________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ખર ગૃહસ્થ કેણુ? આજુબાજુના સંગ તરફ દષ્ટિ ન કરતાં અનુચિત દુરાગ્રહ ધરી રાખતા હોય તે ખરે ગૃહસ્થ કહેવાતું નથી.
જ્ઞાન અને વ્યવહારના માર્ગમાં વિહાર કરી અનુભવી બનેલા વિદ્વાનોએ બરા ગૃહસ્થના બે ભેદ પાડેલા છે. ગર્ભશ્રીમાનું અને તાત્કાલિક શ્રીમાનું. ગર્ભશ્રીમાન પિતાના વડીલોની પરંપરાથી જ ખરો ગૃહસ્થ બનેલો હોય છે. અને તાત્કાલિક શ્રીમાન્ શ્રીમંતાઈને અકસમાતું પ્રાપ્ત કરી ગૃહસ્થ બનેલું હોય છે. ગર્ભશ્રીમાન વ્યવહારના ગમે તેવા સંયોગોમાં પણ પોતાની એક જ વૃત્તિ રાખી શકે છે. અને તાત્કાલિક શ્રીમાન જે જુદા પ્રકારના સંયોગમાં આવી પડે છે તે બદલાઈ જાય છે. છતાં કેટલાક તાત્કાલિક શ્રીમાન ગર્ભશ્રીમાનના જેવી દઢતા બતાવી પણ શકે છે. તે ઉભય ગૃહસ્થોએ પણ સત્સંગનું સદા સેવન કરવાની જરૂર છે. કુસંગને દોષ તે ઉભયને પણ હાનિકારક થઈ પડે છે.
તે ઉભયમાંથી જેણે ખરા ગૃહસ્થ તરીકે રહેવું હોય તેણે ધર્મ અને વ્યવહાર ના કેટલાએક સિદ્ધાંત ગ્રહણ કરવા જોઈએ. સમયને ઓળખી કાર્ય કરવાં જોઈએ. જે માર્ગ ધર્મ અને પિતાની કમની વૃદ્ધિ અને વિકાસના સુચિહ્ન દર્શાવતું હોય તેમજ દેશકાળને પ્રવાહ જે માગે વહન થતું હોય તે માર્ગે જ તેણે પ્રયાણ કરવું જોઈએ. ખરા ગૃહસ્થે પોતાને યશસ્વી પ્રયત્ન એકજ દિશામાં દર્શાવ જોઈએ. તેણે પોતાનું આર્થિક અને બુદ્ધિનું સામર્થ્ય ઉત્સાહથી જવું જોઈએ. જન સ્વભાવ, જન ભાવના અથવા તેનાથી ઉદ્દભૂત એવા વ્યવહારનું વિલોકન તેણે કરવું જોઈએ; અનુભવી વિદ્વાને કહે છે કે, જન સ્વભાવ અથવા જન ભાવનાથી આવિભૂત થયેલા કાર્યોને અથવા વ્યવહારનો અભ્યાસ દરેક ગૃહસ્થને ખરો ગૃહસ્થ બનાવે છે. જેટલો તે વિકટ છે તેટલો જ તે આનંદ આપનાર છે અને પરંપરાએ તે ધર્મ અને કર્તવ્યનું સાધન બને છે. જે ગૃહસ્થ મનુષ્ય જીવનની વિવિધ ભાવના અને તેનાથી ઉદભૂત એવો જે વ્યવહાર છે તેને સંપૂર્ણ જ્ઞાતા થાય છે તે ખરો ગૃહસ્થ કહેવાય છે. તે ખરે ગૃહસ્થ ધર્મ અને વ્યવહારના શુદ્ધ માર્ગમાં દીપી નીકળે છે અને ધર્મ, અર્થ તથા કામનો ભોક્તા બની પરમ શ્રેયને સાધક બને છે. ખરે ગૃહસ્થ ધાર્મિક વિષયની સંસ્થાઓને મદદગાર થાય છે. અભ્યાસીઓને પૂર્ણ સહાય આપે છે અને સ્વધર્મનું યથાર્થ પ્રતિપાલન કરે છે અને પોતાની કેમ–સમાજ, ધર્મ અને દેશને ઉપયોગી બને છે. ખરે ગૃહસ્થ મેહલુખ્ય બનતું નથી. તે પોતાની પ્રતિષ્ઠા અને લજજા ઉપર ધ્યાન આપે છે. તેના વિચાર પણ ધર્મ કે નીતિ વિરૂદ્ધ હોતા નથી. તેના અંત:કરણમાં સધ કરે છે. તેનું મન સ્થિર રહે છે, તે સ્વપનમાં તથા જાગૃત અવસ્થામાં ઉપગ પૂર્વક રહે છે. તે દુષ્ટ વિકારના ફંદમાં ફસાતું નથી અને અનીતિના કામ કરવાને તત્પર
For Private And Personal Use Only
