________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આત્માના છે ભયાનક શત્રુ.
૩ર૩
સ્વરૂપ માનવામાં આવેલ છે, કેમકે એની જવાળા વિષ અને અગ્નિથી પણ ભયાનક છે. સસારમાં કામના પ્રભાવથી મનુષ્યાનું જેટલું અધ:પતન થાય છે તેટલું ખીજા કશાથી થતુ નથો; પર ંતુ એ ત્યારે જ થાય છે કે જયારે એના દુરૂપયેગ કરવામાં આવે છે. જો એ કામ સ્ત્રી, પુત્ર, ધન, માન વિગેરેમાં રાખવામાં આવે તે તે ખરેખર મહા અનંતુ કારણુ મને છે; પર તુએજ કામ જો પ્રભુના જ્ઞાનમય સુમધુર સ્વરૂપમાં રાખવામાં આવે અને પરમાત્માના જ સાક્ષાત્કારની ઇચ્છા રાખવામાં આવે તે તે સફળ બનીને મનુષ્યેાના મિત્ર બની જાય અને તેનું કલ્યાણુ થઇ જાય. એટલા માટે સાંસારિક વસ્તુએમાં રહેલી કામની પ્રવૃત્તિને જ્ઞાનરૂપી શીતલ જળવડે શાંત કરી દેવી જોઇએ અને તેને પ્રભુપ્રેમમાં લગાડી દેવી જોઇએ. કહ્યું છે કે:—
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
त्रिविधं नरकस्येदं द्वारं नाशनमात्मनः ।
कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् ॥
કામ, ક્રોધ, અને લાભ એ ત્રણ પ્રકારના નરકનાં દ્વાર છે, એ આપણા નાશ કરનાર છે. એટલા માટે એ ત્રણેને ત્યાગ કરવા જોઇએ.
(૨) ક્રેય.
આ છ પ્રકારના શત્રુઓમાં ક્રોધ સાથી પ્રધાન શત્રુ છે. શરીરમાં ક્રોધના વાસ હાય તે। પછી બીજા શત્રુની જરૂર જ નથી રહેતી. ક્રોધ સમસ્ત સંસારને વિપક્ષી મનાવી મૂકે છે તથા બધાં સગાંવહાલાંઓને પણ વિકૃત કરી દે છે. ક્રોધ અને વિષધર અજગર એકસરખા છે. જેવી રીતે સર્પ જોઇને મનુષ્ય ડરી જાય છે તેવી રીતે ક્રોધી મનુષ્યાથી પણ લેાકા ડરે છે અને ઉદ્વિગ્ન બને છે. ક્રોધી મનુષ્યને હિતાહિતનુ જ્ઞાન નથી રહેતુ. અનેક મનુષ્યા ક્રોધમાં આવી જઇને આત્મહત્યા કરી નાખે છે. ક્રોધ સાક્ષાત્ કૃતાન્ત સ્વરૂપ છે. ક્રોધી મનુષ્યને કદિ પણ શાંતિ નથી મળતી; તે હુંમેશાં અસુખ અને અસ્વસ્થતા અનુભવે છે. શાંતિ નિહ હાવાથી જીવન વૃથા વિડ ંબનારૂપ થઇ પડે છે તેથી પ્રત્યેક વ્યકિતએ ક્રોધને સર્વથા પરિત્યાગ કરવા જોઇએ.
ઠીક, ક્રોધનું સ્વરૂપ ઉપર મતાવ્યું તેવુ છે; પરંતુ તે સંબધમાં એમ વિચાર કરવામાં આવે કે ખીજા ઉપર ક્રોધ કરવાનું શું પ્રયેાજન ? પોતાની જ મનેાવૃતિઓને નીચ કાર્યમાં પ્રવૃત્ત થતી રાકવામાં ક્રોધ કરવા જોઇએ. એમ કરવાથી મનેાનિગ્રહ થશે. અને ક્રોધ સીભૂત થઈને મિત્ર તરીકેનું વતન કરશે.
क्रोधो मूलमनर्थानां क्रोधः संसारबन्धनम् । धर्मक्षयकरः क्रोधस्तस्मात् क्रोधं विवर्जयेत् ॥
For Private And Personal Use Only
