________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પ્રયોગ વિશેષવડે ઉત્પન્ન થયેલી વિદ્યુતનું બળ જેમ ઉત્તરોત્તર અધિક સામર્થ્યવંત છે તેમ શરીર મન અને હૃદયનાં બળ અનુક્રમે સ્થલ સૂક્ષમ અને સૂક્ષ્મતર હાઈ અધિક બળવાન છે.
- શરીરબળ મને બળ અને ચારિત્રબળ એ ઉત્તરોત્તર ચડીઆત છે. મનોબળ વિનાનું એકલું શરીર બળ માત્ર જંગલી પ્રજાઓમાં જોવામાં આવે છે અને તેવી પ્રજા ઉપર ઓછા શરીર બળવાળી પરંતુ તે સાથે મનોબળના સંગવાળી પ્રજા આધિપત્ય ભોગવે છે. પશુઓ ઉપર મનુષ્ય સત્તા ચલાવી શકે છે તે મનોબળબુદ્ધિબળને અંગે જ હોય છે.
શ્રીમદ્ આનંદઘનજી કહે છે તેમ “ તર્ક વિચારે રે વાદ પરંપરારે” એ શબ્દોનું રહસ્ય એમ સૂચવે છે કે બુદ્ધિવાદ કરતાં ચારિત્રબળ એજ માનવજીવન ની સાર્થકતા છે. મુખ્યતાએ હાલમાં ચારિત્રબળને લગભગ અભાવ જોવામાં આવે છે. મનુષ્ય વાકલ્ચર વિશેષ બની ગયેલા હોવાથી વર્તનમાં શૂન્ય બની ગયા હોય છે. મને બળયુકત પુરૂષની સત્તા જ્યારે સંસારમાં અને તેની આસપાસના સમુદાય ઉપરજ ચાલી શકે છે, ત્યારે ચારિત્રશકિતસંપન્ન પુરૂષની સત્તા દેવે ઉપર પણ પ્રવતી શકે છે. જેઓ મનમાં ઉઠતાં અસંખ્ય વિકારો ઉપર વિજય મેળવે છે, કામ, ક્રોધ, લોભ કે મોહના બળવાન નિમિત્તો હોવા છતાં એક રોમમાં પણ તેવી વિકારી અસર ઉપજવા દેતા નથી, પ્રિયમાં પ્રિય પદાર્થોનો વિયોગ થવા છતાં પણ મુંઝાઈ જતાં નથી, હડહડતું અપમાન થવા છતાં પણ ક્રોધનલેશભાર સંચાર થવા દેતા નથી અને હૃદયના અનેક આવેગોને દબાવી શકે છે તે શકિતનું નામ ચારિત્ર બળ છે. વ્યવહારના નિત્ય પ્રસંગમાં અંતકરણની શાંતિ એક સરખી સાચવી રાખવી, ધન અને સ્વજનોનો વિયોગ થતો હોય તો પણ સત્યના પથમાંથી જરી પણ ન ચલવું અને ઉત્કટ ઉપાધિઓના પ્રસંગોએ પણ વ્યાકુળતા જરા પણ ન અનુભવવી એ હદય બળ છે. જ્ઞાનની પરિપાક દશા તે આ છે. શ્રુત, ચિંતા અને ભાવનાજ્ઞાન એ ત્રણે જ્ઞાનમાં ઉપરની પરિસ્થિતિ તે ભાવના જ્ઞાન છે. IIના શર્ટ રિસિ: એ સૂત્રને સાર ચારિત્રબળની પ્રાપ્તિમાં જઈ સમુદ્રમાં જેમ નદી નાળાં અને ખાબોચી પર્યવસિત છે તેમ આ ચારિત્રબળમાં પણ સર્વ પ્રકારના બળોનો સમાવેશ થાય છે.
ઘણા વર્ષો સુધી કારાગ્રહના નિબિડ અંધકારમાં રહેલા કેદીને સૂર્યનો પ્રકાશ જેમ અલૈકિક લાગે છે તેમ આપણને ઉપરનાં બળો અલૈકિક લાગે છે; તત્વતઃ તે બધા આ આત્માને માટે એકજ સ્વાભાવિક છે. માત્ર ઉપાદાન કારણ રૂપ આત્માની તૈયારી થવી જોઈએ. નિમિત્તે કારણે આસપાસ અનેક હોય, પરંતુ આત્માના અનેક
For Private And Personal Use Only
