________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કારણુ છે અર્થાત્ તે અનંત જ્ઞાન, દર્શન આનંદમય-આત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિના સંસ્કા રનુ કારણ છે ” એ જ્ઞાન સ્વાધ્યાયમાં જ રહેલુ છે. એવા સ્વાધ્યાય કરનારા મનુષ્ય પેતાના જીવનને શાંત; અકિલ, અને સ ંતાષમય કરી પરિણામે કલ્યાણુ મય બનાવે છે. જો કે આવેા મહાન્ લાભ સ્વાધ્યાયના સૂક્ષ્મ રૂપમાં રહ્યો છે, તથાપિ તેના સ્થૂલ રૂપમાં પણ કેટલેએક ઉચ્ચ લાભ રહેલે છે. એક મહાત્મા લખે છે કે “કદિ મનુષ્ય સ્થૂલરૂપે પણ ઉચ્ચ પ્રકારના સ્વાધ્યાય કરે તે તે પેાતાની વૃત્તિઓના વિચાર કરી તેમને સમાવવાના અને સમાવી ન શકાય તે તેમને ઉચ્ચતર માર્ગે વાળવાના પ્રયત્ન કરી શકે છે. ”
સ્વાધ્યાયના આંતર ગુણાને માટે જૈન સૂરિવરાએ મહાન ઉચ્ચમત દર્શાવ્યે છે. મનુષ્યના આત્માની જે ઉચ્ચ ભાવનાએ છે તેમની જાગૃતિનુ કારણ સ્વાધ્યાયજ છે. ઉચ્ચ ભાવનાઓની જાગૃતિ કરવી એ સ્વાધ્યાયના આંતર ગુણુ છે. સ વિરતિ ધર્મને નહીં પામેલા ભવ્યના પણ સ્વાધ્યાયના સેવનથી ઉચ્ચ માર્ગાનુસારી બને છે. આહાર, વિહાર, વિચાર અને સંસ તેમાં જે જે પદાર્થોનું તે સેવન કરે છે, જે જે ભાવનાને આશ્રય કરે છે, જે જે વિચારાદિ વાંચે છે તથા શ્રવણ કરે છે, તે સ થી તેની વૃત્તિએમાં અધિક-ભાત્મ ગુણનું આરાધન કરનારા સ ંસ્કાર અંધાય છે અને તે સંસ્કારા અનુકૂલતા મળતાં પ્રગટ થઇ કાર્ય રૂપે જેમ જેમ પરિ ણામ પામે છે; તેમ તેમ તેના આચારા ઉચ્ચ થયા જ કરે છે. તેથી સ્વાધ્યાયના અભ્યાસીએ એવી ભાવનાએ બાંધવી કે, જેથી પોતાના મત:કરણને ઉત્તમ સસ્કારી પ્રાપ્ત થાય.
સ્વાધ્યાયને અભ્યાસ વધારવાથી પ્રત્યેક જૈન વ્યક્તિ સંસારી ભાવમાં વ માન હેાય તેપણુ અનુક્રમે ઉચ્ચ કોટીમાં આવી શકે છે. કિંઢે કેાઈ સોંગને લઈને તેનામાં અમુક જાતની કુટેવ પડી ગઇ હોય તે પણ તેનાથી તે મુક્ત થઇ શકે છે. કારણ કે તેનામાં એવુ મનેાખળ વધે છે કે જેથી તે પ્રક્રિયાના વેગને રોકી શકે છે. સ્વાધ્યાય એક જાતના ચેાગ છે. તે ચેાગને લઇને ચિત્ત વૃતિના નિરાધ પણ થઈ શકે છે. શુદ્ધ હૃદયથી કરેલા સ્વાધ્યાય વૃત્તિએને ઉચ્ચાનુગામી કરે છે, ઉચ્ચ સંસ્કાર આપે છે, અને દેવી જીવન ગાળી શકાય તેવો પારમાર્થિક શક્તિ પ્રાપ્ત કરાવે છે. ”
જ્યારે હૃદય ઉપર સ્વાધ્યાયના વિચારનેા પ્રકાશ પડે છે, ત્યારે તે હૃદયમ રહેલા મિલન ભાવે સ્વતઃ દૂર થઇ જાય છે. હૃદયના મલિન ભાવેા દૂર થવાથ સ્વાધ્યાયના અભ્યાસીને જે સ કેચ, ભય, ક્ષણિકતા, અને નશ્વરતા વગેરે અનિત્ય -- અશા છે, તેના વિવેક સ્ફુરી આવે છે અને તેથી નિવેદ અથવા સંવેગ વૃત્તિ જાગ્રત થાય છે. જ્યારે નિવેદ વૃત્તિની જાગૃતિ થઇ એટલે અંત:કરણ શાંતિને સ્વાદ અનુભવવા તત્પર બને છે. તેવુ શાંત અંત:કરણ પછી પ્રવૃત્તિના વેગમાં પડવાં
For Private And Personal Use Only
