________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માહરાજને-પરાજય.
૧૯૫ શશિકળા સદશ કૃપાસુંદરીનો ઉદય સુણ મારો ચિત્તરૂપી ચંદ્રકાન્ત જાણે દ્રવતે હાયની !” ત્યારબાદ કુમાર પાળ જ્ઞાનદર્પણને આગળ વાર્તા શરૂ કરવાનું કહે છે. જ્ઞાનદર્પણ કહે છે કે ત્યાં હું એક નૂતન કેતૂક જોયું. એક વૃદ્ધા, એક યુવાન વનિતા અને એક યુવાન માનવ એ ત્રણે સાથે મારી પાસે આવી મહને પ્રણામ કયો. હું તેને આશિષ આપી પૂછ્યું “હે ભદ્ર! તું કેણુ છે?” તેણે કહ્યું “ભગવાન ! હું સચ્ચરિત્ર નરેંદ્ર અને તેની રાજ્ઞી નીતિદેવીની કુક્ષિથી ઉત્પન્ન થયેલ કીર્તિમંજરી નામની નન્દિની છું અને શ્રીમાન કુમારપાળ ચક્રવત્તિની પ્રણયિની છું” મેં કહ્યું “હે કલ્યાણું! આ કુમારપાળ તે કોણ? ” તેણે કહ્યું “અહો આશ્ચર્ય છે કે આવા વૈરીકુલકાળહેતુ ક્ષત્રપ્રધાન રાજાને આપ ઓળખતા નથી ? ચૌલુકયવંશધ્વજ સમાન ગર્જરપતિ કોનાથી વિદિત નહીં હોય.” મેં કહ્યું આયે ! બરાબર હું તેને ઓળખું છે. હવે આપની કથની આગળ કહો કીત્તિમંજરીએ કહ્યું “ભગવદ્ ! આ ગુણવલી નામની મારી વૃદ્ધ ધાત્રી છે. તેના જ અંકે પરિપાલન પામી હું વૃદ્ધિ પામી છું. અને આ પ્રતાપ નામનો મારો ભાઈ છે.”
અન્યદા નિષ્કપ નૃપ દ્વારા નિરૂપિત “ત્યાગ” નામના રાજપુરૂષે મને તથા આ ગુણવલીને સમુદ્રતટ નિકટવર્તિ જંગલમાં મૂકી ચાલ્યો ગયે. પ્રિયપતિથી અ૫. માન પામી દુ:ખિત થઈ મેં મહાર્ણવમાં ઝંપાપાત કર્યો, રસાતળ ગઈ, સર્પ મુખે જઈ પડી; છતાં વિનાશ ન પામી. ખરેખર સત્ય છે કે પાપકમીને મરણ પણ દુપ્રાપ હોય છે. ત્રિભુવનમાં ભટકી આખરે તપોવનમાં સ્થિત બની. અન્ય સમયે રાજ પાસેથી પ્રતાપ નામનો મારો ભાઈ મને આવીને મળ્યો અને તેણે કહ્યું કે “પ્રિય ભગિની ! અધુના તારે પતિ જૈન મુનિને પ્રિયપાત્ર બન્યા છે,” જૈન મુનિએ તારા પતિને કહ્યું કે “તારા કલ્યાણને માટે તે પોતાની સ્ત્રી કીતિને દૂર કર તથા તેના આ પ્રતાપ નામના ભાઈને દેશનિકાલ કર.” આ સાંભળી કીમિંજરી રૂષ્ટ થઈ. અને રાજાને મદ દલન કરવાને મહતૃપતિને જઈ મળી. વચન પ્રપંચદ્વારા મહતૃપતિને આકષી કુમારપાલ દ્વારા ઉશ્કેર્યો અને મેહનરેન્દ્ર સર્વ સમક્ષ અપ્રતિમ પ્રતિજ્ઞા કરી કે “સમરાંગણમાં કાં તો હું નહીં હોઉં, કાં તો તે ક્ષુદ્ર ક્ષત્રિય નહીં હોય.” આ પછી કીર્તિમંજરીએ જ્ઞાનદર્પણને પૂછ્યું કે “હે મુનીશ્વર! આમાં જય-પરાજય કેને થશે ” જ્ઞાનદર્પણે કહ્યું “ ભદ્રે ! મેહપરાજયે પ્રથમ જ પિતાના પરાજય સૂચક શબ્દ વાપરેલ જ છે.” આ સાંભળી કીર્તિમંજરી ખિન્ન થઈ “ધિકkષ્ટમ જે એમ જ થશે તે વિધુત્રયમાં મારું સ્થાન નહીં રહે ” આ પ્રમાણે બેલી તે ચાલી ગઈ. હું પણ ત્યાંથી આપના પાદપદ્મની નિકટ ઉપસ્થિત થયો. આ સાંભળી કુમારપાળ પણ મોહરાજાને પરાજય કરવાનો વિચાર જાહેર કરે છે, તેવામાં વૈતાલિક કહે છે કે-અધુના બપોરનો સૂર્ય વીતરાગ પૂજન કરવાનો સમય દર્શાવે છે. આ સાંભળી કુમારપાળાદિ સર્વે ચાલ્યા જાય છે. (ક્રમશ:)
છોટાલાલ મગનલાલ શાહ
For Private And Personal Use Only
