Atmanand Prakash Pustak 021 Ank 03

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૫૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સ્થળે સ્થળે જગલો હતાં, ધાન્ય દેશ ધરાય તેના કરતાં ડી મહેનતે પણ મોટા પ્રમાણમાં પાકતું હતું, અને બહાર ખેંચાતુ યે નહોતું. તેમજ બીજી પણ મનુષ્ય જીવનમાં ઉપયોગી, ને શેખની ચીજે જોઈએ તે પ્રમાણમાં અવશ્ય થતી હતી. સેનું, ચાંદી, ઝવેરાત વિગેરે માટે પણ આ દેશને આધાર અન્ય દેશ પર ન્હોતે. અમુક વર્ગ ખેતી કરતો હતો, અમુક વર્ગ વ્યાપાર કરતો હતો, ને અમુક વર્ગ કળાભિજ્ઞ હતે. અમુક વર્ગ દેશ ને પ્રજાનું સુકાન સાચવતું હતું. જોઈએ તે પ્રમાણમાં સઘળું હતું. વાક ખર્ચ થોડા વખતની મહેનતથી જોઈએ તે પ્રમશુમાં મળી જતું હતું. તેથી ધંધા રોજગારના હાલના જેવા સાહસની જરૂર ન હતી; છતાં સાહસિક અને મેટી પ્રવૃત્તિઓ કરનારા હતા એમ ન્હોતું.
દેશનું ગૌધન–દેશનું ગેધન ખરેખર અપુર્વ હતું. ગાય, ભેંસના દૂધ, છાશ, દહીં અને ઘીથી દેશ તૃપ્ત હતો; તેથી, ને જેમ બને તેમ કુદરતી જીવન જીવવામાં આવતું હોવાથી શારીરિક સંપત્તિ અપૂર્વ હતી. જ્યાં હાલના કતલખાના ને કયાં તે વખતની પશુઓ પરની મમતા ! યાંત્રિક કતલખાનાઓ થોડી જ મીનીટમાં હજારો પ્રાણીઓના પ્રાણ ખેંચતા ધમધોકાર ચાલ્યા જ કરે છે, ને માંસ શિવાયના બીજા અવયવ-હાડકા, લેહી, ચરબી વિગેરેમાંથી બટ્ટન, હાથાઓ, રંગ, સરેસ વિગેરે ચીજો બનાવી અકુદરતી વ્યાપાર ચલાવે છે. કયાં એ પૂર્વને પુણ્યાહ, ને કયાં આજના હિત દિવસ !! તે વખતના મનુષ્યમાં ખરેખર મનુષ્યત્વ ખીલ્યું હતું. તેઓ હમેશાં આનંદ, શાંતિ, નિખાલસતા વિગેરે ટકાવી શકતા હતા, તેઓનાં હેતાળ હૈયાં પ્રેમથી ઉભરાતાં હતા.
કયાં આજના હાડપીંજર જેવા જણાતા ચસ્કેલ યુવકે ! ને ક્યાં તે વખતના થનગનતા કુમારો !સે વર્ષની ઉમ્મરે પણ આંખનું તેજ જેવું ને તેવું જ, અર્થાત એકંદર માનુષી શકિતને બહુ વ્યય થતો ન્હોતો. જંગલમાં કે ભીડ પડે તેવા ભયંકર પ્રસંગેની સામે થવાની અપૂર્વ તાકાત ખીલી રહી હતી. ત્યારે હાલ માનવા પ્રવૃત્તિની ઘાણીમાં પીલાય છે. વિપથગામી મહત્વાકાંક્ષાની જવાળામાં જંપલાય છે. એકંદર જગત્ આડે રસ્તે ચડી ગયું છે. સંતશિરોમણિ ગ્રહદેવીએ ગૃહ ઉજમાળતી હતી. માતાના સાત્વિક ધાવણના વેગવન્તા પ્રવાહથી ઉછરેલા હસમુખા બાળકે દેશની અપૂર્વ આશારૂપ હતા.
ખરેખર તે સમય હિંદુસ્થાનમાં સ્વર્ગીય જીવનને હતે. જીવનના નાના નાનાયે પ્રસંગે પવિત્ર અને સહેતુક હતા. તે વાતને હાલના વિદ્વાને પણ કેટલેક અંશે ટેકો આપે છે.
જે કે તે વખતે જીવન સંકટ બહુ નહોતું, તેથી તેઓ માત્ર મજમજાહ અને આળસમાં વખત ગુમાવતા હતા એમ પણ નહોતું. તેઓની મેજમજાહમાં પણ રસ હતું, બળ પ્રેરકતા હતી. તેમની પ્રવૃત્તિ હાલની જેમ નિરસ ઉપલક ભભકાવા