Atmanand Prakash Pustak 024 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

આધ્યાત્મિક બલ. આ સર્વ કુદરતની રચનાઓ ચોક્કસ નિયમોને આધીન હોય છે, તે નિયમ આપણે જાણતા ન હોવાથી આપણને તેમાં વિસ્મય થાય છે અને તેનું જ્ઞાન થતાં તે આપણને સામાન્ય તથા બુદ્ધિને અનુસરતું ભાસે છે. પુગળ અને ચૈતન્ય શકિતને જ આ સર્વ વિલાસ છે. અને તેના નિયમોનું જ્ઞાન થતાં આશ્ચર્ય જેવું કશું જણાતું નથી. જડ સૃષ્ટિમાં પ્રકાશ, વિદ્યુતું આકર્ષણ શકિત ( gravity of attraction) વિગેરે રહેલાં છે જેનાં કાર્યો આપણને અલૈકિક સરખાં ભાસે છે. હમણાં અમેરીકન ડોકટરોએ રંગમાં પણ આશ્ચર્યકારક શક્તિ તેમજ સૂર્યના કિરણોના રંગથી અનેક દર્દો મટી જવાની હકીકતો સિદ્ધ કરેલી છે. જડ ઔષધિઓ માં અનેક દર્દીને મટાડવાનો ગુણ છે, આ સર્વ શકિતઓનું કાર્ય સ્થલ ભૂમિકા ઉપરનું છે તેથી આગળ વધીને જ્યારે માનસિક ભૂમિકાનું દર્શન કરીએ છીએ ત્યારે વળી અધિક વિસ્મયકારક દેખાવો આપણે અનુભવીએ છીએ. પરંતુ તે પણ આપણા રોજના સહવાસનો વિષય હોવાથી વિસ્મય જેવું જણાતું નથી. એક મનુષ્ય ક્રોધવશ બને છે અને સામાન્ય સંગમાં તે ન કરે તેવા કાર્યો કરી બેસે છે; ખરેખર એક ડાહ્યો મનુષ્ય ક્રોધના આવેશમાં તેણે કે તેની આસપાસના કોઈએ ન ધાર્યું હોય તેવું કાર્ય કરી વાળે છે અને તે શાનું પરિણામ છે? એ વિષે વિચાર કરતાં જણાય છે કે કંધ નામક કષાયે તેના મનમાં વિકાર ઉપજાવ્યો છે અને તેથી તેનો સામાન્ય કમ તેટલો કાળ બદલાઈ જઈ તે વિકારવશ સ્થિતિમાં થવા યોગ્ય કાર્ય કરવા પ્રેરાય છે. આપણા મનમાં થતા ફેરફારથી ભારે અસાધારણ કાર્ય બને છે. બે મનુષ્યો વચ્ચે સામાન્ય મૈત્રીનો સંબંધ હોય અને તેમાંથી એક જણ શબ્દદ્વારા અન્યનું અપમાન કરે તો તે અન્યના મનનું વલણ એકદમ બદલાઈ જશે. અને તેનું અપમાન કરનાર પ્રતિ એકદમ વલણ ફેરવી જુદાજ પ્રકારે વર્તશે. આ વર્તન એ મનમાં થયેલા વિકારોનું પરિણામ છે. વળી તે જ મનનું વલણ જ્યારે ઉત્તમ સંયોગે જડી આવે છે ત્યારે ત્યાંથી સુંદર વિચારો ઉત્પન્ન થાય છે. ક્ષણે ક્ષણે થતો આ મનના વલણને ફેરફાર એ પણ ઓછા આશ્ચર્યને વિષય નથી.
શારીરિક અને માનસિક બળ કરતાં એક ત્રીજા પ્રકારનું બળ છે તે હદયબળ અથવા ચારિત્ર બળ છે. આ સંથી ચડી આતું બળ છે. તેના પરિણામે પણ અત્યંત મહાન છે.
શારીરિક બળ માનસિકબળ અને હદયબળ એ ઉત્તરોત્તર એકએકથી અધિક ચડી આતી શકિતઓ છે, અને તે સર્વનું કારણ એકજ આમશકિત-આત્મપ્રેરણા છે. એ ત્રણે શકિતઓ એકજ શકિતની સ્થલ–સૂમ અને સૂક્ષ્મતર કળાઓ છે. અને તે શકિત જેમ જેમ વધારે સૂમ થતી જાય છે, તેમ તેમ તે અધિક બળવાન થતી જાય છે. કોલસા કરતાં તેમાંથી અગ્નિદ્વારા ઉપજાવેલી વરાળ અને તેમાંથી