________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
કાયમય જગતની શિક્ષાઓ અને ઉપદેશ ધ્યાનપૂર્વક સાંભળીને સમજ્યા હોય છે; આવા લેકેને જ આપણે ખરેખરા કાર્યકુશળ અને વ્યવહારનિપુણ કહી શકીએ. આજ કાલની ઉત્તમ કહેવાતી પુસ્તકીય શિક્ષણ પદ્ધતિમાં એ સામર્થ્ય નથી.
અનુભવથી જણાયું છે કે સાંસારિક સફળતા માટે મનને સઘળી વાતેના સ્વ૯૫ સંગ્રહનું અજાયબ ઘર બનાવવા કરતાં તેને એક સારૂં સંસ્કારપૂર્ણ કાર્યાલય બનાવવું તે વધારે સારું છે. સુવિખ્યાન અંગ્રેજ ગ્રંથકાર બેકનનું કથન છે કે “ પુસ્તકે, પુસ્તકોનો ઉપયોગ કેમ કરે તે શીખવી શકતા નથી.” પુસ્તકને ઉપયોગ આપણને આપણું ચોતરફનું જીવન અને વ્યવહારિક સંસારજ શીખવી શકે છે. આદર્શ જીવન ચરિત્ર લખવું ઘણું સહેલું છે. પરંતુ આદર્શ જીવનના મનુષ્ય બનવું અત્યંત કઠિન છે. એવી રીતે એ પણ સંભવિત છે કે પુસ્તકોનું પઠન-પાઠન કર્યા વગર કોઈ સુસંગઠિત મનવાળો મનુષ્ય સંસારને માટે મહાનમાં મહાન કાર્ય કરી નાંખે.
મનુષ્ય ગમે તેટલા પ્રતિભાશાળી હોય પરંતુ જયાં સુધી તેણે વ્યવહાર જ્ઞાન તથા કાર્ય સાધનની રીતનું જ્ઞાન સંપાદન કર્યું હોતું નથી, ત્યાં સુધી તે સફલ મરથ પણ નથી બની શક્તા. તોપણ આ વાત સાચી છે કે તે મનુષ્ય સઘળી વાતના લાભાલાભ ઘણી ત્વરાથી સમજી જશે. જે સમજવા માટે કઈ સાધારણ કટિના મનુષ્યને ઘણેજ સમય લાગશે. ઉદાહરણર્થ, Jધ પક્ષી પિતાના શિકાર તરફ દેડીને તેને ક્ષણવારમાં સ્વલ્પ પ્રયને ઝડપી લે છે, પરંતુ બીલાડી શિકાર માટે એમ કરી શકતી નથી, તેને તેની પાસે છુપાઈ—લપાઈને સંભાળપૂર્વક, ધૈર્ય સહિત જવું પડે છે. કેઈ મનુષ્ય ગમે તે પંડિત હોય, તે પણ તેનું સાંસારિક કાર્ય વ્યવહારકુશળતા વગર ચાલી શકતું નથી. કહેવાની મતલબ એ છે કે સાંસારિક કાર્યોમાં વ્યવહારકુશળતાજ સફળતાની ચાવી છે, કેમકે તે ઈશ્વર પ્રેરિત સંચાલન શક્તિના એક અંશરૂપ છે. જે મનુષ્યો કઈને કઈ રીતે પ્રતિષ્ઠિત થયા હોય છે તેમાં સર્વ વિચારશીલ હોય વા ન હોય, પરંતુ એ સે કાર્યશીલ અને વ્યવહાર કુશળ અવશ્ય હોય છે. હવે એ પ્રશ્ન સહજ ઉપસ્થિત થાય કે વ્યવહાર કુશળતા શાથી પ્રાપ્ત થઈ શકે ? જે જે વસ્તુ આપણી આસપાસ બની રહી હોય તે સઘળી આપણે ખુલી આંખો વડે જેવી જોઈએ, આપણે આપણી દશા અને પરિસ્થિતિને અનુકૂળ બની જવું જોઈએ, સહાનભૂતિ અને સહદયતા બતાવવાની તેમજ મેળવવાની યોગ્યતા પ્રાપ્ત કરવી જોઈએ, ઉચિત વાત ઉચિત સમયે ઉચિત શબ્દમાં જ કહેવી જોઈએ, સમય અને વિશ્વની ગતિની સાથે ચાલતાં શીખવું જોઈએ, ઈત્યાદિ સંસારમાં સફલતા પ્રાપ્ત કરવા માટે કેવળ ઊંચિત કાર્ય કરવાથી જ નથી ચાલતું, પરંતુ ઉચિત સમય તેમજ ઉચિત સ્થાનનું પણ પુરેપુરું ધ્યાન હોવું જોઈએ. ઘણાય એવા વ્યવહારજ્ઞાન
For Private And Personal Use Only
