________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાધનો અને બાદશી.
૧૭
अजरामरवत्प्राज्ञो विद्यामर्थं च चिंतयेत् ।
गृहीत इव केशेषु मृत्युना धर्ममाचरेत् ।। અર્થાતુ---વિદ્યા અને અર્થોપાર્જન અજર અમર છીએ તેમ ધારીને કરવું. અને મૃત્યુએ હમેશને માટે ચાટલી પકડેલી છે એમ ધારીને ધર્મ પુરૂષાર્થ મેળવવો.”
વસ્તુસ્થિતિ આમ હોઈ ધર્મપૂર્વક અર્થ અને કામ પુરૂષાર્થ મેળવવામાં આવે તો જ સાર્થક થાય છે. ત્રણે પુરૂષાર્થની પરસ્પર સંકળના છે, પરંતુ સિંદૂર પ્રકરણકાર કહે છે તેમ
तत्रापि धर्म प्रवरं वदंति, न तं विना यद् भवताऽर्थ कामौ ।
અર્થાત-જે અર્થનું ઉપાર્જન ધર્મપૂર્વક ન થતું હોય. અને કામવાસનાની તૃપ્તિ અધર્યું પગે થતી હોય તો તે પાશવ જીવન છે એટલું જ નહિ પણ પુરૂષાર્થ હિન જીવન હોવાથી અધોગતિમાં નીચી કોટીનું જીવન પ્રાપ્ત કરવું પડે છે.
ત્યારે હવે મનુષ્ય જન્મ, આર્ય કુળ, પંચંદ્રિય પટુતા, સદગુરૂ-શાસ્ત્રગ વિગેરે સુંદર સાધને પામી ધર્મપુરૂષાર્થ કેમ સધાય અથવા અર્થ અને કામ પુરૂપાર્થ ધર્મપૂર્વક કેમ સધાય તે વિચારી લઈ તદનુકૂળ વર્તન રાખવાની ખાસ આવશ્યકતા છે. વર્તમાન કાળમાં આપણું લક્ષ્ય-આપણે આદર્શ “ધર્મ” હવે જોઈએ. ધર્મપુરૂષાર્થની સાચી પ્રાપ્તિ પછી “મેક્ષ’ આદર્શ થવે જોઈએ. શાસ્ત્રકારે સાધને યોગનાં સ્થાનકે અસંખ્ય કહેલાં છે. જિનપૂજા, સામાયિક, પૌષધ, પ્રતિક્રમણ, જ્ઞાનપ્રાપ્તિ વિગેરે મુખ્ય છે. પરંતુ આ સાધનામાં મુક્તિને આશિપ કરી તેની સિદ્ધિને સર્વસ્વ માની લેવાની નથી; પ્રસ્તુત નિર્મળ સાધન દ્વારા આપણે આત્મા સામાયિક દ્વારા સમભાવમાં ક્રોધાદિ અંતરંગ શત્રુઓને જીતવામાં કેટલો આગળ વધતા જાય છે ? પ્રતિક્રમણ દ્વારા પાપથી કેટલો પાછો હઠેલે છે? પિષધદ્વારા આત્મધર્મ કેટલે પુષ્ટ થતું જાય છે? જિનપૂજા દ્વારા ભક્તિયોગમાં કેટલો રસાળ થાય છે? તેમજ જ્ઞાનાભ્યાસથી તર્કજાળમાં પડવામાંજ કે જિનવચન મુખપાઠ કરવામાંજ મહત્વતા માને છે કે જિનાજ્ઞાનું પાલન કરી વર્તનમાં મુક્તો જાય છે ? આ તમામ સાધનો દ્વારા પ્રથમ નજીકના આ સાધ્યફળને તપાસી લેવાની દરરોજ જરૂર છે.
ક્ષણિક જુદા જુદા વિચારવાળા મનુષ્ય પુરૂષાર્થ સિદ્ધ કરી શકતા નથી. જેમ અર્થ ઉપાર્જન અને ભોગેની મુકિતમાં એકતાનતા હોય છે તેમજ તે તે પુરૂષાર્થની ઈષ્ટ સિદ્ધિ થાય છે, તેમ ધાર્મિક વિચારો પણ અસ્તવ્યસ્ત હોય તે આત્મસ્થિરતા પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી, પિતાના વર્તમાન જીવનને ઉદ્દેશ જ્યાંસુધી નક્કી થતો નથી,
For Private And Personal Use Only
