પ્રપંચમાં પડતા દેખાય અને તેને માટે શુદ્ધ બુદ્ધિથી પ્રવર્ત્ત ન કરતા હાય તે। . તેઓને રાગ પ્રશસ્ત હાવાથી તેએ પ્રશ’સનીય ગણાય છે. આથી કરીને જેએ સામાજિક શુભ કાર્યમાં, સ્વજ્ઞાતિ કે સંઘની સુધારણાના કાર્યોમાં રાગ ધરનારા હોય છે, તેઓ પ્રશસ્ત રાગને ધારણ કરનારા સમજવા અને તેઓ રાગી છતાં ધન્યવાદને પાત્ર અને છે.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૯૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન અને અવિરતિ ઉપર તેમજ આ સાંસારિક વિષયે ઉપર રાગ ધારણ કરવામાં આવે છે, તે અપ્રશસ્ત રાગ ગણાય છે અને તેવા રાગને ધારણ કરનારા પુરૂષે અપ્રશસ્ત રાગી કહેવાય છે.
આજકાલ આવો રાગ વિશેષ પ્રવર્તે છે. કેટલાકએક તે અપ્રશસ્ત રાગને વશ થઈ જૈન ધર્મની હીલણ કરાવે છે. અમુક નગર, અમુક ઉપાશ્રય અને અમુક શ્રાવક તથા શ્રાવિકા ઉપર રાગ ધરનારા મુનિઓ વીર પ્રભુની આજ્ઞાનું ખંડન કરે છે. તેવી જ રીતે ગૃહસ્થ શ્રાવકો પણ અમુક વ્યક્તિ અથવા સંસ્થાપર રાગ કરી બીજાને હાનિ પહોંચાડવાના કામમાં રાચે તો એ પણ અહંત પ્રભુના આદેશનું ઉલ્લંઘન કરનારા અને શ્રાવકાભાસ ગણાય છે; માટે એ અપ્રશસ્ત રાગ ધારણ કરવો ન જોઈએ. એ રાગથી પ્રતિકૃલ એ ષ પણ પ્રશસ્ત અને અપ્રશસ્ત એવા બે પ્રકાર છે. મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન અવિરતિ વગેરે અશુભ તરફ છેષ કરે તે પ્રશસ્ત દ્વેષ કહેવાય છે; કારણ કે, જે તેમને વિષે દ્વેષ ઉત્પન્ન ન થાય તો પછી તેનો ત્યાગ કેમ થઈ શકે ? હૃદયમાં ઠેષના અંકુરો ઉત્પન્ન થયા વિના ત્યાગ બુદ્ધિ થતી જ નથી. તે એ અપેક્ષા એ છેષ પણ શ્રેષ્ઠ ગણાય છે. તથાપિ તેની અંદર એટલી સૂક્ષમતા છે કે, તે દ્વેષ પરને તાપ કરનાર ન હોવો જોઈએ. બીજા પ્રાણીને તાપ કરનાર ઠેષ પ્રશસ્ત થઈ શકતો નથી. કેઈ માણસ મિથ્યાત્વી, અજ્ઞાની, ક્રૂર કે ઘાતકી હોય તે તેની તરફ ટ્રેષ કરે તે માત્ર અભાવ રૂપે કરવાને છે; કાંઈ તેને પરિતાપ કરવા રૂપે કે હેરાન હાનિ કરવાનું નથી. તેવા માણસને હાનિ કરવા માટે જે કાંઈ યોજના કરવી એ ઠેષ પ્રશસ્ત કહેવાતું નથી. એવા ઠેષને તે સર્વદા ત્યાગ કરવો જોઈએ પરને તાપ કરનારા શ્રેષમાં ક્રોધના અંશે હોય છે અને ક્રોધ એ કષાય હોવાથી સર્વથા અનાદરણીય છે.
વળી રાગના સંકલેશ અને વિશુદ્ધ એવા બે અંગરૂપ વિભાગ થઈ શકે છે. તેમ છેષના થઈ શકતા નથી, કારણ કે, દ્વેષમાં વિશુદ્ધ ને ભાગ આવી શકે જ નહીં. તે તા સર્વદા સંકલેશમય છે.
જે કે દ્વેષ તો સર્વથા ત્યાગ કરવા ગ્ય છે. બ્રેષના પરિણામ પરિતાપક હોય છે પણ જે દ્વેષ કરવાનો કહ્યો છે, તે અભાવરૂપ માત્ર અપેક્ષાએજ છેષ સમજ ક્રોધ રૂપ દ્વેષ સમજવો નહીં. અભાવને અર્થ અરૂચિ કે અણગમો થાય છે. એટલે કોઈ વસ્તુ કે અનુષ્ઠાન તરફ હદયથી અરૂચિ–અણગમો બતાવો એનું નામજ દ્વેષ છે. હાનિ કે પરિતાપ કરનાર છેષ અહિં લેવાનો નથી. જે એ શ્વેષ ન લઈએ તો સામાન્ય રીતે કોઈ પણ નઠારી વસ્તુ ત્યાગ કરવાના પરિણામ થાય નહીં.
જે દ્વેષ ક્રોધ બુદ્ધિથી બીજાને હાનિ કરવા ઉત્પન્ન થાય તે અપ્રશસ્ત દ્વેષ કહેવાય છે અને તેવા દ્રેષથી કર્મના બંધ થાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
રાગ અને દ્વેષના ભેદ.
૩૦૬ આ સિવાય ચાર નિક્ષેપાથી પણ રાગ તથા બ્રેષના ભેદ દર્શાવેલા છે. જેને માટે અધ્યાત્મ મત પરીક્ષા નામના ગ્રંથમાં સારી રીતે વિવેચન કરેલું છે. ૧નામ, ૨ સ્થાપના, ૩ દ્રવ્ય અને ભાવ-એ ચાર પ્રકારે રાગ તથા બ્રેષના ચાર ચાર ભેદ થાય છે. જેમકે નામરાગ, સ્થાપના રાગ, દ્રવ્યરાગ અને ભાવરાગ, એમ ચાર ભેદથી રાગ દર્શાવેલા છે. જેનું નામ રાગ હોય તે નામરાગ કહેવાય છે. જે રાગવાનનું ચિત્ર કાઢવામાં આવ્યું હોય, તે સ્થાપનારાગ કહેવાય છે. દ્રવ્ય એટલે વસ્તુતા એક રીતે જે રાગ તે દ્રવ્યરાગ કહેવાય છે. તે દ્રવ્યરાગના કર્મીદ્રવ્યરાગ અને
કર્મ દ્રવ્યરાગ એવા બે પ્રકાર છે, તેમાં કર્મ દ્રવ્ય રાગના ચાર પ્રકાર છે. ૧ યોગ કમ દ્રવ્ય રાગ, ૨ બયમાન કર્મ દ્રવ્યરાગ, ૩ બદ્ધ કર્મ દ્રવ્ય રાગ અને ૪ ઉદીરણ પ્રાપ્ત કર્મ દ્રવ્યરાગ, તે દરેકનું સ્વરૂપ જૈન આગમમાં વિસ્તારથી વર્ણન કરેલું છે. તેનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે. જે જે મેહનીય કર્મના પુદ્ગલ બંધ પરિણામને અભિમુખ થયાં હોય તે ચોગકર્મ દ્રવ્યરાગ કહેવાય છે. મહનોય કર્મના પુગળ બંધ ક્રિયાના પરિણામને પામ્યા હોય, તે બધ્યમાન કર્મ દ્રવ્યરાગ કહેવાય છે. જે મોહનીય કર્મના પુદ્ગળ બંધ પરિણામની નિષ્ઠાને પામ્યા હોય, તે બદ્ધકર્મ દ્રવ્યરાગ કહેવાય છે. અને જે મેહનીય કમના પુ૬ગળ ઉદયને પામ્યા હોય તે ઉદીરણ પ્રાપ્ત કર્મ દ્રવ્યરાગ કહેવાય છે. આ ચાર પ્રકારને સંબંધ મેહનીય કર્મ આશ્રીને રહેલો છે. મોહનીય કર્મના પુદગલબંધ પરિણામને અભિમુખ થવું, તેની પુગળ બંધ ક્રિયા, પુગળ બંધ નિષ્ટ, અને પુદુગળ ઉદય-આવી રીતે મેહનીય કર્મની ચાર પ્રકારની સ્થિતિ ઉપર આ કર્મ દ્રવ્યરાગ રહેલ છે. અને તે પ્રમાણે રાગની દશા જોવામાં આવે છે. એટલે જ્યારે જીવને મેહનીય કર્મને પુગળ બંધની અભિમુખતા, ક્રિયા, નિષ્ઠા અને ઉદય પ્રાપ્ત થાય છે, ત્યારે તેનામાં રાગદશા ઉત્પન્ન થાય છે. તે દશાના ઉદ્દેશથી જ્ઞાની પુરૂએ એવી રીતે તેના ચાર પ્રકાર કહેલા છે.
જેને કમ દ્રવ્યરાગનો બીજો પ્રકાર કહેવામાં આવ્યો છે, તેના વિપ્રસા અને પ્રયોગ એવા બે પ્રકાર છે એટલે વિશ્રસાનકર્મ દ્રવ્યરાગ અને પ્રયોગને કમંદ્રવ્યરાગ–એવા નામ પડી શકે છે. પહેલો વિશ્રસાનો કર્મ દ્રવ્યરાગ ક્ષણિક સ્થિતિવાલો હોય છે. તે ઉપર સંધ્યારાગનું દષ્ટાંત આપેલું છે. જેમ સંધ્યારાગની સ્થિતિ ક્ષણિક રહે છે, તેવી રીતે વિશ્રસાનો કર્મ દ્રવ્ય રાગની સ્થિતિ ક્ષણિક રહે છે. જે આત્માને એ રાગ લગ્ન થયે હોય, તે આત્મા એ રાગને ક્ષણિક અનુરાગી બને છે. બીજા પ્રયોગને કદ્રવ્યરાગને માટે કસુંબી વસ્ત્રનું દષ્ટાંત છે. તે રાગ ચિરસ્થાયી છે. જેમ કસુંબી વસનો રંગ વસ્ત્રની અંદર ઘણે વખત રહે છે, તેમ પ્રયોગો કર્મ દ્રવ્યનો રાગ આત્માની સાથે ઘણે વખત રહે છે. એ રાગને
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ. રાગી આત્મા પોતાની રાગ દશાને એટલો બધો આધીન થઈ જાય છે કે જેથી તે પિતાનું શુદ્ધ સ્વરૂપ ભૂલી જઈ કષાના કણ જાળમાં ફરી પડે છે.
વળી જેમ દ્રવ્યરાગ છે, તેમ ભાવરાગ કહેવાય છે અને તેના બે ભેદ પડી શકે છે. ઉદય પ્રાપ્ત ભાવરાગ અને પરિણામ ભાવરાગ એવા બે ભેદથી તેઓ લખાય છે. જ્યારે આત્માની અંદર મેહનીય કર્મનો ઉદય થાય ત્યારે તે ઉદયપ્રાપ્ત ભાવ રાગ કહેવાય છે અને જ્યારે મેહનીય કર્મ પરિણામને પામે ત્યારે પરિણામ ભાવરાગ કહેવાય છે. આ બંને રાગ જન્મધારી આત્માને તેના જીવનમાં અનુભવવામાં આવે છે અને તેને આધારે તે જીવાત્મા તેટલા પ્રમાણમાં રાગદશા પામે છે અને તેના ફળ ભોગવે છે.
તે પ્રમાણે છેષના પણ પ્રથમ નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવ એવા ચાર પ્રકાર થાય છે.
તેમાં દ્રવ્યદ્રષના બે પ્રકાર છે, કર્મ દ્રવ્ય દ્વેષ અને કર્મ દ્રવ્ય ષ તેમાં જે કર્મ દ્રવ્ય છેષ છે, તેના ગ, બેધ્યમાન, બદ્ધ અને ઉદીરણ પ્રાપ્ત એવા ચાર ભેદ આગળ રાગના બતાવ્યા તે પ્રમાણે પડી શકે છે. આ ચાર ભેદ પણ મેહનીય કર્મને આશ્રીને રહેલા છે. પૂર્વે કહેલા રાગની જેમ નકર્મ દ્રવ્ય શ્રેષના વિશ્રસા અને પ્રયોગ એવા બે ભેદ થાય છે અને તેની સ્થિતિ ઉપર પણ સંધ્યા અને કસુંબી વસ્ત્રના દષ્ટાંત લાગુ પડે છે. તેમાં ભાવષના ઉદય અને પરિણામ એવા બે પ્રકાર અને તેમના લક્ષણો પણ પૂર્વવત્ સમજવાના છે.
આ પ્રમાણે રાગ અને દ્વેષના અનેક ભેદ જૈન આગમમાં દર્શાવેલા છે, અને તેને ત્યાગ કરવાને ઉત્તમ પ્રકારે ઉપદેશ આપેલ છે.
મહાનુભાવ શ્રી યશોવિજયજી ઉપાધ્યાય મહારાજે રાગ અને દ્વેષનું સ્વરૂપ નયની રીતિથી ઘટાવી તે ઉપર એટલું બધું સુંદર વિવેચન કરેલું છે કે, જે વાંચવાથી વિદ્વાન વાચકના હૃદયમાં રાગ તથા ડેષનું સ્વરૂપ યથાર્થ સમજાય છે અને તેથી તેને ત્યાગ કરવા પ્રવૃત થવાય છે.
તે મહાનુભાવ લખે છે કે, રાગ તથા દેશના લક્ષણે નયન રીતિને અનુસરી જુદા જુદા થઈ શકે છે. સંગ્રહ નયની રીતિએ કોધ તથા માન એ બંને અપ્રીતિનું પરિણામ હાવાથી ષ કહેવાય છે અને માયા તથા લેભ એ પ્રીતિનું પરિણામ હોવાથી રાગ કહેવાય છે. વ્યવહારનયની રીતિએ માયાની યેજના બીજાના ઉપઘાતને માટે થાય છે, માટે માયા પણ દ્વેષ જ કહેવાય છે. ન્યાયપાર્જિત દ્રવ્ય વગેરેમાં જે લાભ થાય છે તે રાગ કહેવાય છે, પરંતુ અન્યાપાર્જિત દ્રવ્ય વગે
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાગ અને દ્વેષના ભેઢા.
31
રેમાં જે લાભ થાય છે, તે રાગ કહેવાય નહીં, કારણ કે એનાથી કષાયાદિકની
ઉત્પત્તિ થાય છે.
ફેબ્રુસુત્રની નયની રીતિએ ક્રોધ અપ્રીતિનું પરિણામ હાવાથી એકાંત દ્વેષ કહેવાય, બાકીના માન, માયા અને લાભ-એ ત્રણ એકાંત દ્વેષ કહેવાય નહીં, પણ અનેકાંત દ્વેષ કહેવાય, કારણ કે જ્યારે માન પેાતાના ઉત્કર્ષના પરિણામ રૂપ હાય છે, ત્યારે તે રાગ કહેવાય છે. અને જ્યારે તે પરિન ંદાના પરિણામરૂપ હોય ત્યારે દ્વેષ કહેવાય છે; તેવી માયા અને લેાસ પણ જ્યારે પૂર્વ પરિણામરૂપ હોય ત્યારે રાગ કહેવાય અને પરાહના પરિણામ રૂપ હોય ત્યારે દ્વેષ કહેવાય છે.
શબ્દનયની રીતિએ ક્રોધ તથા લાભ એ અને કષાયરૂપ હાવાથી એમાંના માન તથા માયા અપ્રીતિના પરિણામરૂપે થઇને જ્યારે ક્રોધમાં આવીને મળી જાય ત્યારે તે દ્વેષ કહેવાય છે અને પ્રીતિના પરિણામ રૂપે થઇ જ્યારે લાભમાં આવીને મળી જાય ત્યારે રાગ કહેવાય છે. આ પ્રમાણે મહાનુભાવ યશવિજયજી ઉપાધ્યાય નયમા ની રીતિથી રાગ તથા દ્વેષના જુદા જુદા સ્વરૂપ બતાવી તેના પરિણામને પ્રભાવ દર્શાવી તેમનાથી સદા દૂર રહેવાની સૂચના કરે છે. તે સાથે તેએ ખાસ જણાવે છે કે કેાઈ પણ મુનિ કે ગૃહસ્થે ફૂલની ઇચ્છા રાખ્યા વગર ધર્મ સાધન કરવું, જો ફૂલની ઇચ્છા રાખવામાં આવે તે તેમાં રાગ અને દ્વેષ આવ્યા વગર રહેતા નથી: તેને માટે મહાત્મા શેવિજયજી લખે કે, નવા રા રોમાયા ” “ ફૂલની ઇચ્છા રાગ અને દ્વેષથી થાય છે. ’”
એવી રીતે રાગ અને દ્વેષનું સ્વરૂપ સમજી દરેક ભવી આત્માએ તેમાંથી તદન મુક્ત થવાને તન, મન અને ધનથી પ્રયત્ન કરવા જોઈએ. તેમ છતાં જો કઢિ રાગ અને દ્વેષથી તદન મુકત ન થવાય તે પ્રશસ્ત રાગ અને પ્રશસ્ત દ્વેષનુ સેવન કરવું અને એમકરતાં કરતાં અનુક્રમે પેાતાના આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ ઓળખીવિતરાગ ભાવની ભાવના ભાવવી જેથી પરિણામે આત્મા પરમદશાને અધિકારી થઇ શકે.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧ ૨
શ્રા આ માનદ પ્રકારો.
-
prac. DONORODHOODS [ શ્રી મહાવીર પ્રભુનો ઉપદેશ.g ઉં અને તે સમયની સ્થિતિ
Gon e aevo==૦૦=૦૦૦/ જામ્પક ગામથી જ શ્રી મહાવીરે પિતાનો ઉપદેશ શરૂ કર્યો. કથી જ બંધ અને મોક્ષ થાય છે. અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ એ મોક્ષનાં સાધનો છે અને એમના પહેલા ઉપદેશનો સાર હતે. સર્વ ધર્મનું મૂળ દયા છે, પણ દયાના પૂર્ણ ઉત્કર્ષ માટે ક્ષમા, નમ્રતા, સરલતા, પવિત્રતા, સંયમ, સંતોષ સત્ય, તપ, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ એ દશ ધર્મો સેવવા જોઈએ. જે ૧ છે
ક્ષમા રહિત માણસ દયાનું સારી રીતે પાલન નથી કરી શકતો, તેથી જે ક્ષમા કરવામાં તત્પર છે તે ધર્મને ઉત્તમ રીતે સાધી શકે છે. જે ૨
સર્વ સદ્દગુણે વિનયને આધિન છે અને વિનય નમ્રતાથી જ આવે છે, જે પુરૂષ નમ્ર છે તે સર્વ ગુણસંપન્ન થાય છે. ૩ |
ક
સરલતા વિના કેઈ પુરૂષ શુદ્ધ થઈ શકતો નથી અને તેમ થયા સિવાય ધર્મ પાળી શકતું નથી. ધર્મ વિના મેક્ષ નથી અને મોક્ષ વિના સુખ નથી. છે
સરળતા વિના પવિત્રતા નથી અને પવિત્રતા વિના મોક્ષ નથી. છે !
વિષય સુખના ત્યાગ કરવાથી જેણે ભય તથા રાગ-દ્વેષને તન્યા છે એવા ત્યા નિગ્રન્થી (સંયમી-સંતેષી) કહેવાય છે. જે પ છે
કરે
તન, મન, અને વચનના એકતા રાખવી અને પૂર્વાપર સત્ય વચનને ઉચ્ચાર એ ચાર પ્રકારનું સત્ય છે. તેના
ઉપવાસ, આહારમાં બે ચાર કેળીયા ઉણ રહેવું. આજીવિકાને નિયમ, રસ ત્યાગ, શિષ્ણુદિ સમવૃત્તિથી સહેવાં અને સ્થિર આસને રહેવું એ છ પ્રકારનું
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
^
^^^^
^
^
શ્રી મહાવીર પ્રભુનો ઉપદેશ અને તે સમયની સ્થિત્તિ. ૩૧૩ બાહ્ય તપ છે. પ્રાયશ્ચિત, ધ્યાન, સેવા, વિનય, કાર્યોત્સર્ગ અને સ્વાધ્યાય એ છે પ્રકારનું અભ્યત્તર તપ છે. ૮
સંપૂર્ણ સંયમપૂર્વક મન, વચન અને કાયાવડે રહેવું એ બ્રહ્મચર્ય છે. છેલ્લા
નિહતા એજ અપરિગ્રહ છે જેથી ઉપર કહેલા દશ ધર્મોના સેવનથી આપોઆપ ભય, રાગ અને પ નાશ પામે છે અને જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે. શાન્ત દાન્ત, વ્રત નિયમમાં સાવધાન અને વિધવત્સલ મોક્ષાથી મનુષ્ય નિષ્કપટ પણે જે જે ક્રિયા કરે છે તેથી ગુણની વૃદ્ધિ થાય છે. જે પુરૂષની શ્રદ્ધા પવિત્ર છે તેને શુભ અશુભ બન્ને વસ્તુઓ ગુમ વિચારને લીધે શુભ રૂપિજ ફળ આપે છે. એના
હે મુનિ ! એટલે વિચારશીલ પુરૂષે ! જન્મ અને જરાનાં દુઃખ જે તમારે દૂર કરવા હોય તો અહિંસા ધર્મનો આદર કરો.
જેમ તમેને સુખ પ્રિય છે તેમ સર્વ જીવોને સુખ પ્રિય છે, એમ વિચારી કોઈપણ જીવને મારશે નહિ અને બીજા પાસે મરાવશે નહિં. લોકોના દુઃખેને જાણનાર સર્વ જ્ઞાની પુરૂએ એ મુનિઓને, ગૃહસ્થોને, રાગીઓને, ત્યાગીઓને, ભેગીઓને અને યોગીઓને આ પવિત્ર અને શાશ્વત ધર્મ કહ્યો છે કે કઈ પણ જીવને હણવો નહિં, તેના પર હકુમત ચલાવવી નહીં, તેને કબજે કરે નહીં, અને તેને હેરાન કરે નહિં. પરાક્રમી પુરૂષ સંકટે પડતાં પણ દયા છોડતો નથી.
હે મુનિ ! અંદર જ યુદ્ધ કર, બીજા બહારનાં યુદ્ધની શી જરૂર છે. યુદ્ધની ચાવી સામગ્રી મળવી ઘણી મુશ્કેલ છે.
વિવેક એજ ખરે સાથી છે. વિવેક હોય તે ગામમાં રહેતાં પણ ધર્મ છે અને જંગલમાં રહેતાં પણ ધર્મ છે. વિવેક ન હોય તો બને નિવાસ અધર્મ રૂપ જ છે.
મહાવીરના ઉપદેશનો અત્યંત ફેલાવો કરનાર અને એમની અતિશય ભકિતભાવથી સેવા કરનાર મુખ્ય મોટા અગીયાર શિખ્યા હતા. એ સર્વ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧૪
થી આત્માનંદ પ્રકાર.
પ્રથમ ગોતમ ગોત્રના બ્રાહ્મણ હતા. અગીઅરે ભાઈઓ વિદ્વાન અને મોટા મેટા કુલના અધિપતિ હતા. સર્વે તપસ્વી, નિરહંકારી અને મુમુક્ષુ હતા. વેદ વિહિત કર્મકાન્ડમાં પ્રવિણ હતા પણ પદાર્થ જ્ઞાનથી શાન્તિને પામ્યા ન હતા. મહાવીરે એમના સંશો કાપી નાંખી એમને સાધુ દિક્ષા આપી.
મહાવીરે જૈન ધર્મમાં નવું ચેતન રેડી એની પુન: પ્રતિષ્ઠા કરી. એમના ઉપદેશના પરિણામે પ્રજા વળી પાછી જેરથી જૈન ધર્મ પ્રત્યે આકર્ષાઈ. વૈરાગ્ય અને અહિંસાને ન જુવાળ દેશ ઉપર ફરી આવ્યું. અનેક રાજાઓ, ગૃહસ્થ અને સ્ત્રીઓએ સંસારનો ત્યાગ કરી સન્યાસ ધર્મ ગ્રહણ કર્યો. એણે કેવળ જૈનધર્મમાંથી મંસાહાર સદંતર બંધ કર્યો એટલું જ નહીં પણ એ ધર્મને પરિણામે વૈદિક ધર્મમાં પણ અહિંસા પરમ ધર્મ મનાયે. અને ફળાહારને સિદ્ધાંત મોટે ભાગે હિન્દુ પ્રજાએ સ્વીકાર્યો.
*
મહાવીરના ઉપદેશનું પરિણામ પિતાના સમયમાં કેટલું ભારે હતું એ જાણવું મુશ્કેલ છે, પણ એ આહત ધર્મે હિંદુસ્તાનમાં પોતાને પાયે સ્થિર
ખે છે. એક કાળમાં વૈદિક અને જૈન વચ્ચે ભારે ઝગડા ચાલતા હતા, પણ આજે બંને સંપ્રદાયો વચ્ચે કશે વૈરભાવ રહ્યો નથી. આનું કારણ એ છે કે જૈન ધર્મનાં કેટલાક તો વૈદિકે અને ખાસ કરીને વૈષ્ણવ સંપ્રદાયોએ અને પિરાણિકએ પૂર્ણપણે પિતામાં મેળવી દીધાં છે. એ બે ધર્મો વચ્ચે ભારે પ્રકૃતિને કે સંસ્કારનો ભેદ હવે રહ્યો નથી.
s
બહોતેર વર્ષની વય સુધી મહાવીરે ધર્મોપદેશ કર્યો. એમણે જૈનધર્મને નવું સ્વરૂપ આપ્યું. એમના કાળમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ તીર્થકરને સંપ્રદાય ચાલતે. પાછળથી શ્રી મહાવીરે અને શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુના અનુયાયીઓએ પિતાના ભેદોને સમાવી દઈ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવ તપાસી જૈનધર્મને એકરૂપતા આપી. બહેતેરમે વર્ષે કારતક વદ અમાસને દિવસે મહાવીરનું નિવાણ થયું.
ઈષ્ટ દેવતાની અત્યંત ભકિતવડે ચિત્ત શુદ્ધ કરી મનુષ્યની સર્વે ઉત્તમ સંપત્તિઓ સંપાદન કરી છેવટે તેનું પણ અભિમાન તજી અખત્મ સ્વરૂપમાં સ્થિર રહેવું એ ખરૂં ધ્યેય છે.
એક યુનિ.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧૫
ખરી જરૂર શાની છે? ખરી જરૂર શાની છે ?
હવે કંઈ જાગી જુઓ !
પ્રભુ ! અમને ખરા માણસ આપે ! આવા સમયમાં મોટા દિલના મજબૂત મનના, ખરી શ્રદ્ધાવાળા, અને કામ કરવાને ખુશી, પદવીના લોભથી તણાઈ ન જાય તેવા, પદવીની લાલચથી ઠગાય નહિ તેવા, દઢ અભિપ્રાય તથા સંક૬૫ શકિતવાળા અને સત્યશીલ માણસની જરૂર છે. ”
કર્તવ્ય-કળા—પોતાના અધિકાર પ્રમાણે કામ કરે, તેના ફળ માટે અધીરા ન બનો. અર્પણ બુદ્ધિથી કામ કરનાર ઘણું કમાય છે.
નિઃસ્વાર્થ સેવાથી થતે આત્મ સંતોષ–એ તેને જેવો તેવો બદલે નથી.
ધર્મની પરીક્ષા ( કટી ) – દેશના સામાજિક બનેના નિર્ણયમાં અમુક ધર્મ કેટલે ઉપયોગી થઈ પડે છે એ ધર્મની પૂરતી કસોટી છે, એમ હાલનું જગત વધારેને વધારે માનતું જશે. તમારા પોતાના ધર્મ તરફ દષ્ટિ ફેરો તેમાંથી તમારા દેશની ઉન્નતિ થાય છે કે કેમ ? તેની તપાસ કરો તે કાંઈ કામ કરે છે કે નહીં તેની તજવીજ કરે. જે કાંઈ પરિણામ આવવાં જોઈએ તે તેનાથી આવે છે કે નહીં તેની તપાસ કરો. જે માણસ સંપૂર્ણ રીતે ધર્મનિષ્ઠ રહે તેને સમાજ સેવા તથા દેશાભિમાન તરફ કેટલું પ્રોત્સાહન રહે છે ? વિચારવા ગ્ય એવી ઘણું ઘણી બાબતો છે. કોઈ માણસનું ધાર્મિક જીવન તેના કાર્યોમાં સ્પષ્ટ રીતે માલુમ પડી ન આવે તો તે જીવન ચૈતન્યમય અગર ખરૂં જીવન હોઈ શકે નહીં. માત્ર બુદ્ધિમાન લેકની એક જાતિ ઉત્પન્ન કરવી એજ કેળવણીને હેતુ હોવો જોઈએ નહીં. સમાજના અંગભૂત તરીકે લેકમાં કર્તવ્ય બુદ્ધિ અને જવાબદારીની લાગણી ઉત્પન્ન થાય એ પણ તેને હેતુ છે.
એકતા–વિચાર, વાણી અને આચારની એકતા આવવી જોઈએ ને દરેક માંથી મલીનતા દૂર થઈ, પવિત્રતા દાખલ થવી જોઈએ. એમ કરવાના અભ્યાસથી જ આપણું સૈનું શ્રેય સંભવે છે.
સગુણાનુરાગી મુનિરાજશ્રી કરવિજયજી.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
થી
બ્રહ્મચર્ય.
લેખક:- દફતરી નંદલાલ વનેચંદ પોપટભાઈ–મોરબી.
નુષ્યની પચીસ વર્ષની ઉમર થાય ત્યાં સુધી કાળ સાધારણ રીતે વિદ્યાથી" અવસ્થાને ગણાય છે, અને માણસના મગજનો વિકાસ અને શરીરના અંગેની સંપૂર્ણ ખીલવણ પણ ઘણે ભાગે ત્યાં સુધીના સમયમાં જ થાય છે, એટલે તે સમય દરમ્યાન ખીલતા અંગેને
પિષણ આપવા માટે અને અભ્યાસ થકી થાકી જતા મગજની પુષ્ટિ કરવા માટે લેહીનું સત્વ જે વીર્ય તેના રક્ષણની ખાસ જરૂર છે, માટે વિદ્યાથીં. એએ વિદ્યાર્થી અવસ્થા સુધી નિર્મળ ભાવથી અખંડપણે બ્રહ્મચર્ય પાળવું જોઈએ. જેઓને દુર્ભાગ્યે વેચ્છાથી અથવા માબાપે પાડેલી ફરજથી વિદ્યાર્થી અવસ્થામાં બ્રહ્મચર્ય ભંગ કરવાનો વખત આવે છે અર્થાત્ પરણાવી દીધેલ હોય છે, તેઓને શારિરીક તથા માનસિક મહા અનર્થોની સાથે ઘણું હાનિ પહોંચવાનો સંભવ છે. મગજમારી કરવી પડે તેવા કઠીન અભ્યાસના બોજાથી મગજને ઘણેજ ઘસારો લાગે છે, અને જેમ જેમ અભ્યાસને પરિશ્રમ વધતો જાય છે, તેમ તેમ મગજનું ઘર્ષણ થાય છે. જેટલા પ્રમાણમાં મગજનું ઘર્ષણ થાય તેનાથી અધિક તેને પોષણ મળવું જોઈએ. ઘસારાની ખોટ પૂરી પાડી મગજને પોષણ આપનાર જે કઈ તત્વ હોય તો તે વીર્ય છે, માટે તેનું સર્વથા રક્ષણ થવું જોઈએ. જો તેમ થાયતે જીવ નની આબાદિ અને મગજની પરિસ્થિતિને પ્રાયે ધકકો લાગતો નથી, પણ મગજ અને શરીરને પોષણ આપનાર વીર્યને જે અપરિપકવ સ્થિતિમાં કોઈપણ રીતે હાનિ પહોંચવાનો સંભવ ઉભું થયે તો પછી મગજનું પિોષણ થવું તે દૂર રહ્યું પણ રક્ષણ થવું એ પણ મુશ્કેલ છે.
વીર્યનો સંબધ મનુષ્યના સ્થળ દેહની સાથે તેમજ માનસિક શક્તિની સાથે પણ રહેલો છે. જેઓ વિશુદ્ધ બ્રહ્મચારી હોય છે તેઓની શારીરિક સંપત્તિ સારી હોય છે, એટલું જ નહિ પણ તેઓનું મગજ પણ તાજું ને તાજું જ રહે છે, તેથી ઉલટું જેઓ અખંડ બ્રહ્મચર્યને સેવી શકતા નથી તેઓની શારીરિક તેમજ માનસિક શક્તિ દિવસે દિવસે ક્ષીણ થતી જાય છે. આ કારણથી જ વીર્યને શરીરનો તેમજ મગજને રાજા કહે છે. વીર્ય સંપૂર્ણ રીતે પરિપક્વ થવાનો સમય આરોગ્યશાસ્ત્રના વિદ્વાનોએ પચીસ વર્ષ સુધીના લેખે છે, અને તેથી તેને અનુસરીને વિદ્વાનોએ ઉપદેશ્ય છે કે વિદ્યાથીઓએ પ્રથમ અવસ્થામાં વિશુદ્ધ
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બ્રહ્મચર્ય.
૩૧૭
બ્રહ્મચર્ય પાળવું. એ અવસ્થામાં જે વિદ્યાથીઓ બ્રહ્મચર્ય પાળી શકે નહિ તે તેઓ શારીરિક સ્વાસ્થયને અનુભવી શકતા નથી, તેમજ માનસિક શક્તિ ક્ષીણ થતી જવાને લીધે સ્મરણ શક્તિ ઘસાતી–ભુંસાતી જાય છે, અને વિદ્યાભ્યાસ બરાબર રીતે થઈ શકતો નથી. સતેજ સ્મરણ શક્તિ વિના વિદ્યાભ્યાસમાં યઇ પ્રગતિ થઈ શકતી નથી, તેથી જે વીર્યને શારીરિક તેમજ માનસિક શક્તિ સાથે નિકટનો સંબંધ છે તેનો ક્ષય વીર્યની અપરિપકવ દિશામાં પ્રથમ અવસ્થામાં જ બાલ્યવયમાં જરાપણુ થવા દેવું જોઈએ નહિ. વિદ્યાભ્યાસથી સ્મરણ શક્તિ ઉપર બોજો થાય છે એ તો નક્કી જ છે. અને એ બેજાથી મગજને જે કાંઇ ઘસારો લાગે છે તે ઘસારો બ્રહ્મચર્યના પાલનથી– વીર્યનો દુર્વ્યય નહીં થવાથી પુરાઈ જતા પુન: મગજ અને સ્મરણશક્તિ તાજીને તાજી રહે છે, અને તે વિધાથી વિદ્યાભ્યાસને માટે સર્વથા ચોગ્ય જ રહે છે. પરંતુ એક બાજુએ વિદ્યાભ્યાસથી મગજને અને સ્મરણશક્તિને ઘસારો લાગતો હોય તથા બીજી બાજુએ વીર્યના દુર્વ્યયથી એ ઘસારાની ખોટ પુરાવાને બદલે વધતી જતી હોય, ત્યાં મગજ વિદ્યાભ્યાસને માટે પુન: તાજું બનતું જવાનો સંભવ જ રહેતો નથી. આ કારણથી જ વિદ્યાભ્યાસને અને અબ્રહ્મચર્યને કિંવા ગૃહસ્થાશ્રમને એકી સાથે બનતું નથી. બ્રહ્મચર્યનો અર્થ વિયયય ન કરો એટલે જ થતો નથી, પણ મન, વચન અને કાયાથી બ્રહ્મચારી રહેવું તેજ ખરૂં બ્રહ્મચર્ય છે. કાયાથી બ્રહ્મ ચારી ન રહેવાય તે મગજ અને શરીર બનેનું સ્વાચ્ય સચવાતું નથી, તેવી જ રીતે મન અને વચનથી જે બ્રહ્મચર્ય ન લેવાય તે ચિત્તની એકાગ્રતા સચવાતી નથી. વ્યગ્ર ચિત્તવાળે બનેલો વિદ્યાથી વિદ્યાભ્યાસને માટે નાલાયક ઠરે છે, આ કારણથી અબ્રહ્મચર્ય સંબંધી વિકારી વિચારોને પણ મગજમાં સ્થાન આપવું જોઈએ નહીં. જે વિષયની વાત કરતા હોય તેઓની પાસે ઉભા પણ રહેવું નહીં, તેમજ તેવી ભાષાનો ઉપગ પણ કરવો નહીં. માનસિક અને વાચિક બ્રહ્મચર્ય નહીં પાળી શકનારા તરૂણ વિદ્યાથીઓ શરીરથી બ્રહ્મચર્ય પાળે છે, છતાં તેઓને મગજને તથા શરીરને તે શારીરિક અબ્રહ્મચર્યના જેટલે જ ઘસારે લાગે છે. શારીરિક બ્રહ્મચર્ય પાળવામાં આવ્યા છતાં આ ઘસારો કેણ કરે છે ? પેલા અબ્રહ્મચર્ય સંબંધી વિકારજનક વિચારે જ. શાસ્ત્રમાં વિદ્યાથીઓએ ત્યજવા યોગ્ય પ્રસંગોમાં સ્ત્રીઓની સામે જેવું તથા તેને આલિંગન કરવું એ પ્રસંગે પણ ગણાવ્યા છે. વિકારજનક નાટક જેવા, તથા તેવા નોવેલે–વાર્તાના પુસ્તકો વાંચવા ઈત્યાદિ સર્વ પ્રસંગે અબ્રહ્મચર્યના પ્રવેશક માગે છે અને તેથી પ્રત્યેક વિદ્યાથીએ તેવા પ્રસંગેથી સર્વદા દૂર રહેવું જોઈએ. તેવા વિકારી વિચારના લશ્કરથી જે વિદ્યાથીનું મગજ હારતું નથી તે જ વિદ્યાથી વિશુદ્ધ બ્રહ્મચર્ય પાળી શકે છે, અને વિદ્યાભ્યાસમાં સંપૂર્ણ રીતે પાર પડી શકે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. myppy: DD DD જે વચનામૃત. જી
કુતરૂં ગાડા નીચે ચાલ્યું જાય ને મનમાં એવું અભિમાન રાખે કે હુંજ ગાડું ખેંચી જાઉં છું એમ ન કરો.
અભિમાન કરવાથી આપણું શુભ કર્મો પણ ઓછી સત્તાવાળા અને મલીન થઈ જાય છે.
૪ -
જેમ કમળનું પાંદડું પાણીમાં રહેવા છતાં મારૂં રહે છે તેમ આસક્તિ છોડીને કર્યો કરવાથી કર્મ કર્યા છતાં તમે બંધનમાં આવશો નહિં.
કડવી તુંબડીને જાત્રા કરાવી હોય તે પણ તેથી અંદરથી ધોયા વિના તે કાંઈ મીઠી થાય નહિં તેમ અંતર ધોયા વિના આડંબરથી કાંઈ પાપ જાય નહીં.
મોત એ શું છે ? જેમ માણસો જુનાં લુગડાં તજીને બીજાં નવાં લુગડાં પહેરે છે તેમ જુનાં શરીરને છોડીને જીવ બીજા નવા શરીરો ધારણ કરે છે; તેથી સિદ્ધ થાય છે કે
તને ખાતર આપણે મોતથી ડરતા નથી પણ આપણું પાપને લીધે આપણે મતથી ડરીએ છીએ. માટે ભાઈઓ, ભવિષ્યનાં સંકટને યાદ કરીને દુઃખને બોજ ન વધારો.
આપણને માયારૂપી સાપ કરડેલે છે એ સાપનું ઝેર ઉતારનાર ગુરૂ છે માટે સદ્ગુરૂને શરણે જાઓ.
X
વખત ગુમાવવાથી સસ્તી વસ્તુ પણ મોંઘી થઈ જાય છે, તેમજ વાર લગાડવાથી ભક્તિની કિંમત પણ વધી જાય છે. માટે જેમ બને તેમ જલદીથી ભક્તિમાં લાગી જવું જોઈએ.
જે દરદી એસિડ ખાય પણ કરી પાળે નહિં તેને રોગ જાય નહીં તેમજ જે માણસ ધર્મને જાણે પણ પાળે નહિ તેને કાંઈ ઉદ્ધાર થાય નહિ.
સત્સંગમાં જવાથી અંતરના દેષ સમજાય છે તેથી પાપથી બચી શકાય છે.
સની જેમ સોનાની કણી (રજકણે) સાચવે છે તેમ ભકતોએ વખતની કણીઓ સેંકડ સાચવવી જોઈએ.
X
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વચનામૃત.
તપ એટલે શુ ? આપા મનની ઇચ્છાઓને રાવી તેનુ નામ તપ છે.
*
X
X
બીજાને શિખામણુ માપવી એમાં કાંઇ મેાટી વાત નથી પણ તે પ્રમાણે વર્તવુ એમાંજ ખુખી છે,
X
*
પૈસાથી આત્મશાન્તિ મેળવી શકાતી નથી.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
X
X
X
સારા માણુ! પાસે કરેલી માગણી પણુ વ્યય જતી નથી ત્યારે પરમાત્મા પાસે કરેલ જીગરની પ્રાર્થનાઓ કેમ વ્યર્થ જશે?
*
X
X
X
માયાને
ત્યા વિના પ્રભુને એાળખી શકાય નહીં અને ભકિત વિના માયાને જીતી શકાય નહીં માટે ભકિત કરા.
×
X
*
આપણાં અંતરનાં ાના પાપા અને ભુરી ટેવા છેડયા વિના ખરી ભક્તિ થઈ શકે નહિ
X
ગામમાં રાળ આવવાના હાય તે હૃદયમાં લાવવા માટે કેટલુ બધુ પવિત્ર
×
X
*
પાપ કરવું એ બહુ સહેલું છે. ઘરમાં બેસીને તથા સુતાં સુતાં પશુ ખુરા વિચાર કરીને પાપ કરી શકાય છે. માટે પાપથી બચવાની બહુજ ક્રાશીશ કા.
X
X
X
કેટલી બધી સફાઈ રાખવી પડે છે ત્યારે પ્રભુ થવુ જોઇએ એ વિચાર તા કરો.
૩૯
×
X
અધા જીવા સુખી થાઓ, કાઇપણુને કાંઇપણુ દુ:ખ ન રહે. સનું કલ્યાણ થાઓ અને કાઇપણ ઠેકાણે જરા પણુ દુઃખ ન રહેા. પ્રાચીન આ રૂષિની પ્રાતઃકાળની પહેલી પ્રાના આજ હતો. હે પ્રભુ સર્વેનું કલ્યાણુ કરે. આવી ભલી ઈચ્છાથી જ પાપથી ખચાય છે. માટે પ્રભુના રસ્તામાં જવુ હાય તા હુંમેશા શુભેચ્છા રાખે.
X
X
X
આત્મભાગ આપ્યા વિના ફતે મળી શકે નહીં.
X
X
ખીજાને સુખી કર્યા વિના પોતાથી સુખી થઈ શકાય નહીં.
X
X
મેાજ ઉડાવતી વખતે બહુ મજા પડે છે પણ હિસાબ ચુકવતી વખતે તેની ખબર પડશે.
X
For Private And Personal Use Only
X
X
×
*
આપણને સૌને પંડીતાઇ બહુ ગમે છે. તેથી પંડીતાઇના ઝમડામાં જ ફસી પડાય અને અંતર ખાલી રહી જાય એમ ન થાય એ સભાળશે.
X
X
*
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મનુષ્ય જ્યારે પોતાના મનનું પૃથક્કરણ કરે છે અને પ્રત્યેક મનુષ્ય નીરખીને જાએ છે ત્યારે કેટલીક વસ્તુઓ કદાપિ નષ્ટ થતી નથી કેટલીક વસ્તુઓ સ્વભાવથી જ અખંડ પરિપૂર્ણ અને ઉજવળ છે, એમ તેના જાણવામાં આવી શકે છે અને એમ થયું એટલે પછી તેને દુઃખ પણ થતું નથી અને શેક પણ થતો નથી. સર્વ દુઃખો ભીતિ અને મનમાં ઇચ્છાની ઉત્પત્તિથી થાય છે. મનુષ્યને જે એવો નિશ્ચય થઈ જાય કે હું કદાપિ મરવાને જ નથી તો પછી તેને મરણની ભીતિ થશે નહિં. અને આપણે પરિપૂર્ણ છીએ એ જેનો નિશ્ચય થઈ ગયો એટલે પછી તેના મનમાં પિકળ ઇચ્છાઓ ઉપજતી નથી અને તેઓને દુઃખનું નામ માત્ર પણ રહેતું નથી.
જ્ઞાનના સમસ્ત વિષય મનઃ સામર્થની એકાગ્રતા વિના કેવી રીતે પ્રાપ્ત થઈ શકે?
X
સુખ અને દુઃખ આપણા દાસ છે; આપણે તેના દાસ નથી.
X
આપણે સ્વભાવ છે.
જ્યાં ને ત્યાં પડી રહેવું અને આગળ ન વધવું એ જ્ઞાનહીન પશુને
x
શુભને શોધ કરવો અને અશુમથી અલિપ્ત રહેવું એ મનુષ્યને સ્વભાવ છે અને શુભ કે અશુભ ઉભયમાંથી એકની પણ ઈચ્છા ન રાખવી અને શાશ્વત આનંદમાં નિમગ્ન થવું એ દેવને સ્વભાવ છે. આપણને દેવ જ થવા દ્યો.
હદયને મહાસાગર સમાન બનાવો અને શુભ અને અશુભ એક સરખાં જાણે, એ બને કેવળ ઈશ્વરના ખેલ છે સર્વને ઉપભોગ , કશાની ઇચ્છા પણ ન રાખે અને અનિચ્છા પણ ન રાખો, કિન્તુ જે આવે તેનો સ્વીકાર કરે.
x
જયારે મનુષ્ય તમારી નિંદા કરે ત્યારે તમે તેમને શુભ આશીર્વાદ આપે. તેઓ તમારી નિંદા કરીને તમારું કેટલું ક૯યાણ કરે છે એનો વિચાર કરે. નિંદક નિંદા કરીને બીજાની નહીં પણ કેવળ પિતાની જ હાનિ કરી શકે છે. જ્યાં મનુષ્યો તમને ધિક્કારતા હોય ત્યાં તમે જાઓ અને તમારામાંથી અહંભાવનાને મારી બહાર કાઢી મૂકવાનું કાર્ય તેમને કરવા દ્યો.
શરીર આ જન્મ સાગરના સામે તીરે પહોંચાડનારી નૌકા છે માટે એની ઘણી જ સંભાળ લેવી. આરોગ્ય ન હોય એવા પુરૂષો ચગી થઇ શકતા નથી. મનમાં ઔદાસ્ય હોય તો તેના યોગે અભ્યાસને ઉલ્લાસ અથવા અભ્યાસની ઈછા ઉત્પન્ન થવાને સંભવ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વચનામૃત.
૩૨૧
મનને વાળવા માટે કેટલાક કાળ પર્યત એકજ પદાર્થની આકૃતિ મન પાસે ગ્રહણ કરાવવાથી બધા વિદ્ગો દૂર થઈ જાય છે.
આપણા મનમાં ચાર પ્રકારના વિચારે હોવા જોઈએ. પ્રથમ એ કે આપણે બધા જોડે મૈત્રી રાખવી જોઈએ. બીજે ગુણ એ કે જે કોઈ દુઃખમાં હોય તેના પર દયા રાખવી જોઈએ. ત્રીજે ગુણ એ કે લોકોને સુખી જોઈને સુખી થવું. અને ચતુર્થ ગુણ એ કે દુષ્ટોની ઉપેક્ષા કરવી.
આપણા સમક્ષ જે કોઈ આવે તે સર્વ સાથે એમજ વર્તવું જોઈએ.
પ્રત્યેક વેળાએ ૮ષને દાબી દેશો. અથવા ક્રોધને આવેશ આવે તે તેને અવરેજ-- અટકાવ કરવો. તેના વગને બહાર નીકળવા દેશો નહીં. તો તેથી આપણામાં એટલી શક્તિને વધારો થશે. એવી રીતે સંગ્રહ કરેલી શક્તિ ધીમે ધીમે વધારે ઉચ્ચ પ્રકારની શકિતમાં બદલાતી જાય છે.
આ વિશ્વ એક વિશાળ ઉન્મત્ત શાળા છે કે જેમાંના મનુષ્ય ઉન્મત છે. કેટલાકે ધનની પાછળ ગાંડા થયેલા છે, કેટલાકની સ્ત્રીઓ માટે ડાગળી ચસ્કી ગઈ છે, કેટલાકે નામ અથવા કીતિની પાછળ દીવાના બન્યા છે.
ઇશ્વર પારસમણી છે. આપણને એક ક્ષણમાત્રમાં સુવર્ણના સ્વરૂપમાં ફેરવી નાંખે છે. જોકે બાહ્યસ્વરૂપે તેવું જ રહે છે પરંતુ સ્વભાવનું પરિવર્તન થઈ જાય છે. મનુષ્યને આકાર તે રહે છે પણ આપણે તો કેઈને પણ હાનિ કીંવા પાપકૃતિ કરતાં અટકી જઈએ છીએ.
જે કામ તથા ક્રોધને અટકાવી શકે છે તેજ એક મહાન યોગી છે.
કોઈ પણ વસ્તુની વાસના ન રાખે, કારણ કે તમે જે વાસના કરતા હે તે વસ્તુ તમોને આવી વળે છે અને તેની જ સાથે ભયંકર બંધન પણ આવી લાગે છે. કોઈપણ વસ્તુની ઈચ્છા રાખવી તે આપણને પિતાને બંધનમાં નાખવા બરાબર છે. વાસના રાખવાથી આપણી અવસ્થા ત્રણ વરદાન માગનાર મનુષ્યના જેવી થાય છે. જ્યાં સુધી આપણે આત્મ સંતુષ્ટવાસનાહીન ન થઈએ ત્યાં સુધી આપણે કદાપી મુકિત મેળવી શકીએ તેમ નથી. આત્માને ઉધાર આમા જ છે,
મનોવિકાસ અને મનઃ સંયમ કર્યા પછી મનને તમે પોતાની ઈચ્છાનુસાર કોઈપણ બાજુએ વાળી શકે એમ છે.
એક મુનિ. –- s = –
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૩૨૧
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનઃ પ્રશ્નારા
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માના છે ભયાનક શત્રુ.
વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહુ.
કામ, ક્રોધ, લેાલ, માહુ, મદ અને મત્સર એ આત્માના છ શત્રુ છે. એનું નામ અરિષદ્ વ. આપણુને પ્રિય લાગનારી વસ્તુએ ( સ્ત્રી, પુત્ર, ધન, માન વિગેરે ) મેળવવાની ઇચ્છાને કામ કહેવામાં આવે છે. આપણા વિચારાથી વિપરીત અથવા આપણને ન ગમે તેવું કાર્ય જોઇને મનની જે સ્થિતિ થાય છે તેનુ નામ ક્રોધ, અમુક વસ્તુ આપણી પાસે નથી અથવા છે તે! ઘણી ઘેાડી છે, તે વધારે થઇ જાય તથા તે ઓછી થવાના કટ્ટિપણ પ્રસંગ ન આવે એ જાતની તૃષ્ણાને લાભ કહે છે. કોઇ પણ વસ્તુ ઉપર આસકત થઈને તેની ઉપર અત્યંત પ્રીતિ રાખવી અને ત્રીજી વસ્તુઓને ભૂલી જવી એનુ નામ મેહ છે. હું ઘણા મળવાન છું, વીર ગણુાં છું, મારા ગુણેાની સમાનતા કરનાર ખીજો કોઇ નથી, હું ઉચ્ચ ખાનદાન કુટુંબને છું, મારીપ્રમળ સત્તા છે, મારી જેટલું ધન કાઇની પાસે નથી; મારા ખળ, વિદ્યા, માન, પ્રતિષ્ઠા અને ધનની ખરાખરો કેણુ કરી શકે એમ છે ? વાડુ ! શું હું એવા હલકા માણસની સાથે એકલું ? કદિ નહિ. હું એને કદિ નહિ ખેલાવું. શુ હું એને ઘરે જાઉં ? કઢિ નહિં. તે મારી આગળ શી વિસાતમાં છે? એવા એવા વિચાર મનમાં કરવા એનું નામ મદ અથવા ગ છે. અર્થાત્ હું એક મહાપુરૂષ અને પૈસાદાર છુ, મારી જેવા માણસ આખી દુનિયામાં નથી એ પ્રકારનુ જે અભિમાન અથવા અહંકાર થાય છે તે મદ કહેવાય છે. બીજાનું ભલુ થતુ જોઇને આપણા મનમાં દુ:ખ થાય તે મત્સર કહેવાય છે. અર્થાત્ કાઇના સુખ-વૈભવ ન જોઇ શકવા તે મત્સર અથવા બળાપા કહેવાય છે. તેને ઇર્ષ્યા પણ કહેવામાં આવે.
ઉપરકત છ વસ્તુ મનુષ્યના ગુણુ પણ થઈ શકે છે, તથાપિ જો એના યથા ઉપયાગ ન કરવામાં આવે તે તે દુર્ગુણ અવગુણુરૂપે પરિણમે છે. જેવી રીતે અગ્નિ લૈકિકમાં એક મહાન દેવતા ગણાય છે, પાંચ મહાતત્ત્વીમાંનુ એક તત્ત્વ છે, તેના ગુણા પણ અપાર છે; પર ંતુ જો તેના સાચા ઉપયેગ ન આવડે તે તે કેવળ ખાની નાંખનાર પદાર્થ નીવડે છે અને જો તેના ઉપયાગ બરાબર સમજપૂર્વક કરવામાં આવે તા એ અગ્નિવર્ડ મોટા મોટા યજ્ઞા થઇ શકે છે, સુંદર સ્વાદિષ્ટ પકવાન્ન મનાવી શકાય છે તથા એવા એવા અનેક મહાન કાર્યો સાધી શકાય છે.
(૧) કામ.
પૂર્વોકત ષડ્વગ ને જ્યાંસુધી સારા ઉપયેગ નથી કરવામાં આવતા ત્યાંસુધી મનુષ્યને કાઇપણ સ્થિતિમાં સુખ મળી શકતુ નથી. શાસ્ત્રોમાં કામને વિષયાગ્નિ
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આત્માના છે ભયાનક શત્રુ.
૩ર૩
સ્વરૂપ માનવામાં આવેલ છે, કેમકે એની જવાળા વિષ અને અગ્નિથી પણ ભયાનક છે. સસારમાં કામના પ્રભાવથી મનુષ્યાનું જેટલું અધ:પતન થાય છે તેટલું ખીજા કશાથી થતુ નથો; પર ંતુ એ ત્યારે જ થાય છે કે જયારે એના દુરૂપયેગ કરવામાં આવે છે. જો એ કામ સ્ત્રી, પુત્ર, ધન, માન વિગેરેમાં રાખવામાં આવે તે તે ખરેખર મહા અનંતુ કારણુ મને છે; પર તુએજ કામ જો પ્રભુના જ્ઞાનમય સુમધુર સ્વરૂપમાં રાખવામાં આવે અને પરમાત્માના જ સાક્ષાત્કારની ઇચ્છા રાખવામાં આવે તે તે સફળ બનીને મનુષ્યેાના મિત્ર બની જાય અને તેનું કલ્યાણુ થઇ જાય. એટલા માટે સાંસારિક વસ્તુએમાં રહેલી કામની પ્રવૃત્તિને જ્ઞાનરૂપી શીતલ જળવડે શાંત કરી દેવી જોઇએ અને તેને પ્રભુપ્રેમમાં લગાડી દેવી જોઇએ. કહ્યું છે કે:—
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
त्रिविधं नरकस्येदं द्वारं नाशनमात्मनः ।
कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् ॥
કામ, ક્રોધ, અને લાભ એ ત્રણ પ્રકારના નરકનાં દ્વાર છે, એ આપણા નાશ કરનાર છે. એટલા માટે એ ત્રણેને ત્યાગ કરવા જોઇએ.
(૨) ક્રેય.
આ છ પ્રકારના શત્રુઓમાં ક્રોધ સાથી પ્રધાન શત્રુ છે. શરીરમાં ક્રોધના વાસ હાય તે। પછી બીજા શત્રુની જરૂર જ નથી રહેતી. ક્રોધ સમસ્ત સંસારને વિપક્ષી મનાવી મૂકે છે તથા બધાં સગાંવહાલાંઓને પણ વિકૃત કરી દે છે. ક્રોધ અને વિષધર અજગર એકસરખા છે. જેવી રીતે સર્પ જોઇને મનુષ્ય ડરી જાય છે તેવી રીતે ક્રોધી મનુષ્યાથી પણ લેાકા ડરે છે અને ઉદ્વિગ્ન બને છે. ક્રોધી મનુષ્યને હિતાહિતનુ જ્ઞાન નથી રહેતુ. અનેક મનુષ્યા ક્રોધમાં આવી જઇને આત્મહત્યા કરી નાખે છે. ક્રોધ સાક્ષાત્ કૃતાન્ત સ્વરૂપ છે. ક્રોધી મનુષ્યને કદિ પણ શાંતિ નથી મળતી; તે હુંમેશાં અસુખ અને અસ્વસ્થતા અનુભવે છે. શાંતિ નિહ હાવાથી જીવન વૃથા વિડ ંબનારૂપ થઇ પડે છે તેથી પ્રત્યેક વ્યકિતએ ક્રોધને સર્વથા પરિત્યાગ કરવા જોઇએ.
ઠીક, ક્રોધનું સ્વરૂપ ઉપર મતાવ્યું તેવુ છે; પરંતુ તે સંબધમાં એમ વિચાર કરવામાં આવે કે ખીજા ઉપર ક્રોધ કરવાનું શું પ્રયેાજન ? પોતાની જ મનેાવૃતિઓને નીચ કાર્યમાં પ્રવૃત્ત થતી રાકવામાં ક્રોધ કરવા જોઇએ. એમ કરવાથી મનેાનિગ્રહ થશે. અને ક્રોધ સીભૂત થઈને મિત્ર તરીકેનું વતન કરશે.
क्रोधो मूलमनर्थानां क्रोधः संसारबन्धनम् । धर्मक्षयकरः क्रोधस्तस्मात् क्रोधं विवर्जयेत् ॥
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. क्रोधो हि शत्रुः प्रथमो नराणां, देहस्थितो देहविनाशनाय । यथा स्थितः काष्टगतो हि वह्निः स एव वह्निर्दहते शरीरम् ।।
( ૩ ) લેભ. લભના આકાર, પ્રકાર અને સ્વભાવાદિ અતીવ ભીષણ છે. સમસ્ત સંસારના એવર્યની પ્રાપ્તિ થાય તો પણ તેની તૃપ્તિ થતી નથી. લોભ કરતાં વધારે મેટું પાપ બીજું એક પણ નથી. લોભથી બુદ્ધિ વિચલિત બને છે અને વિષયલિસા પ્રાદુર્ભત થાય છે. વિષયલેલુપ મનુષ્યને કયાંય પણ સુખ નથી મળતું; ખરૂં કહીએ તે સુખ એને છોડીને દૂર ચાલ્યું જાય છે. તેથી મનુષ્ય હમેશાં લુખ્ય વસ્તુની જ શોધમાં લાગ્યું રહે છે, એટલા માટે લોભી મનુષ્યનું સુખ આકાશ કુસુમવત્ અથવા સેવન ક૯૫નાવત્ નિતાંત અદશ્ય અને અસંભવિત હોય છે તેથી કરીને લેભને સર્વથા પરિત્યાગ કરવો જોઈએ.
હવે દ્રવ્યોપાર્જનમાં અત્યંત લેભ રાખવામાં આવે છે, તેને બદલે આપણે સંસાર વ્યવહાર સારી રીતે ચાલી શકે એટલું દ્રવ્ય પ્રાપ્ત કરવાની ઈચછા રાખવી અને પછી પરમાત્માનો નામ સમરણ તથા ધ્યાન ચિંતનમાં લાભ વધારે એ લાભને સદુપયેગ છે. પ્રભુના નામનું ગમે તેટલું વધારે ને વધારે ભજન-સ્મરણું હોય તે પણ તેમાં કદિ સંતોષ ન માનતાં વધારે ને વધારે ભજન કીર્તન થાય એ લોભ રાખવું જોઈએ. એમ કરવાથી એ લેભ અદ્વિતીય મિત્રભાવ સિદ્ધ કરે છે. પ્રભુના નામસ્મરણને મહિમા અગાધ છે. આમ બને તે લેભ ખરાબ નહિ, પણ ઉત્તમ મિત્ર ગણાય.
लोभमूलानि पापानि, रसमूलानि व्याधयः । इष्टमूलानि शोकानि, त्रीणि त्यक्त्वा सुखी भव ॥ लोभश्चेदगुणेन किं पिशुनता यद्यस्ति किं पातकैः । सत्यं चेत्तपसा च किं शुचिमनो यद्यस्ति तीर्थेन किं ॥ सौजन्यं यदि किं गुणैः स्वमहिमा यद्यस्ति किं मण्डनैः । सद्विद्या यदि किं धनरषयशो यद्यस्ति किं मृत्युना ॥
(૪) મેહ. મહ તો એક બલા છે. તેમાં ફસાયેલા મનુષ્યને કર્તવ્યાકર્તવ્યનું જ્ઞાન રહેતું નથી. મેહની જાળ સર્વથા વિનાશકારી છે. રૂપ, ધન તથા માનમાં મેહ રાખીને સંસારનાં અન્ય કાર્યો તથા ભગવસ્ત્રાતિના પ્રયને ભૂલી જવા એ કરતાં બીજા સ્થળોમાં જરૂર પુરતે મેહ રાખીને સાચે સાચે સંપૂર્ણ માહિ પરમા
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માના ભયાનક શત્રુ.
૩૨૫
ત્માના સુંદર મુખારવિંદમાં રાખો અને તેની મધુરી મૂર્તિ ઉપર મોહિત બનવું એ સર્વશ્રેષ્ઠ તેમજ જ્ઞાની પુરૂષનું કર્તવ્ય છે. એમ કરવાથી આ જગતના સઘળાં સુખ દુ:ખ આપોઆપ ભૂલાઈ જાય છે. એટલું તે ચોક્કસ છે કે જેના ઉપર આ સકિત થાય છે તેની પ્રાતિ જરૂર થાય છે અર્થાત્ જે વસ્તુ નિરંતર ચિત્તમાં વાસ કરી રહે છે, જેની સ્મૃતિ ઘડીભર પણ ભૂલાતી નથી, જે કદિ પણ કઈ રીતે હદયમાંથી નીકળતી નથી, તેની પ્રાપ્તિ એક દિવસ અવશ્ય થાય છે. જે પરમાત્માના સ્વરૂપનું અહોનિશ ચિંતન થતું હશે અને તેના ઉપર પ્રીતિ વધતી જતી હશે તો તે મનુષ્ય એક વખત તેવો થશે.
જે મનુષ્ય પરમાત્માના આત્મદર્શન કરવા ચાહતો હોય, જે હમેશાં સાચું સુખ ભેગવવા ઈચ્છતો હોય, જે ભવબંધનમાંથી છૂટવા ઈચ્છતા હોય તેણે કાંચન કામિનીમાં આસક્તિ બિલકુલ રાખવી ન જોઈએ. જે માણસ તેની અંદર મનને લગાવી રાખે છે તેને કદિ પણ સિદ્ધિ નથી મળતી. ભગવાન તેનાથી દૂર રહે છે.
જે મનુષ્ય દુખેથી દૂર રહેવા ચાહતે હેય. આત્યંતિક સુખ પ્રાપ્ત કરવા ચાહતો હોય તો તેણે અનિત્ય અને નાશવંત પદાર્થોથી અલગ રહેવું જોઈએ, તેની અંદર મેહ ન રાખવો જોઈએ. સ્ત્રી પુત્ર, ધન, યવન અને સ્વામિત્વ વિગેરે સઘળું અનિત્ય છે. એ બધું આજે છે અને કાલે ન રહે એ સંભવ છે. સ્ત્રી, પુત્ર વિગેરે સંબંધીએ આપણા હંમેશનાં સંગાથી નથી. આજે આપણે અને તેઓ ધર્મશાબાના મુસાફરની માફક ભેગા થયા છીએ, પણ ફરી કદિ ભેગા થવાની આશા નથી. આજે એ બધાનો સંયોગ થયો છે, તે કાલે એ બધાનો વિયોગ જરૂર થવાને. એ તે શું પણ જે કાયાને આપણે સૌથી અધિક ચાહીએ છીએ, જેનું ખૂબ રક્ષણ કરીએ છીએ, જેને સ્વચ્છ સુંદર રાખવાના પ્રયને કરીએ છીએ તે પણ એક દિવસ આપણુથી અલગ થઈ જવાની. એક ક્ષણમાં જન્મ થાય છે, બીજી જ ક્ષણે નાશ થાય છે. જે અજ્ઞાની મનુષ્ય એવા નાશવંત પદાર્થો ઉપર રાગ કરે છે તેને દુઃખોના ખાડામાં જરૂર પડવું પડે છે. એટલા માટે બુદ્ધિમાન વિચારવંત ડાહ્યા મનુષ્ય લેક-પરલોકની અસારતા તથા સંગ-વિયોગને વિચાર કરીને અનિત્ય પદાર્થો ઉપર પ્રેમ ન કરવો જોઈએ. તેણે તે હંમેશાં નિત્ય, અવિનાશી પરમાત્મા સાથે જ પ્રેમ કરવો જોઈએ; એજ પ્રેમ તેને ભવસાગરથી પાર ઉતારનાર દ્રઢનેકા સમાન છે. માટે મિથ્યા મેહમાં ફસાઈને આ દુર્લભ મનુષ્યદેહ એળે ન ગુમાવે. જુઓ, માથે કાળ નાચી રહ્યો છે, એક શ્વાસોશ્વાસનો પણ વિશ્વાસ ન કરો. તેથી ગફલત છોડીને, આ દેહને ક્ષણભંગુર સમજીને બીજાનું બને તેટલું ભલું કરો અને માત્ર પરમાત્મામાં જ મન લગાડો; કેમકે એને જ સંબંધ સાચો છે અને બીજા સર્વ સંબધ ખોટા છે.
ચાલુ—
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૩૨૬
શ્રી
***
www.kobatirth.org
ખાન પ્રકાશ
*** ***
પ્રકીર્ણ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
© * **&
વિશ્વ અનાદિકાળનુ હોવાથી તેના ઉપર અનેક ઇતિહાસા લખાયા અને ભુંસાયા; તેમજ વ માનના અહિંસાત્મક અસહકાર આઝાદીની હિંદી પ્રજાની રાજ્ય સાથે ચાલતી અપૂર્વ લડતને ઇતિહાસ જગતના પાનાપર અલૌકિક રીતે લખાશે અને ભવિષ્યમાં દુનિયાની કાપણું પ્રશ્ન તે વાંચી અજાયબ થશે. હથીઆર વિનાની પ્રજા સામે તેની અહિંસાત્મક શાંત લડત સામે કેાપણુ રાજ્ય કે પ્રજા હથીયાર ઉપાડે તેા તે ન્યાયનીતિની લડત કહેવાય નહિં. તેમ કુદરત પણ તેની કસેાટી કરી જામેલી સત્તાના પાયા ઢીલા કરે અથવા તેને છેવટ નમતુ આપવું પડે, તેવા પલટા કુદરતી રીતે થયા સિવાય રહેતા નથી તેટલુંજ નહિં, પરંતુ અહિંસાત્મક લડત લડનારી પ્રજાને કુદરતી રીતે નવીન ચેતના શકિત પશુ પ્રાપ્ત થયા સિવાય રહેજ નહિ. તેટલુંજ નહિં પરંતુ તે પ્રજાને સર્વાંગે વિકાસ થતાં અનેક આધાત પ્રત્યાધાતામાંથી પસાર થવું પડે. આવી કસેટીને વખત અત્યારે હિન્દને આવ્યા છે. આજે ત્રષ્ણુ ત્રણુ માસ થયા સામે ચાલી રહેલી રાક્ષસી ત્રાસનીતિ સામે વિજય મળતા જાય છે. જેમ જેમ ચળવળને દબાવવા હિંદી સરકાર અનેક નવા નવા કાયદાના શસ્ત્રો ફૂં કે છે તેમ તેમ વ્યાપારીએ પાતાની આવક અને ધંધાને ભાગે હુંસાત્મક લડતની પડખે ઉભા રહી સામે ઉભા રહી તે પણુ કસોટીમાંથી પસાર થતા જાય છે. એક બાજુ દેશમાં ચોતરફ શાંતિને સ્થાને અશાંતિ, સમૃદ્ધિ ને બદલે દીનતા અને દિવસાનુ દિવસ કરૂણા જનક, ત્રાસદાયક કહ્યુ વાતાવરણુ સ`ભળાતા જણાતા હોય તેવા હિંદના અમ ગળ પ્રસંગે જૈનકામ જમણા કે તેવા આનંદના પ્રસંગો ઉજવે તે નજ શે।ભે, તેને માટે ઉચિત અનુચિત પ્રસંગ વિચારવાની જરૂર છે. હિંદની પ્રજા માંડેલા અનેક આપણા બંધુઓ—જેમાં આપણા જૈનબધુ પણ છે તેએ જેલમાં સબડતા હાય, અનેક ઉપર ત્રાસદાયક માર પડતા હોય, સમાજમાં વધી પડેલી એકારી દેખાતી હાય, દેશની ડામાડેાળ સ્થિતિ અને હક્ષ્યને કપાવી નાંખે તેવા ત્રાસ વર્તી રહ્યો હાય ત્યારે સમાજમાં ઉપરાકત પ્રસગા કરવા તે તા હૃદયની નિષ્ઠુરતા–દયા હિનતાપણું જ ગણુાય. પર ંતુ સમય એળખી હિંદની જૈન સમાજે આ વખતે હિંદની ભા અહિંસક લડતને તન મન ધનથી ટેકા આપી, સમય ઓળખી તેત્રા પ્રસગાએ તે બંધ કરી થતા ખર્ચીની ૨કમ આ અહિંસાત્મક આઝાદી દેશની મુકિતના કાઇપણુ કાર્ય માં મેકલી આપી પ્રજા તરીકેનું પેાતાનું કર્તવ્ય ચુકવુ' ન જોઇએ.
સુધારા.
આત્માનંદ પ્રકાશ અંક ૧૦ માં લેખ પાટણના જૈન જ્ઞાનભંડારા-લેખક મગનભાઇ ભા. આમીન. પા. ૨૫૪ લીંટી ૧૯ મી. ઉદયનામા મંત્રી તથા ખીન્ન આગેવાને પાટણુથી આ ભંડાર ખસેડી જેસલમેર લઇ ગયા હતા, પરંતુ અજયપાળ રાજાના વખતમાં ઉડ્ડયનમત્રો હતા નહિ' જેથી ઉડ્ડયનમંત્રીથે ખસેડયે તે વાત સભવતી નથી.” આ પ્રમાણે પરમ કૃપાળુ મુનિરાજ શ્રૌઢસવિજયજી મહારાજે સુધારે છાપવા માટે કરેલી આજ્ઞા માટે આભારી છીયે.
dyn
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વીકાર-સમાચના.
ર૭
- સ્વીકાર–સમાલોચના. આ
| EVENT ! Ear
૧ સ્તવનાદિ સંગ્રહ–આચાર્ય શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગર સુરીશ્વરજીત, પ્રકાશક ગાંધી આત્મારામ ખેમચંદ તથા સંધવી કેશવલાલ નાગજીભાઈ સાણંદ કિંમત પાંચ આના. આચાર્ય શ્રી બુદ્ધિસાગરજી મહારાજની કૃતિના ગ્રંથમાળાના જુદા જુદા ગ્રંથમાંથી ચૂંટણી કરી આ લઘુગ્રંથ રૂપે પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે. આ પુસ્તકમાં ચૈત્યવંદન, સ્તવન,
સ્તુતિયો, સજઝાયો, કાવ્યો, ભજનો વગેરે કે જેનો આ લઘુ પુસ્તકમાં સમાવેશ કરેલ છે તે ભાષા સરલ, પદો રસિક છે. ઉક્ત આચાર્યશ્રીની કૃતિના પદે, સ્તવનના સારા ગુજરાતમાં જેન અને જેનેતરે તેનો લાભ લે છે. યાત્રાના સ્થળોએ ભક્તિ માટે એક સારું સાધન છે.
૨ કોઠારી મગનલાલ ભૂરાભાઈ શ્રી જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક વિદ્યાર્થીભવન લીંબડી. આઠથી અગીયારમાં વર્ષ સુધી અહેવાલ પ્રકટર્તા–શાહ ભગવાનલાલ હરખચંદ તથા મોહનલાલ ભૂરાભાઈ દોશી માનદ્ મંત્રીઓ. આ સંસ્થાની ચારવર્ષની કાર્યવાહીનું સવિસ્તર વર્ણન આવક જાવક, હિસાબ સરવૈયા સાથે આ રીપોર્ટમાં આપવામાં આવેલ છે. કાઠીયાવાડમાં ઝાલાવાડ પ્રાંત જ્યારે કેળવણીમાં પછાત હતો અને જે વખતે જરૂરીયાત હતી, તેવા વખતે આ છાત્રાલયને જન્મ આપનારા બંધુઓએ ઝાલાવાડમાં કેળવણુદ્વાર ખુલ્લું કર્યું એમ કહી શકાય લીંબડી શહેરના જેન ભાઈઓને તેને માટે એક સરખો ઉત્સાહ, કાર્યવાહક કમીટીની દિવાસાનુદિવસ વધતી જતી ખંત અને લાગણી-સે અને રાજ્યની સહાય અને પ્રેમ એ ત્રિપુટીથી જ આ સંસ્થા તેના રિપોર્ટમાં બતાવ્યા પ્રમાણે દિવસાનદિવસ પ્રગતિ કરી રહી છે. જેની વસ્તીવાળા પ્રાંત, જીલ્લા કે સારી વસ્તીવાળા શહેરમાં દરેક સ્થળે આવા વિદ્યાર્થી ભવનોની જરૂર છે એમ હવે જેન પ્રજા જાણું ચુકી છે. આ વિદ્યાર્થીભવનના રીપોર્ટમાં દરેકે દરેક હકીકતો આપેલી હોવાથી તેના જિજ્ઞાસુઓને માહિતી મળવા સાથે તેના અભ્યાસીઓ તેની વિશેષ ઉન્નતિ માટે સૂચનાઓ પણ કરી શકે ! સુંદર જિનાલય અને વાંચનાલય વગેરેનો પણ સારો લાભ લેવાય છે, તેમ રીપોર્ટ પરથી જણાય છે. ધાર્મિક શિક્ષણ અને સામાન્ય રીતે સંગીતને અભ્યાસ પણ વિદ્યાર્થીઓને કરાવાય છે તે યોગ્ય છે. રીપોર્ટમાં જણાવ્યા પ્રમાણે કાર્યવાહકે ભવિષ્યના કેટલાક મંતવ્યો આ સંસ્થામાં દાખલ કરવાના જણાવ્યા છે તે અધિષ્ઠાયક દેવો પાર પાડે તેમ ઇચ્છીએ છીયે. સુપરીન્ટેન્ડેન્ટ મી. દલપતરાય વિઠ્ઠલદાસ મહેતા પણ ઉત્સાહી અને ખંતીલા છે. વ્યવસ્થા યોગ્ય છે, વહીવટ ચોખવટવાળો છે. એકંદર રીતે સુવ્યવસ્થિત કાર્યવાહી છે. દરેક જૈન બંધુઓએ યથાયોગ્ય મદદ આપવાની જરૂર છે, ભવિષ્યમાં અમો તેમની ઉન્નતિ ઇચ્છીયે છીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩ર૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર.
*
* *
* * * *
છે મુનિરાજ શ્રી ઉત્તમવિજયજી મહારાજનો
સ્વર્ગવાસ. ગયા માસની તા. ૨૦ મીના રોજ રાત્રિના સાડા આઠ વાગતે લાંબા વખતની બિમારી ભેગવી મુનિરાજશ્રી ઉત્તમવિજયજી મહારાજ સમાધિ પૂર્વક કાળધર્મ પામ્યા છે. ઉકત મહાત્માની જન્મભૂમિ પાટણ હતી. અને તેઓશ્રી જ પ્રાત:સમરણીય શ્રી વૃદ્ધિચંદ્રજી મહારાજના શિષ્ય હતા. પચાસ વર્ષ ઉપરાંત નિરતિચારપણે ચારિત્રનું પાલન કર્યું હતું. વર્તમાન કાળમાં વયોવૃદ્ધ શાંત, દીર્ધકાળ દીક્ષીત મહાપુરૂની ખેટ પડતી જાય છે. મુનિરાજ શ્રી ઉત્તમવિ5 જયજી મહારાજ ભદ્રિક પરીણામી મીલનસાર અને ચારિત્રપાત્ર મુનિવર હતા. તેઓશ્રીના સ્વર્ગવાસથી મુનિમંડલ અને ભાવનગરના જૈનસંઘમાં એક મુનિરત્નની ખોટ પડી છે. મહારાજશ્રીના નિર્વાણ મહત્સવ સારી રીતે કરી ભાવ
નગર જૈનસંઘે સારી ગુરૂભક્તિ કરી છે. સમયને અનુસરી સ્વદેશી વસ્ત્ર–ખાદી || અને સુવર્ણના પાનાથી માંડીને શણગારવા માં આવી હતી જે દાખલો બેસાડ
હતો. આબાલવૃદ્ધ સર્વ કેઈએ શકશાન યાત્રામાં ભાગ લીધો હતો. તેઓ શ્રીની છે છેલ્લી ભકિત નિમિતે મોટા જિનાલયમાં જેઠ વદી ૧૩ થી અઠ્ઠાઈ મહોત્સવ શરૂ કરેલ છે. તેઓશ્રીના પવિત્ર આત્માને અખંડ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીએ છીયે.
મુનિરાજ શ્રી હેમવિજયજી મહારાજને
સ્વર્ગવાસ. ન્યયાનિધિ શ્રીમદ્ વિજયાનંદ સૂરિશ્વરજીના સમુદાયના શાંતમૂર્તિ મુનિરાજશ્રી હંસવિજયજી મહારાજના શિષ્ય મુનિરાજશ્રી હેમવિજયજી મહારાજ અકસ્માત ઘોડાના વગાડવાથી માત્ર આઠ દિવસની બિમારી ભોગવી !
તા. ૪-૭–૩૦ ના રોજ સમાધિપૂર્વક કાળધર્મ પામ્યા છે. ઉકત મહાત્માશ્રી | [ શુમારે પાંત્રીસ વર્ષના દીક્ષિત હતા. છેવટ સુધી નિતીચારપણે સંજમવહન છે
કર્યું હતું. સ્વભાવે સરલ, શાંત ક્રિયાપાત્ર અને ભદ્રિક પરિણામી હતા. છે તેઓના સ્વર્ગવાસથી એક મુનિરત્નની ખોટ પડી છે. તેમના પવિત્ર આત્માને છે - પરમ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ એમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીયે છીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી ચંદ્રપ્રભુસ્વામીનું ચરિત્ર
પ્રભુજીના પ્રથમ ગશુધર દત્તના પૂર્વભવનું અલૌકિક વૃત્તાંત, શ્રી ચ દ્રપ્રભસ્વામીના ત્રણ ભવાનું સદર અને મનેાહર ચરિત્ર, સાથે દેવાએ કરેલ પ્રભુના જન્મમહાત્સવ વગેરે પંચકલ્યાણકાનું તે તે વખતની અપૂર્વ ભક્તિનું રસિક, ચિત્તાકર્ષક અને વિસ્તારપૂર્વકવણું ન, પ્રભુજીએ દાન, શીયા, રૂપ, ભાવ, ખારવ્રત અને તવા ઉપર અપૂર્વ દેશના સાથે જણાવેલ અને યાત્રા, વિવિધ ઉપદેશથી ભરપૂર એક દર ત્રીશ મેધપ્રદ કથાઓથી ભરપૂર આ ચરિત્રની રચના છે. ક્રાઉન સાળ પેન્ટ ચારશે પાનાના ઉચા એન્ટ્રીક પેપર ઉપર, સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં પાર્ક, સુંદર ખાખડીંગથી અલ કૃત કરેલ આ ગ્રંથ છે. કિંમત રૂા. ૧-૧૨૦૦ ]
( જૂન્ય શ્રી સંવવાસમા-બાપ નિર્મિત ) ॥ श्री वसुदेवहिण्डि प्रथमखण्डम् ॥
સંપાદકા તથા સંશોધકા-આવાચા ન્યાય ભાનિધિ શ્રીમદ્વિજયાન દસૂરીશ્વરજી શિષ્યરત્ન પ્રવત્ત જી મહારાજશ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજના શિષ્ય પ્રક્રિધ્ધા મુનિરાજ શ્ર ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ
આ ગ્રંથના પ્રથમ ખંડતા પ્રથમ અા મૂળ (પ્રાકૃત) ભાષામાં માજે પ્ર ચામ છે. આ પ્રથમ અંશમાં માત લભકા આવેલા છે. આ ખંડના કર્તા મહાત્માના પરિચય અને તે કેટલા ઉચ્ચ ટાટીનેા છે તે બીજા ભાગમાં આપવામાં આવશે. આ ગ્રંથ નાના પ્રાચીનમાં પ્રાચીન સ્થા સાહિત્યમાંનુ એક અણમેલુ રત્ન છે. અને પુજાઓમાં, ગ્રંથી વિગેરેમાં ઘણે સ્થળે આ ગ્રંથની સાધતા અપાય છે; કે જે પ્રક્ટે પવાની જૈનેતર સાક્ષરા, જૈનધર્મીના યુરાપીયન અભ્યાસીઓ અને વિદ્વાન મુનિ મહારાજાએ તરફથી રાહ જોવાતી હતી. આ ગ્રંથના ઉત્તરાત્તર ભાગા છપાયે જાય એવા ઉદ્દેશથી આ પ્ર ંચની કિંમત રૂા. ૩–૮–૦ સાડા ત્રણ રૂપૈયા રાખેલ છે. ઉંચા ક્રોક્ષથી લાયન લેજર પેપર ( કાગળ ) ઉપર, નિયસાગર પ્રેસમાં સુદર શાસ્ત્રી વિવિધ ટાઇપેા [ અક્ષરા] માં પાવેલ છે. ઇનિહાસિક પ્રાચીન કથા સાહિત્યના આ ગ્રંથનું ગુજરાતી ભાષાંતર કરાવી પ્રકટ કરવા મા સભાની ઇચ્છા છે, મનુષ્યજન્મનું સાક કરવાની ઇચ્છાવાળા મધુએ લાલ લેવા જેવું છે. તેમની ઇચ્છા પ્રમાણે સીરીઝ તરીકે, અડધી કિ ંમતે, કે બેટ તરીકે સમા તે તે રીતે સાહિત્ય પ્રન અને પ્રચાર કરવાના પ્રાધ કરી શકશે.
શ્રીવિમલનાથ પ્રભુનુ ચિત્ર.
શ્રી વિમળનાથ મહારાજના પૂર્વભવા સહિતનું સંપૂર્ણ ચરિત્ર, સાથે દસના પ્રભાવ, ભેદે, શ્રાવકના ત્રાના અધિકાર અને જૈનધમ ના શિક્ષણના સુંદર ઉપદેશ વિવિધ પાંત્રીશ કથાઓ સહિત આપેલ છે. ગ્રંથની રચના અદ્યોકિક હાઈ વાચકના આત્માને શાંત રસ પ્રગટાવી, મેક્ષ સન્મુખ લઈ જાય છે. આ સા ત્રણશે હુ પાનાના ગ્રંથ સારા કાગળેા ઉપર સુંદર ગુજરાતી ભાષામાં છપાવી કપડાના માઇડીંગથી અલ કૃત કરેલ છે. કિંમત રૂા. ૧-૧૨-૦ પેસ્ટેજ
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રી. રામનારાયણ પાઠેકે. | ( ગુજરાતની યુવાન સૃષ્ટિ માંથી ભૂતકાળના વૃદ્ધોને શા!ાણ પણાના નમૂના જોઈતી હોય તા શ્રી રામનારાયણ પાઠકનું જ નામ દઈએ. બધી બાબતની સરખે તાલ કરીને નિ ચ આવે. બધાનું સમાધાન થાય અને કેાઈને કટુતાના કપરો ન થાય એવી રીતના વાળ[[ પ્રયાગ એકલા ટુભાઈને જ આવડા છે. એ મને રામનારાયણ પાઠક કરતાં જેઓ ખ ટુભાઈ તરીકે ઓળખે છે તે એ વાવણી પ્રયાળાનાં ઊી ડાં મુળ તેમની ડેયની ઉ[! કાશ સુધી પહેલાં જઈ શકે છે, નિખાલસ, સરળ અને મધુર વાવના બ ટુભાઈ ગુજરાતનાં અગ્રેસર સાક્ષર અને વિદ્વાન તો છે જ, પર તુ એક સમર્થ વિચારક તરીકે પણ એમનું ' સ્થાન અનામું" જ છે. એક વાર તેમને જ કાઈ પ્રસ ગે કહેલું કે ગુજરાતને આજે સેંથળી વૃધારે જરૂર હોય તે વિચાર કેાની છે. જે દેશનું ઝાઝા વિચારો અoડી રવુિં છે તે દેશના વિકાસ સૌથી વધુ થાય છે. તેમને વાંચેલા વિચારાની પુનરાવૃત્તિ ગમતી નથી. પેતાના જ વિચારોની વેલેાની વેલા ઉગાડવામાં તમને બહુ આનદ પડતા હોય એમ લાગે છે. સ સારી તરીકે એ છોછકી જ જાળા, આટાપી લીધા પછી એટે ભાગે તેઓ વિચારક તરીકે જીવન ગાળે છે. અભ્યાસો અને સાધન ૫ણુ પાતાના વિચારાના સમર્થન માટે જ કરતા હોય એમ લાગે છે. એાઢ અને ચિંતનશીલ જીવન માટે એટલું બધુ મમત્વ હોવા છતાં જ્યારે દેશાના ધર્મ યુદ્ધ કાજે માહાત્માજીએ ધીર વીરાને સાદ દીધા ત્યારે બટુભાઈએ પિતાનું નામ આપતાં જરાય વિલંબ કી નહિ. રીતે પોતાના પ્રિયમાં પ્રિય વિષયના પણ લાગ આપી તેઓ ધોળકા તાલુકામાં લડતનું કામ કરવા જોડાઈ ગય. ગુજરાતમાં અત્યાર સુધી સાક્ષરો કે વિદ્વાનો માત્ર હતકા લખણી જીણુ - નાર નિક્રય જીવો ગણાતા હતા તે વાત તેમછો બે ટી પાડી અને ધોળકા ધુંધુ કાની વસતીને ખાતરી થઈ ગઈ કે બુટભાઈ જેવા સાક્ષરીમાં પણ વ્યવસ્થા, ચીવટ અને કામની યોજના કેાઈ પણ વ્યવહાર કુશળ માણસ સ્ત્રી જ છે. તેમના કામની સઇદીનતા સરકારને ખુ ચી એટલે જ તેમને પોતાની સેવાના અતિથેિ તરીકે છે'રી લીધા. " શ્રી. રવીશકર રાવથી, For Private And Personal Use Only