________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨પર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કાળે એ પ્રસંગ યાદ આવતા તમને પશ્ચાતાપ થાય છે, તમારી વિચાર હીનતા અને અસહિષ્ણુતા ઉપર તમને તિરસ્કાર છૂટે છે અને તે જ વખતે તે વ્યકિત પાસે જઈ તેની ક્ષમા યાચના કરવાનો વેગ પ્રકટ થાય છે. મોડી રાત્રે તેનું ઘર ઉઘડાવી ક્ષમા માગવાને બદલે તમે નિશ્ચય કરો છો કે આવતી કાલે સવારે ઉઠતા વેંત તેની પાસે જઈ તેની ક્ષમા માટે પ્રાર્થના કરવી. બીજે દિવસે પૂર્વાકાશે ઉષાનો પ્રકાશ હજી તે પુરો ઉદય પામ્યો નથી ત્યાં તમારો પૂર્વ રાત્રિને માનસિક આવેગ ઝાકળની માફક અંતર્ધાન થઈ જાય છે. સવારમાં જ તે ભાઈ તમને સામા મળે છે છતાં રાત્રિ એ સેવેલ મનોભાવોનો અંશ પણ પ્રતીત થતો નથી.
વ્યક્તિ-જીવનમાં જ આ પ્રમાણે ભાવનું પરિવર્તન થયા કરે છે એમ નથી. સમાજમાં પણ આ પ્રમાણે ભાવના ઉછાળા અને આગના ભરતી ઓટ થયાજ કરે છે. કોઈ કોઈ સમયે એક એક ભાવ લોક-હદય ઉપર એવું પ્રબળ આધિપત્ય મેળવે છે કે, તે ભાવ ઉન્માદ રોગની પેઠે સેંકડો નરનારીને થોડા સમય માટે ઉત્તેજીત કરી, તેનો સમય આવતા પાછો કયાં ઉડી જાય છે તેનો પત્તો લાગતો નથી. દરીયાના મોજાં જેમ પવનથી, ઉછળી થોડા સમય પર્વતના શિખરની ઉચ્ચતા અનુભવી પાછા તેજ પવનની ગતિથી સાગર–ગર્ભમાં વિલીન થઈ જાય છે, તેમ સામાજીક ભાવો અમુક સમય ઉછાળા મારી પાછા સમાજ-હદયના ગર્ભમાં વિલીન થઈ જાય છે. એક મહા પુરૂષ વર્તમાન સત્તા પ્રત્યે અસહયોગની ઘોષણા કરે છે, અને લેક-હૃદયના સુસ ભાવોને જાગૃત કરી અ૯પકાળ-વ્યાપી એક મહ૬ આંદોલનનો ઉછાળો કરે છે. લાખો નરનારીઓ તેમાં ભળીને તે તે પ્રકારના આવેગનો અનુભવ કરી, તે ઉછાળાને વધારે ને વધારે વેગવાન બનાવે છે. કાળકમે તે આવેગનું મેનું પોતાનો વેગ ખચી નાખે છે, અને થોડા સમયમાં જાણે કહ્યું જ બન્યું નથી તેમ લોકો તેને સંભારવાની પણ તકલીફ ન લેતાં પિતપોતાના નિત્યના વ્યવસાયમાં લાગી જાય છે.
જેમાં પર્યુષણ પર્વનો આરંભ થાય છે. એકાએક ધર્મભાવનું પ્રચંડ વાવાઝોડું સમાજ-હદયમાં ફરી વળે છે. આબાળ વૃદ્ધ સર્વ કઈ જીવનની સર્વ પ્રવૃતિને બાજુએ મુકી, “ધર્મ ” ના કાર્યમાં લાગી જાય છે. ઉપવાસ, વ્રત, જ્ઞાનોપાસના, વિરાગવૃતિ આદિ જેને જેને જે જે ઠીક લાગે તેમાં નિમગ્ન થઈ જાય છે. આઠ દિવસ પુરા થઈ નવમા દિવસના પ્રભાતનો ઉદય હજી થયો હતો નથી, ત્યાં તો એ ધર્મ–ભાવનો તરંગ ક્યાં વિલુપ્ત થઈ જાય છે તેનો પત્તો લાગતો નથી. જાણે કશું જ બન્યું નથી તેમ લોકો પોતપોતાના વ્યવહારમાં તન્મયતાપૂર્વક વળગી જાય છે. કેમકે ધર્મ–ભાવના આવેગની શક્તિ ખર્ચાઈ જાય છે. આ પ્રમાણે ભાવનું પરિવર્તન વ્યક્તિ અને સમાજમાં નિરંતર ચાલ્યા જ કરે છે, અને તેના વિવિધ રંગ અને અસરો તે આમાં ઉપર મુકતા જાય છે.
For Private And Personal Use Only
