________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨પ
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ.
સેંકડેને તેવા ભાવયુક્ત કરી મુકે છે. જગતના મહાપુરૂષોએ પોતપોતાના સમયમાં જે મહાન વિલે ઉત્પન્ન કર્યા હતા, અને લાખો સ્ત્રી પુરૂષોને પિતાના આત્મસ્થિત ભાવથી રંગી નાખ્યા હતા, તેના મૂળમાં, આ ભાવની સંક્રામકતા સિવાય અન્ય કશું જ ન હતું. પ્રભુ મહાવીર કે બુદ્ધના હદયમાં, એક મહદ્ ભાવને પ્રચંડ શક્તિસંપન્ન વેગ પ્રકટ થયે. તેનો સ્પર્શ લાખ હદયને લાગે, તેઓ સર્વ તે તે ભાવના રંગથી રંગાઈને એક મહા ભાવથી આખા યુગને અંકિત કરેલ હતું.
સને ૧૮૫૭ ના મહાન બળવાના મૂળમાં પણ એક પ્રકારજ આ ભાવસંક્રામકતા સિવાય બીજું કશું કારણ ન હતું. એક જણે એવો ભાવ ફેલાવ્યું કે ભારતવાસીઓના ધર્મ અને જાતિ નષ્ટ કરવા માટે રાજકર્તાઓ ગાય અને ડુકરની ચરબીનો ઉપયોગ બંદુકની ટેટીમાં કરે છે, જેથી તેના સ્પર્શથી હિંદુ મુસલમીને ભ્રષ્ટ થાય છે. ચેપી રોગની માફક આ દુષ્ટ ભાવ લાખો ભ્રાન્ત સીપાઈઓના હદયમાં ફરી વળે અને તેના પરિણામે પ્રચન્ડ વિદ્રોહ જાગે. ભાવની સંક્રામકતાનું આથી સરસ ઉદાહરણ કયાં મળશે ?
એક કાલે સંક૯પ બળ સંપન્ન અમુક વ્યક્તિઓના હદયમાં એવો ભાવ જો કે દેશમાં સેંકડે દેરાસરો હાલ ચણાવવાની જરૂર છે, તેમણે એ ભાવને અનુસરતું કાર્ય શરૂ કર્યું, બીજા હૃદયે તે ભાવના રંગને આધીન થઈ તદનુસાર કાર્ય કરવું શરૂ કર્યું. જોતજોતામાં આખા સમાજમાં એ ભાવ ફરી વળ્યા. પરિણામે લાખ દેવાલયે ગામેગામ વગેરે સ્થળોએ નવા થયા, સમય જતાં તે વેગ બંધ પડ–ઓછો થયે અને કેટલેક સ્થળે તેને સમારવાના મનોભાવ પણ બીજા યુગમાં નજરે પડતા નથી. બીજા સમયે જ્ઞાન વિસ્તારની ભાવના જાગી. સેંકડે મનુષ્યના હૃદયમાં તેનું રાજત્વ થયું. એકેક ગ્રંથની સેંકડો નકલો લખાવા માંડી, ઠેકાણે ઠેકાણે તેના ભંડારો ભરાયા. જ્ઞાન વિસ્તાર એજ જીવનને પ્રધાન ઉદેશ હોવાનું આખા યુગને ભાન થયું. કાલક્રમે એ ભાવ નરમ પડયે. વળી કર્મકાન્ડ, અને આચાર અનુષ્ઠાનને ભાવ અમુક પ્રબળ અંત:કરણમાં જાગ્યું. તેની જવાળા આસપાસ સર્વના અંત:કરણને પશી ગઈ તેઓ પણ તેમાં સામીલ થઈ ગયા. અને સમયના પ્રવાહમાં તેની પણ શિથિલતા થઈ
આ પ્રમાણે ભાવના પરિવર્તન, હાનિવૃદ્ધિઓ, અને સંક્રામકતાઓ વ્યક્તિ અને સમાજ જીવનમાં નિરંતર ચાલ્યા કરે છે પરંતુ ભાવરાજ્યમાં જેમ આ પરિવર્તન આદિ ચાલ્યા કરે છે તેમ જ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં તેવું કાંઈ થતું નથી. વ્યક્તિ કે સમાજ જીવનમાં જ્ઞાનમાં પરિવર્તન, હાનિ, વૃદ્ધિ, કે સંક્રામકતા આવતી નથી. જ્ઞાન હંમેશા સ્થિર, ધીર અચંચળ અને ધીરે ધીરે વૃદ્ધિગત રહે છે. તેમાં ભરતી ઓટ આવતા નથી. તેમાં ચય ઉપચય કે ઉછાળા થતા નથી. ઓકસીજનવાયુને એક
For Private And Personal Use Only
