________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સમભાવ.
સુિ ! ખ દુઃખ, શીત ઉષ્ણ, પ્રિય અપ્રિય, મંગળ, અમંગળ, વિજય વિક પરાજય, સિદ્ધિ, અસિદ્ધિ, આદિ કંકોમાં હર્ષ શોક કે રાગ
a àષનો અનુભવ નહી કરતા સર્વ અવસ્થાઓને સમાન ભાવે,
પ્રફુલ્લ ચિત્તો, હાસ્ય મુખે ગ્રહણ કરી લેવી, એ પ્રકારની આત્મ-સ્થિતિને જ્ઞાની જનોએ “સમભાવ” નામથી સંબોધી છે. અનિત્ય વસ્તુમાં આસકિત રાખી તેના આગમનથી આનંદિત થવું અને તેના અભાવથી દુખિત થઈ વ્યથા અનુભવવી, એનું નામ અજ્ઞાન છે. આ અજ્ઞાનથી આપણું આત્માને અનધર સનાતન ભાવ ઢંકાઈ જઈ, કઈ અવસ્થામાં સુખની મસ્તિમાં અને કઈ અવસ્થામાં દુખના સાગરમાં નિમગ્ન થવાય છે. આ પ્રકારે ક્ષણિક ભાવોથી અભિભૂત ન થતાં સર્વ વિષયના સર્વ પ્રકારના સ્પર્શીને એક સરખી રીતે સહ્ય કરવા અને સર્વ કંકોમાં સમસ્થિતિ નિભાવવી એ જ્ઞાનનું મુખ્ય લક્ષણ છે. અને તેનાથી વિપરીત સ્થિતિ એ અજ્ઞાનનું બંધન છે.
જે મહાપુરૂષે સાધનના બળથી આત્માની આ પ્રકારની સમ-સ્થિતિ સિદ્ધ કરી શક્યા છે અર્થાત્ જેમના અંત:કરણને નશ્વર ક્ષણિક પદાર્થોથી ઉત્પન્ન થતી લાગણીઓનો રંગ સ્પશી શકતો નથી, તેમણે તે સિદ્ધિના તારતમ્ય અનુસાર અમૃત તત્વની ઉપલબ્ધિ કરેલી ગણાય. આ સાક્ષાત્કાર એ સર્વ શાસ્ત્રોનો મુખ્ય ઉપદેશ છે અને પ્રભુ મહાવીરના કથનનો સાર અંશ છે. જ્યાં સુધી આત્મા ઉપર ક્ષણિક ભાવની વિવિધ રંગી છાંયા પડ્યા કરે છે, અને આત્મા તેમાં એકત્વ-ભાવ અનુભવી, સુખ દુખ, હર્ષ શેક અને રાગ દ્વેષનો ભેંકતા થાય છે, ત્યાં સુધી તે સંસાર–બદ્ધ છે. જ્યાં સુધી આ કં ગ શરૂ રહે છે ત્યાં સુધી શુદ્ધ આમિક ભેગનો અનુભવ થઈ શકતો નથી. આ કંઠ–ભેગ શાંત થયા પછી જ “ભેગાં - રાયંકમ” નો વેગ બંધ પડે છે, અને શુદ્ધ ભેગની શરૂઆત થાય છે. શુદ્ધ ભેગનું આપણી વર્તમાન દ્વાત્મક અવસ્થામાં આપણને સ્વપ્ન પણ હોતું નથી, કેમકે અત્યારની આપણી દ્ર–ભેગની સ્થિતિમાં શુદ્ધ–ભેગની સ્થિતિનો બાધ થાય છે. જેમ જેમ સમભાવ આત્મામાં પરિણમતો જાય છે તેમ તેમ શુદ્ધ અમૃતત્વના ભેગની ઉપલબ્ધી થતી જાય છે. આપણું શાસ્ત્રકારોએ સામાયિક વ્રતની પ્રતિષ્ઠા આ હેતુની સિદ્ધિ માટેજ કરેલી છે. જો કે સર્વ દેશીય હિતના આ યુગમાં તેનું મૂળ રહસ્ય વિલુપ્ત થઈ ગયું છે. છતાં જેમને અંતર્દષ્ટિ છે તેઓ આ પરમ રહસ્ય પર સંકેતનું એ વિધાનમાં દર્શન કરી શકે છે અને તે હેતુ પિતા સંબંધે સિદ્ધ
For Private And Personal Use Only
