________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ર્વિથી પરોપકારવૃત્તિને મહાન ગુણ તેનામાં વિશેષ પ્રકાશિત હતો. એ ઉત્તમ ગુણના સુવાસથી તે વિશેષ લોકપ્રિય થયું હતું. તે મહારાજાના પરોપકાર વૃત્તિના ગુણને માટે મહોપાધ્યાય શ્રી જિનમંડન ગણીએ એક લેખ લખેલે છે, અને તેમાં તેના એ મહાન ગુણનું એવું ઉત્તમ સ્વરૂપ બતાવ્યું છે કે, જે પ્રસિદ્ધ કરવા યોગ્ય હોવાથી અહીં આપવું ચગ્ય ધારીએ છીએ.
“વિક્રમરાજા એક વખતે એકાકી અશ્વ ઉપર બેસી ફરવા ગયા હતા. કેટલીક વાર ફર્યા પછી તે મહારાજા પોતાની રાજધાની તરફ પાછો ફર્યો. નગરના સીમાડામાં આવતાં એક દરિદ્રી પુરૂષને દાણ વિણતા જોયે. તે પુરૂષ શરીરે દુર્બલ હતા, તેના શરીર ઉપર ફાટલ અટલ વસ્ત્રો ધરેલાં હતાં. તેને જોઈ પરોપકારી રાજાના મનમાં દયા ઉત્પન્ન થઈ આવી તે પણ તેણે વિચાર્યું કે, આ પુરૂષ કે પોતાનું ભરણપોષણ કરવામાં અસમર્થ લાગે છે. તેને ઉદેશી રાજા નીચે પ્રમાણે ગાથાબો
“निय उयर पूरणे विहु असमथ्था किमिह तेहिं जाएहि । જે પુરૂષો પોતાનું પેટ ભરવાને અસમર્થ છે, તેઓ આ જગતમાં જગ્યા શા કામના ? આ અર્ધ ગાથા સાંભળી તે દરિદ્રી પુરૂષ તેના ઉત્તરાદ્ધ રૂપે નીચેની અર્ધ ગાથા છે.
" सु समथ्था विहु न परोक्यारिणो तेहिं विन किंपि" ॥ १ ॥
જે પુરૂષે પોતે તે સારી રીતે સમર્થ હોય તે છતાં પરોપકારી ન હોય તે પણ શા કામના?” ૧
આ ઉત્તર સાંભળતાં જ મહારાજા ખુશી થઈ ગયો અને તેણે તે દરિદ્રીને લાવી પોતાની સાથે લીધું અને તેને બે કરોડ સુવર્ણ અને સે હાથી અર્પણ કર્યો અને તે દરિદ્રીના દારિદ્રયને મૂલમાંથી છેદી નાંખ્યું.
ત્યારથી મહારાજાએ નિશ્ચય કર્યો કે, પરોપકાર વૃત્તિના જે કોઈ મહાન ગુણ નથી. આ દરિદ્વીએ મને ખરેખર બોધ આપે છે. આ ઉત્તમ બોધ હું મારા હદયમાં યાવજજીવિત ધારણ કરીશ અને મારા રાજ અને જીવનને પરોપકાર વૃત્તિથી સફળ કરીશ.
એક વખતે વિકમરાજા વનમાં ફરવા ગયા હતા, ત્યાં કોઈ વિદ્વાન તે સ્થળે ફરતા એક મૃગને જોઈ નીચે પ્રમાણે લેક બેલે—
" येषां न विद्या न तपो न दान न चापि शीलं न परोपकारः। ते मृत्युलोके भुवि भारभुता मनुष्यरूपेण मृगाश्चरन्ति ।। १ ॥"
For Private And Personal Use Only
