Atmanand Prakash Pustak 020 Ank 01

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

વ્યવહારિક કાર્યશીલતા,
વ્યવહારિક કાર્યશીલતા.
( ૧૧ ) વિઠ્ઠલદાસ—મૂ——શાહ.
આ લેખમાળાની અંદર જીવન–સગ્રામમાં વિજય પ્રાપ્તિના કેટલાક ઉપાચા બતાવવામાં આવ્યા છે તેમજ પ્રસ ગોપાત તેની આવશ્યકતા તથા ઉપાદેયતા ખતાવવામાં આવી છે; પરંતુ જેવી રીતે ઘણા રાજાએમાં એક મહારાજા હોય છે, તેવી રીતે જીવન–સંગ્રામમાં વિજય-પ્રાપ્તિ કરવાના ઉપાયામાં વ્યવહારિક બુદ્ધિનુ સ્થાન છે. કેવળ એક વસ્તુના અભાવે મનુષ્યના બધા ખેલ બગડી જાય છે, જ્યારે કોઇ મનુષ્ય પોતાના જીવન-સંગ્રામને માટે અનેક ઉપયોગી સાધનાની અનુકૂળતા પ્રાપ્ત કર્યા છતાં પણ પેાતાની જીવનયાત્રાના કાઇ વ્યવહાર અથવા કા4 માં અસલ થાય છે, ત્યારે સમજવુ જોઈએ કે તેનું અધિકાંશ કારણ ઉક્ત ગુણને અભાવ છે. એટલા માટે જેએ પાતાનુ જીવન સફળ અને કૃતાર્થ કરવા ઇચ્છે છે, તેઆએ પેાતાની વ્યવહારિક બુદ્ધિની અધિકાધિક વૃદ્ધિ કરવામાં હમેશાં તત્પર રહેવુ જોઈએ.
વ્યવહારિક કુશલતાને અર્થાત્ સાંસારિક વ્યવહારા સરલતા અને સુગમતાથી ચલાવવાનાં જ્ઞાનને વ્યવહારિક બુદ્ધિ કહેવામાં આવે છે, એ બુદ્ધિ સાંસારિક બાબતા તથા વ્યવહારાના જ્ઞાન તેમજ કાર્ય –સાધનનું ઉત્તમ રીતેાનું મિશ્રણ છે. વ્યવહારિક બુદ્ધિમાં અને મેઢાની વાતેામાં ઘણા તફાવત છે. ઘણા મનુબ્યા બીજાને ઉત્તમાત્તમ અને સામયિક ઉપદેશ આપવામાં ઘણા કુશળ હાય છે. તેઓ ઉપદેશ પણ એવા આપે છે કે જે વડે બીજા લેાકેા અનેક મુશ્કેલીએ નડવા છતાં પણ પાતાના કાર્ય સાધી શકે છે. પર ંતુ તે પાતે પેાતાના ઉપદેશ અનુસાર કાર્ય કરવાની શક્તિ ધરાવતા નથી. તે માત્ર સિદ્ધાંતી હૈાય છે, કાર્ય શીલ નહિ. એવીજ રીતે એ પણ જોવામાં આવે છે કે કાર્ય શીલ તેમજ વ્યવહારકુશળ મનુષ્યેામાં ઘણા ખરા એવા હાય છે કે જેએમાં મનન કરવાની અથવા વિચાર કરવાની શક્તિ ઘણીજ એછી હાય છે, પરંતુ એવાજ મનુષ્યા જીવન–સંગ્રામમાં વિજયી બને છે. કેમકે આ સંસારની રચના કાર્ય અને વ્યવહારો માટે છે, નહિ કે અકર્મણ્યતા અને ઉદાસીનતા માટે. કાઇ કેાઇ વખત તે એ પણ પ્રત્યક્ષ જોવામાં આવે છે કે પ્રખર બુદ્ધિ અને અન્ય ઐદ્ધિક ગુણો હેાવા તે સાંસારિક ઉન્નતિ અને સફલતા પ્રાપ્ત કરવામાં આધારૂપ થઇ પડે છે. એટલા માટે સખેદ એટલુ કહેવુ પડે છે કે પાઠશાળા અને કાલેજોનુ શિક્ષણ ગમે તેટલું ઉચ્ચ હાય તાપણ જ્યાં સુધી વ્યવહારિક અને વૈજ્ઞાનિક સ્વરૂપમાં નથી હતુ ત્યાં સુધી તે લેશ પણ ઉપયેાગનું નથી.